Για να γίνουν αντιληπτές οι πολλαπλές συνισταμένες της ουκρανικής κρίσης οφείλουμε να διερευνήσουμε και τις πραγματικές διαθέσεις της κοινής γνώμης στην Ουκρανία και στην Ρωσία [πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία]. Πίσω από το σκηνικό πολέμου που έχει στηθεί για μια ακόμη φορά στην περιοχή, υφίστανται συγκεκριμένα δεδομένα, τα οποία επιδρούν στις αποφάσεις ένθεν κακείθεν των εμπλεκομένων. Για το σκοπό αυτό είναι πολύ διαφωτιστικές κάποιες έρευνες της κοινής γνώμης που έχουν διεξαχθεί στις δύο χώρες.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου και του ρωσικού μη κυβερνητικού ερευνητικού οργανισμού Levada Center (https://www.kiis.com.ua/?lang=rus&cat=reports&id=1078&page=1, διενεργήθηκε τον Νοέμβριο 2021 και δημοσιεύθηκε στις 17.12.2021), διαπιστώνουμε ότι το 39% των Ουκρανών είχε θετική ή πολύ θετική γνώμη για τη Ρωσία, περίπου το 47% είχε αρνητική ή πολύ αρνητική. (Πίν.1) Σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο του 2021, υπάρχει επιδείνωση των δεικτών, που οφείλεται στην κλιμάκωση της κατάστασης στα σύνορα.
Στη Ρωσία, το 45% του πληθυσμού έχει θετική ή πολύ θετική γνώμη για την Ουκρανία, το 43% αρνητική ή πολύ αρνητική. Σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο του 2021, η αρνητική γνώμη έχει επιδεινωθεί αισθητά, καθώς ήταν στο 54%.
Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η διαφοροποίηση της στάσης των Ουκρανών απέναντι στη Ρωσία ανάλογα με την περιφέρεια: στη δυτική Ουκρανία, μόνον το 26% έχει θετική γνώμη, στην κεντρική- 35%, στην νότια - 49% και στην ανατολική- 52%. Οι περισσότεροι από αυτούς που έχουν αρνητική στάση απέναντι στη Ρωσία είναι συγκεντρωμένοι στη δυτική (61%), οι λιγότεροι στην ανατολική (30%).
Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων και από τα δύο κράτη έχει αρνητική γνώμη απέναντι στην ηγεσία του γειτονικού τους κράτους (Πίν.3) και, αντιθέτως, θετική για τον απλό πληθυσμό.(Πίν.2) Ένα επιπλέον εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι 2 στους 5 ερωτηθέντες στην Ουκρανία ανέφεραν ότι έχουν στενούς συγγενείς στη Ρωσία.
Την ανεξαρτησία της Ουκρανίας από τη Ρωσία υποστηρίζει το 88% των Ουκρανών και το 75% των Ρώσων. Το 6% των Ουκρανών -από 20% το 2008- και το 18% των Ρώσων θέλουν την ένωση της Ουκρανίας με τη Ρωσία. Ο αριθμός των Ουκρανών που θέλουν κλειστά σύνορα με τη Ρωσία είναι 39% (και οι Ρώσοι - 24%), και ο αριθμός των Ουκρανών που θέλουν ανεξάρτητα κράτη, αλλά χωρίς ελέγχους στα σύνορα είναι 49% -από 67% το 2008 (οι Ρώσοι - 51%). (Πίν. 4) Είναι αξιοσημείωτο ότι την κατάργηση της βίζας και των ελέγχων την επιθυμεί το 67% των κατοίκων της Ανατολικής Ουκρανίας (Πίν.5)
Ουκρανία- Ποια η γνώμη σας για την Ρωσία;
| Σύνολο, % | Δυτική | Κεντρική | Νότια | Ανατολική |
Πολύ θετική | 5 | 1 | 4 | 8 | 11 |
Γενικά θετική | 33 | 25 | 31 | 41 | 41 |
Γενικά αρνητική | 22 | 25 | 26 | 19 | 14 |
Πολύ αρνητική | 25 | 37 | 26 | 16 | 16 |
Δεν απαντώ | 14 | 12 | 13 | 15 | 18 |
Πίνακας 1
Ουκρανία -Ποια η γνώμη σας για τους Ρώσους;
| Ουκρανία | Δυτική | Κεντρική | Νότια | Ανατολική |
Πολύ θετική | 15 | 8 | 13 | 19 | 24 |
Γενικά θετική | 61 | 63 | 59 | 63 | 58 |
Γενικά αρνητική | 11 | 14 | 15 | 8 | 4 |
Πολύ αρνητική | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 |
Δυσκολεύομαι να απαντήσω/Δεν απαντώ | 10 | 12 | 9 | 8 | 11 |
|
|
|
|
|
|
Πίνακας 2
Ουκρανία- Ποια η γνώμη σας για την ηγεσία της Ρωσίας;
| Ουκρανία | Δυτική | Κεντρική | Νότια | Ανατολική |
Πολύ θετική | 2 | 1 | 2 | 2 | 3 |
Γενικά θετική | 11 | 4 | 9 | 15 | 23 |
Γενικά αρνητική | 20 | 18 | 20 | 23 | 22 |
Πολύ αρνητική | 55 | 69 | 61 | 45 | 34 |
Δεν απαντώ | 11 | 8 | 8 | 14 | 17 |
|
|
|
|
|
|
Πίνακας 3
Ποιες είναι οι σχέσεις που επιθυμείτε μεταξύ Ουκρανίας - Ρωσίας;
| Ουκρανία | ||||
Χρονολογία | Ξεχωριστά κράτη με βίζα, τελωνεία | Ξεχωριστά κράτη με ανοιχτά σύνορα | Να ενωθούν | Δεν απαντώ | |
Απρίλιος 08 | 10 | 67 | 20 | 3 | |
Δεκέμβριος14 | 50 | 42 | 3 | 5 | |
Σεπτέμβριος19 | 41 | 49 | 3 | 7 | |
Νοέμβριος21 | 39 | 49 | 6 | 6 | |
Ρωσία | ||||
Ξεχωριστά κράτη με βίζα, τελωνεία | Ξεχωριστά κράτη με ανοιχτά σύνορα | Να ενωθούν | Δεν απαντώ | |
Μάρτιος08 | 19 | 56 | 19 | 6 |
Ιανουάριος15 | 32 | 53 | 7 | 8 |
Σεπτέμβριος19 | 23 | 54 | 19 | 4 |
Νοέμβριος 21 | 24 | 51 | 18 | 7 |
Πίνακας 4
Ουκρανία- Κατηγοριοποίηση ανά περιφέρειες %
| Σύνολο | Δυτική | Κεντρική | Νότια | Ανατολική |
Σχέσεις δύο κρατών με βίζα, τελωνεία | 39 | 52 | 42 | 29 | 26 |
Ουκρανία και Ρωσία ανεξάρτητες χωρίς βίζα | 49 | 38 | 45 | 60 | 61 |
Ουκρανία και Ρωσία πρέπει να ενωθούν σε ένα κράτος | 6 | 4 | 7 | 7 | 7 |
Δεν απαντώ | 5 | 5 | 6 | 4 | 6 |
Πίνακας 5
Ενδιαφέρον έχει μια ακόμη έρευνα που διεξήχθη ενώ έχει ήδη ξεσπάσει η κρίση (5 -13 Φεβρουαρίου 2022, από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου (KIIS) https://www.kiis.com.ua/?lang=rus&cat=reports&id=1099&page=1) στην οποία αποτυπώνεται η προθυμία για αντίσταση σε πιθανή ρωσική εισβολή. Όπως προκύπτει από 33,3% η προθυμία για ένοπλη αντίσταση αυξήθηκε σε 37,3%. Επιπλέον, από 21,7% σε 25%, αυξήθηκε η προθυμία αντίστασης με τη συμμετοχή σε δράσεις πολιτικής αντίστασης. Σε γενικές γραμμές, το 57,5% των Ουκρανών είναι έτοιμοι να αντισταθούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έναντι 50,2% τον Δεκέμβριο. Μεταξύ άλλων επιλογών - θα πήγαινε σε μια ασφαλέστερη περιοχή - 12,4%, θα πήγαινε στο εξωτερικό - 7,5%, δεν θα έκανε τίποτα - 17,9%. Ένα άλλο 7,6% δυσκολεύτηκε να απαντήσει και το 1,2% αρνήθηκε να απαντήσει στην ερώτηση. Ωστόσο, είναι εντυπωσιακό το ποσοστό στην ανατολική Ουκρανία που δηλώνει ότι «δεν θα κάνει τίποτε» 32,8% - να σημειωθεί ότι στην έρευνα δεν συμπεριλαμβάνονται οι αποσχισθείσες περιοχές του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ.(Πιν. 6)
Σε περίπτωση ένοπλης επέμβασης της Ρωσίας στην πόλη ή το χωριό σας
Σύνολο | Δύση | Κέντρο | Νότος | Ανατολή | |
Θα προβάλω ένοπλη αντίσταση | 37,3 | 44,8 | 42,2 | 32,6 | 17,8 |
Θα αντισταθώ συμμετέχοντας σε δράσεις πολιτικής αντίστασης όπως διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, πορείες, μποϊκοτάζ, απεργίες, πολιτική ανυπακοή | 25,0 | 31,2 | 26,9 | 20,2 | 16,1 |
Θα ταξιδέψω σε μια ασφαλέστερη περιοχή της Ουκρανίας | 12,4 | 5,7 | 12,1 | 15,8 | 20,2 |
Θα πάω στο εξωτερικό | 7,5 | 6,9 | 6,0 | 7,4 | 12,6 |
Δεν θα κάνω τίποτε | 17,9 | 11,6 | 14,8 | 21,0 | 32,8 |
Δεν ξέρω | 7,6 | 6,6 | 7,0 | 9,4 | 7,9 |
Αρνούμαι να απαντήσω | 1,2 | 0,5 | 0,8 | 2,3 | 1,9 |
Πίνακας 6
Η άποψη των Ρώσων για την Ευρώπη
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από μια σχετικά πρόσφατη έρευνα γνώμης (1.3.21 - https://wciom.ru/analytical-reviews/analiticheskii-obzor/rossija-es-monitoring), που διενεργήθηκε στη Ρωσία και αντικατοπτρίζει τις διαθέσεις των Ρώσων προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε αυτήν, αποκαλύπτεται ότι η πλειοψηφία των Ρώσων διάκειται θετικά προς την Ευρώπη (55%).(Πίν.7), παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ε.Ε. χαρακτηρίζονται ως ψυχρές (40%), εχθρικές (13%) και ουδέτερες (26%) και μόνον 15% φιλικές και μάλλον θερμές (Πίν.8).Πρόκειται για συμπάθεια και αίσθημα εγγύτητας προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, που πλήττεται ωστόσο από τις κακές σχέσεις Ρωσίας και Ε.Ε. Και σε αυτό το πεδίο τα γεγονότα μετά το 2014 στην Ουκρανία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και το 2008, ένα 36% επιθυμούσε η Ρωσία να γίνει μέλος της Ε.Ε., για να πέσει αυτό το ποσοστό το 2020 στο 9%. Αντιθέτως, το 35% δεν πιστεύει ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίζει τη Ρωσία ως ισότιμο εταίρο οπότε δεν έχει νόημα η χώρα τους να προσπαθεί για να το καταφέρει. Σχεδόν οι μισοί, βέβαια, (45%) ακόμη πιστεύουν ότι μια ισότιμη σχέση Ρωσίας-Ε.Ε. είναι εφικτή.(Πιν.9)
Ποια η άποψή σας για την Ε.Ε. | |
Πολύ θετική | 7 |
Γενικά θετική | 48 |
Γενικά αρνητική | 20 |
Πολύ αρνητική | 7 |
Δυσκολεύομαι να απαντήσω | 18 |
Πίνακας 7
Πώς κρίνετε τις σχέσεις της Ρωσίας με την Ε.Ε.
| Σύνολο |
Φιλικές | 7 |
Μάλλον θερμές | 8 |
Μάλλον ψυχρές | 40 |
Εχθρικές | 13 |
Ουδέτερες | 26 |
Δυσκολεύομαι να απαντήσω | 6 |
Πίνακας 8
Ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις Ρωσίας-Ε.Ε.
| 2003 | 2008 | 2020 |
Η Ρωσία πρέπει να γίνει μέλος της Ε.Ε. | 35 | 36 | 9 |
Η Ρωσία θα πρέπει να προσπαθήσει να δημιουργήσει ισότιμες εταιρικές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση | 30 | 33 | 48 |
Στη Δύση, η Ρωσία δεν θα αντιμετωπίζεται ποτέ όπως σε έναν ισότιμο εταίρο, επομένως δεν έχει νόημα να αγωνιζόμαστε για την Ευρώπη | 16 | 17 | 35 |
Δυσκολεύομαι να απαντήσω | 19 | 14 | 8 |
Πίνακας 9
Σινο-ρωσικές σχέσεις
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η έρευνα για τις διαθέσεις των Ρώσων και των Κινέζων για τις σχέσεις των κρατών τους και τις προοπτικές που υπάρχουν για μεγαλύτερο συντονισμό απέναντι στην αμερικανική πίεση (Δημοσκόπηση "Κοινή Γνώμη για την Κίνα και τη Ρωσία-2021",https://rg.ru/2022/01/29/opublikovany-itogi-socoprosa-obshchestvennoe-mnenie-o-kitae-i-rossii-2021.html, 29.1.22). Οι θετικές γνώμες είναι σχεδόν καθολικές, ιδιαίτερα δε από την πλευρά των Κινέζων. Έτσι, πάνω από το 91% των ερωτηθέντων από τη Ρωσία και περισσότερο από το 98% των ερωτηθέντων από την Κίνα εξέφρασαν εμπιστοσύνη και προσδοκίες για την περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Την ίδια στιγμή, το 72,6% των ερωτηθέντων Ρώσων και το 87% των Κινέζων συμφώνησαν ότι η Κίνα και η Ρωσική Ομοσπονδία θα πρέπει να ενισχύσουν περαιτέρω τη συνολική στρατηγική τους συνεργασία.
Οι ερωτηθέντες από τις δύο χώρες συμφώνησαν ότι η Ρωσία και η Κίνα είναι σε θέση να προωθήσουν από κοινού την πολυπολικότητα του διεθνούς συστήματος και τον εκδημοκρατισμό των διεθνών σχέσεων. Έτσι, το 83,3% των Ρώσων και το 95,9 των Κινέζων συμφώνησαν ότι «η συνεργασία Κίνας-Ρωσίας μπορεί από κοινού να προωθήσει την ειρήνη και την ευημερία σε όλο τον κόσμο» .
Όσον αφορά το γεγονός ότι ορισμένες δυτικές χώρες παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας και της Ρωσία, το 90% των Ρώσων και το 95% των Κινέζων συμφώνησαν ότι η Κίνα και η Ρωσία πρέπει να ενισχύσουν την συνεργασία τους, ενεργούν προστατεύοντας σθεναρά τα συμφέροντά τους.
