Ο Αντρέι Μπέλυ ως φιλόσοφος

Το 2017 εκδόθηκε στα ελληνικά, από δύο εκδοτικούς οίκους ταυτόχρονα, το εμβληματικό μοντερνιστικό μυθιστόρημα «Πετρούπολη»(1913) του Αντρέι Μπέλυ. Συγκεκριμένα, η Σταυρούλα Αργυροπούλου για την «Κίχλη» και η Ελένη Μπακοπούλου για τους «Αντίποδες», πέτυχαν αμφότερες έναν μεταφραστικό άθλο, χαρίζοντας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ένα πολύ σπουδαίο έργο, που ο πυρήνας της πλοκής του εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια λίγων ημερών του Οκτωβρίου του 1905. Πρόκειται για βιβλίο που ο Βλαντιμίρ Ναμπόκωφ συγκαταλέγει στα τέσσερα σημαντικότερα του 20ού αιώνα -μαζί με τον «Οδυσσέα» του Τζόις, το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ και τη «Μεταμόρφωση» του Κάφκα-, ενώ ο Σαλάμωφ ισχυριζόταν ότι ήταν το τελευταίο μεγάλο ρωσικό μυθιστόρημα, που επηρέασε την πρόζα του Πιλνιάκ, του Ζαμιάτιν, του Βεσιόλι, κ.ά. Ο Μπερντάγιεφ στο «Νόημα της Ιστορίας» το αναφέρει ως χαρακτηριστικό δείγμα της εποχής της αποσύνθεσης του προσώπου και του τέλους του Ουμανισμού.

Ο Αντρέι Μπέλυ, κατά κόσμον Μπορίς Νικολάγιεβιτς Μπουγκάγιεφ (1880-1934), υπήρξε μια κορυφαία προσωπικότητα των ρωσικών γραμμάτων, ένας από τους τρεις μεγάλους συμβολιστές, μαζί με τον Αλέξανδρο Μπλοκ και τον Βιατσεσλάβ Ιβάνωφ. Η Ναντιέζντα Μαντελστάμ, σύζυγος του ακμεϊστή ποιητή Όσιπ Μαντελστάμ έγραψε γι’ αυτόν: «μου έδινε την εντύπωση ότι δεν είχε σώμα, ότι ήταν ένα ηλεκτρικό φορτίο, η υλοποίηση της θύελλας, του θαύματος».

Μετά την επανάσταση του 1917, την οποία υποστήριξε, αναγκάστηκε να φύγει στο εξωτερικό, για να ξαναγυρίσει σύντομα. Η πορεία του έκτοτε δεν ήταν ανάλογη της προεπαναστατικής του δημιουργίας. Το 1931, μάλιστα, συνελήφθη η δεύτερη γυναίκα του, ως πρώην μέλος της «Ρωσικής Ανθρωποσοφικής Εταιρείας» στην οποία ανήκε και ο Μπέλυ, και τότε απηύθυνε επιστολή στο Στάλιν (που περιλαμβάνεται στην πολυτονική έκδοση της «Κίχλης», μεταφρασμένη από τη σλαβολόγο Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, η οποία έγραψε επίσης ένα διαφωτιστικό Επίμετρο). Σ’ αυτό το ταπεινωτικό, για ένα πνεύμα σαν τον Μπέλυ, κείμενο, ο συγγραφέας αποδίδει την αιτία για την δίωξη και την απαξίωση του έργου του από τους επίσημους λογοτεχνικούς κύκλους στην αρνητική κριτική που του είχε ασκήσει, το 1922, ο Τρότσκι. Τελικά, με την παρέμβαση του Γκόρκι, η σύζυγός του ελευθερώθηκε.

Για μια σφαιρική προσέγγιση των φιλοσοφικών αναζητήσεων του Μπέλυ, αλλά και της τόσο σύνθετης εποχής που κόπηκε δια μιας από την επανάσταση χωρίς να συνέχεια, μεταφράσαμε από το βιβλίο του Σ.Α.Λεβίτσκι «Δοκίμια για την Ιστορία της Ρωσικής Φιλοσοφίας», το κεφάλαιο που αναφέρεται σ’ αυτόν, με τον τίτλο «Ο Αντρέι Μπέλυ ως φιλόσοφος»[1].

Μένει να πούμε μερικά λόγια για τον Αντρέι Μπέλυ ως φιλόσοφο. Υπό αυτό το πρίσμα, οφείλουμε να κάνουμε μια ιδιαίτερα αυστηρή επιλογή, καθώς από τις εκατοντάδες σελίδες που έγραψε για φιλοσοφικά θέματα, το μέγιστο μέρος τους συνιστά μια ροή από ανεπεξέργαστες, χαμηλού επιπέδου σκέψεις. Στη συλλογή του «Συμβολισμός» παρατίθενται συνεχώς κάτι περισσότερο από εκτεταμένα αποσπάσματα του Χάινριχ Ρίκερτ, τον οποίον θαύμαζε και η επιρροή επάνω του ήταν πολύ έντονη.

Ωστόσο, στα φιλοσοφικά άρθρα του συναντούμε εμπνευσμένα αποσπάσματα, λαμπρές διατυπώσεις, ενδεικτικές της αναμφίβολης φιλοσοφικής του διαίσθησης.

Ο Μπέλυ, από τις αρχές του αιώνα, εμφανίζεται ως ο θεωρητικός του συμβολισμού (στη συνέχεια το ρόλο αυτόν τον ανέλαβε ο περισσότερο πειθαρχημένος Βιατσεσλάβ Ιβάνωφ). Αν η επιρροή του Ρίκερτ ήταν μάλλον φορμαλιστική, στη διαμόρφωση των φιλοσοφικών του αντιλήψεων αποφασιστικό ρόλο έπαιξαν ο Σοπενχάουερ και ο Νίτσε. Στον Νίτσε είδε τον προφήτη της νέας εποχής, τον θρησκευτικό καινοτόμο, τον βασικό πρόδρομο του συμβολισμού.

Η τουρκική οικονομία σε κρίσιμη κατάσταση

 

Η οικονομία της Τουρκίας βρισκεται σε μια παράξενη κατάσταση. Αφενός, πετυχαίνει διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης, που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην αποκατάσταση του εμπορίου με τη Ρωσία και την επιστροφή των Ρώσσων τουριστών. Ωστόσο, μια σειρά άλλων δεικτών αποδεικνύουν ότι η Τουρκία δεν εξήλθε της κρίσης, αλλά αντιθέτως βυθίστηκε σ’ αυτήν Τι συμβαίνει πραγματικά, και ποια είναι η αιτία αυτής της παραδοξότητας;  Το τρίτο τρίμηνο του έτους η τουρκική οικονομία κατέγραψε άνοδο 11,1%. Αυτό υπερβαίνει αρκετά τον παγκόσμιο μέσο όρο (σύμφωνα με την θερινή εκτίμηση του ΔΝΤ, το 2017 η παγκόσμια οικονομία θα αυξηθεί κατά 3,5%), και σ’ αυτό το δείκτη θα καταλάβει την πρώτη θέση ανάμεσα στους G20.

Οι κύριες πηγές ανάπτυξης ήταν οι εξαγωγές, οι οποίες εντάθηκαν από την σημαντική αποδυνάμωση της λίρας (+ 17,2%), και της εσωτερικής κατανάλωσης, το μερίδιο της οποίας στην εθνική οικονομία εκτιμάται ότι συνιστά τα δύο τρίτα του συνόλου (+11,7%). Εφέτος προστέθηκε και ένας ακόμη σημαντικός παράγων, η επιστροφή των τουριστών από τη Ρωσία, οι οποίοι είχαν σημαντική συνεισφορά σε συνάλλαγμα. Όπως δήλωσε ο Ερντογάν, τα έσοδα από τους Ρώσους τουρίστες το 2017 έφθασαν τα 4,5 δις. δολ. Με βάση τα τρέχοντα στατιστικά στοιχεία, η ετήσια ροή των Ρώσσων τουριστών πλησιάζει τα 5 εκατομμύρια, που σημαίνει ότι κατά μέσο όρο αφήνουν σχεδόν 1.000 δολ. ο ένας. Την ίδια στιγμή η Άγκυρα υπολογίζει ότι το 2018 θα αυξηθούν οι τουρίστες κατά 15-20%.

Ωστόσο, όλη αυτή η εντυπωσιακή δυναμική προκαλεί σειρά ερωτημάτων, εάν κοιτάξουμε τους άλλους βασικούς δείκτες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Νοεμβρίου, στην Τουρκία καταγράφηκε ο υψηλότερος πληθωρισμός από τον Μάρτιο του 2003, σχεδόν 13% σε ετήσια βάση. Πριν από ένα μήνα ήταν στο 11,9%, σημαντικά υψηλότερος από τις προβλέψεις της Εθνικής Τράπεζας που έβλεπε 9,8% για το 2017. Οι προσδοκίες για 7% για το 2018 σε αυτές τις συνθήκες φαντάζουν μη ρεαλιστικές. Βασικοί παράγοντες της επιτάχυνσης του πληθωρισμού είναι αύξηση των τιμών του πετρελαίου (η Τουρκία σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την εισαγωγή ενέργειας, και τα καύσιμα είναι πολύ ακριβά στη χώρα) και η συνεχόμενη υποτίμηση της λίρας. Η προηγούμενη οξεία πτώση του εθνικού νομίσματος συνέβη στα μέσα του περασμένου έτους – αμέσως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Για μερικούς μήνες η ισοτιμία έπεσε στα 3-3,5 λίρες το δολάριο. Στις αρχές αυτού του χρόνου το οικονομικό επιτελείο κατάφερε κάπως να σταθεροποιήσει την κατάσταση, αλλά τον Σεπτέμβριο η λίρα άρχισε να πέφτει ταυτοχρόνως με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Τώρα για ένα δολάριο δίνουν 3,9 λίρες, το οποίο συνιστά ιστορικό χαμηλό, αν το υπολογίσουμε με την ονομαστική αξία του 2005. Αυτή η συμπεριφορά του εθνικού νομίσματος συμβάλει συνήθως στην αύξηση των τουριστικών εισροών. Λίγο πριν την πτώση του ρουβλιού στα τέλη του 2014 για 1 λίρα στα ανταλλακτήρια της Κωνσταντινούπολης ζητούσαν περίπου 20 ρούβλια, τώρα έχει πέσει στα 16 ρούβλια, σαν το ίδιο το ρούβλι όλο αυτό το διάστημα να μην έπεσε, αλλά αντιθέτως να ανέβηκε. Αλλά για τους Τούρκους η πτώση της λίρας δεν προοιωνίζει τίποτε καλό – τώρα καθημερινά αντιλαμβάνονται στη ζωή τους τι σημαίνει στην πραγματικότητα ο «φαύλος κύκλος πληθωρισμού-υποτίμησης». Ακριβαίνουν ακόμη και τα προϊόντα εγχώριας παραγωγής, τα οποία στην Τουρκία ήταν πάντα σε αφθονία: για παράδειγμα οι ειδικοί της Goldman Sachs σημειώνουν το άλμα των τιμών στα λαχανικά σχεδόν κατά 13%. Υπάρχουν και τα πρώτα αδιαμφισβήτητα σημάδια της επιδίωξης των Τούρκων να στραφούν σε πιο ρευστά περιουσιακά στοιχεία, απ’ ότι η λίρα. Τον Νοέμβριο, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού (World Gold Council) τόνισε τη σημαντική αύξηση των τουρκικών επενδύσεων σε χρυσό – 47 μετρικοί τόνοι φέτος έναντι 14,8 τον προηγούμενο χρόνο.

Έθνος και Ταυτότητα

	ΕΚΔΟΤΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 256

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
- Σπύρος Βρυώνης
Κοινωνικές επιστήμες, έθνος και εθνικισμός
- Μιχάλης Μερακλής
Η επίμαχη συνέχεια
- Κώστας Χατζηαντωνίου
Έθνος, εθνισμός, εθνικισμός: Το πρόβλημα της ορολογίας
- Ιωάννα Τσιβάκου
Η θέσμιση του ιδεώδους του έθνους
- Γιάννης Παπαμιχαήλ
Η επινόηση της "Ιστορίας ως επινόηση"
- Γιώργος Κοντογιώργης
Η γνωσιολογία των συλλογικών ταυτοτήτων
- Άγγελος Γουνόπουλος
Η παράδοση και το εθνικό ζήτημα στον Ε. Hobsbawm
- Σωτήρης Δημόπουλος
Προσεγγίσεις και ερμηνείες του "εθνικού ζητήματος" στο έργο των Κ. Μαρξ και Φ. Ένγκελς
- Χαράλαμπος Μηνάογλου
Grecian sculptors, Greek Emperors, Greek sailors: Το τρίσημο πριν τον K. Παπαρρηγόπουλο
- Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος
Η νεοελληνική κουλτούρα και το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο
- Επίμετρο: Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Απόπειρα εθνικής αυτοκτονίας