Κονσταντίν Λεόντιεφ: Από τον Ρομαντισμό στο Μοναστήρι

Κονσταντίν Λεοντιεφ Βλαντιμίρ Σολοβιόφ, ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ, Δοκίμια Ιστορίας και Φιλοσοφίας, Εισαγωγή - Μετάφραση Όλεγ Τσυμπένκο, εκδ. Καστανιώτη, 2018.

Απέναντι στον διαφωτισμό και στη ρασιοναλιστική σκέψη, που γέννησε ο 18^ος αιώνας, έχει καθιερωθεί να χαρακτηρίζεται ως αντίποδας ο δυτικοευρωπαϊκός, και ιδιαιτέρως, ο γερμανικός ρομαντισμός. Ωστόσο, οι σπόροι του Σέλλινγκ βρήκαν γόνιμο έδαφος και άνθισαν και στη ρωσική γη. Μόνον που εδώ οι πνευματικοί ανθοί προήλθαν από διαφορετικές συνθέσεις, λόγω της σύστασης των κοινωνικών και εθνολογικών υποστρωμάτων της αυτοκρατορίας. Τις ώρες που η θετική σκέψη σάρωνε την ευρωπαϊκή ήπειρο, στη Ρωσία, παράλληλα με τις ιδέες του Βολταίρου, αναβίωνε ο βυζαντινός μοναχισμός και η παράδοση των γερόντων. Σε άμεση επαφή με το Άγιο Όρος άρχισαν να ξεφυτρώνουν μονές, όπως η Όπτινα Πούστιν, και να μεσουρανούν πνευματικοί ταγοί, όπως ο Παΐσιος Βελιτσκόβσκι και ο Τύχων Ζαντόνσκι.

Τελικώς, όλος ο ρωσικός 19^ος αιώνας θα διαχέεται από δύο μεγάλα πνευματικά ρεύματα, με πολλά παρακλάδια, αλλά και, εμφανείς ή αφανείς, μεταξύ τους αλληλοεπιδράσεις: τα κινήματα των σλαβόφιλων και των δυτικόφιλων. Κοινός τελικός στόχος τους το όραμα της νέας Ρωσίας, που ως ευρασιατική αυτοκρατορία, με χαοτικές ταξικές, εθνοτικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές αντιθέσεις, ανίχνευε την ταυτότητά της στον κόσμο. Η σύγκριση in situ που προκλήθηκε από την επαφή με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, όταν τα νικηφόρα ρωσικά στρατεύματα προήλασαν ως το Παρίσι του Ναπολέοντα, θα προκαλέσει ένα βαθύ σοκ, που δεν θα εγκαταλείψει έκτοτε τους Ρώσους. Η αγωνιώδης αναζήτηση της εθνικής αυτοσυνειδησίας θα πορεύεται πλέον με αυτήν της προσωπικής αλλά και της πανανθρώπινης. Κάθε νέα θεωρία φιλοδοξούσε σε τίποτε λιγότερο από το ίδιο το αληθινό νόημα της ιστορίας και της ζωής.

Εντός αυτού του μανιασμένου αγώνα, που θα έπαιρνε θυελλώδεις πολιτικές διαστάσεις και θα κατέληγε στις μεγάλες επαναστάσεις του 20ού αιώνα, ένα σημαντικό τμήμα της διανόησης έψαξε τις βαθιές ρίζες της ρωσικής ζωής για να τις αναγεννήσει και να τις αντιτάξει στο ευρωπαϊκό υλιστικό πρότυπο. Στα μονοπάτια αυτά ήταν που συναντήθηκε ο ρομαντισμός με την βυζαντινή παράδοση.

Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτού του ρεύματος, που δεν ήταν ακραιφνής σλαβόφιλος, ενώ συνάμα υπήρξε σφοδρός πολέμιος του πανσλαβισμού και λάτρης του ελληνισμού, ήταν ο Κονσταντίν Λεόντιεφ (1831-1891). Επρόκειτο για μια πνευματική μορφή που, αν και επηρέασε στοχαστές όπως τους Ν. Μπερντιάγιεφ, Σ. Τρουμπετσκόι, Σ. Μπουλγκάκοφ, Β. Ροζανοφ, Σ. Φρανκ, Π. Στρούβε, Π. Μιλιουκόφ, ξεχάστηκε στις σοβιετικές δεκαετίες, καθώς υπήρξε «μισητός και απεχθής για το αριστερό στρατόπεδο», χωρίς όμως να είχε γίνει κατανοητός και από την «δεξιά»∙ για να ανασυρθεί και πάλι στην μετασοβιετική Ρωσία, κερδίζοντας τις δάφνες που δεν έδρεψε όσο ήταν εν ζωή. Πλέον, φτάνουν να τον συγκρίνουν με τον Νίτσε και τον Σπένγκλερ, των οποίων θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος. Στην Ελλάδα έχουμε την δυνατότητα, έστω και καθυστερημένα, να διαβάσουμε, στο βιβλίο με τον τίτλο «Το Βυζάντιο στη Ρωσία», το σημαντικότερο έργο του «Ο Βυζαντινισμός και οι Σλάβοι»(1875), σε μια εξαίρετη μετάφραση του Όλεγ Τσυμπένκο, ο οποίος μας προσφέρει επίσης μια εκτενή και διαφωτιστική εισαγωγή, καθώς και ένα δοκίμιο του φιλοσόφου Βλαδίμηρου Σολοβιόφ, «Ο Βυζαντινισμός και η Ρωσία» (1896), που συνεισφέρει στην κατανόηση των αντιθέσεων γύρω από την προσέγγιση του Βυζαντίου στη Ρωσία του 19^ου αιώνα.

Η δύσκολη ισορροπία Ερντογάν μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας

Ερντογάν και Τζεμίλεφ -ηγέτης των Τατάρων της Κριμαίας

του Semih Idiz

Οι προσπάθειες του Ερντογάν να πείσει τη Ρωσία και την Ουκρανία να επιλύσουν διπλωματικά τις διαφορές τους - μετά την πρόσφατηαντιπαράθεσή τους στα στενά του Κερτς - έδωσαν στους κυβερνητικούς κύκλους στην Τουρκία την εντύπωση ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο σε αυτήν την κρίση. Ο Ερντογάν ενθάρρυνε επίσης αυτή την εντύπωση πριν από την αναχώρησή του για τη σύνοδο κορυφής της G-20 στην Αργεντινή στις 29 Νοεμβρίου. Είπε στους δημοσιογράφους ότι είχε συζητήσει το θέμα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Πέτρο Πόροσενκο και πρόσθεσε ότι θα διερευνήσουν περαιτέρω αυτή τη δυνατότητα με τον Πούτιν κατά τη σύνοδο κορυφής της G-20.

Εάν επρόκειτο να επιτύχει αυτή η διαμεσολάβηση, θα ενίσχυε την εικόνα του Ερντογάν σε μια εποχή που είναι στο φόρτε της η προεκλογική περίοδος για τις κρίσιμες τοπικές εκλογές τον Μάρτιο. Τίποτα δεν θα συνέβαλε στην εικόνα του περισσότερο από μια μεγάλη διεθνή επιτυχία, να φέρει μαζί τη Ρωσία και την Ουκρανία. Η εν γένει αρνητική διεθνής εικόνα του Ερντογάν βελτιώθηκε σχετικά το Σεπτέμβριο, αφού μεσολάβησε στον διακανονισμό της κατάπαυσης του πυρός στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας και σταμάτησε την επίθεση στην περιοχή από ρωσικές και συριακές δυνάμεις. Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ επαίνεσαν τον Ερντογάν για την αποτροπή μιας νέας αιματοχυσίας.

Ωστόσο, κάθε πιθανότητα η Άγκυρα να μπορούσε να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου θα ήταν θνησιγενής λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων. Παρόλο που ίσως να μην διακρίνεται με την πρώτη ματιά, η Τουρκία έχει ήδη λάβει μέρος στη διαμάχη μεταξύ των δύο γειτόνων της στον Εύξεινο Πόντο. Η Άγκυρα αντιτίθεται επισήμως στην «παράνομη προσάρτηση» της Κριμαίας το 2014 στην Μόσχα, την οποία εξακολουθεί να αρνείται να αποδεχθεί. Η Άγκυρα υποστηρίζει επίσης τους Τάταρους της Κριμαίας, με τους οποίους έχει δεσμούς συγγένειας και θρησκείας, και μίλησε ενάντια στις προσπάθειες της Μόσχας να ποινικοποιήσει τους ηγέτες του Ταταρων, οι οποίοι επίσης αντιτίθενται στη ρωσική προσάρτηση της χερσονήσου.

Η Άγκυρα έχει επίσης επίσημα υποστηρίξει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, η οποία σε αυτή την περίπτωση σημαίνει ότι αντιτίθεται στην αποσχιστική κίνηση των Ρώσων στο Ντονμπας της ανατολικής Ουκρανίας.

Κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην ουκρανική πρωτεύουσα του Κιέβου τον Οκτώβριο του 2017, ο Ερντογάν τόνισε ότι η Τουρκία θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας και την εδαφική της ακεραιότητα. "Δεν αναγνωρίσαμε την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και δεν θα το πράξουμε", δήλωσε ο Ερντογάν σε συνέντευξη Τύπου στο Κίεβο. "Θα κρατήσουμε ζωντανό αυτό το θέμα στη διεθνή ατζέντα. Πιστεύουμε στη σημασία των διπλωματικών και νομικών βημάτων για την αντιμετώπιση της παράνομης κατάστασης στην Κριμαία και θα συνεργαστούμε με την Ουκρανία για το θέμα αυτό ", πρόσθεσε.