της Maria
Nemcova Banerjee
«Η νίκη εναντίον του χρόνου ως φορέα θανάτου
στάθηκε το θεμελιώδες ζήτημα της ζωής μου» λέει ο Μπερντιάγιεφ στην
εισαγωγή της Πνευματικής του
Αυτοβιογραφίας[1].
Γραμμένη κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας της ζωής του, αυτή η
αναδρομική αφήγηση είναι, όπως και κάθε τι που έγραψε ο Μπερντιάγιεφ, ένα
δοκίμιο φιλοσοφικού στοχασμού. Σύμφωνα με την αντίληψή του, η μνήμη είναι κάτι ευρύτερο
από την ικανότητα της παθητικής ανάμνησης. Αντιθέτως, η πράξη της μνήμης καταλαμβάνει την έννοια του ζώντος
παρελθόντος σε μια στιγμή δημιουργικής ζωτικότητας, την οποία αξιολογεί ως
επείγουσα ανάγκη μιας συνείδησης που βρίσκεται σε επαφή με το αιώνιο.
Γεννημένος σε αριστοκρατική
οικογένεια, ο Νικολάι Μπερντιάγιεφ (1874-1948) έζησε μέσα στα κατακλυσμίαια
γεγονότα του πρώτου μισού ενός αιώνα οι μετασεισμοί του οποίου μάς
στοιχειώνουν ακόμη. Μάρτυρας δύο παγκοσμίων πολέμων, παρακολούθησε την
καταστροφή των υφιστάμενων πολιτισμών κατά την τραυματική γέννηση νέων κόσμων, ενώ
έζησε εκ του σύνεγγυς τρεις ρωσικές επαναστάσεις. Συνελήφθη τέσσερις φορές λόγω
πολιτικών υποψιών, πρώτα από την αυτοκρατορική αστυνομία και έπειτα από αυτήν των
μπολσεβίκων. Πέθανε στην εξορία έπειτα από έντονη πολυετή πνευματική
δραστηριότητα, σε μια φιλοσοφική απόσταση από τα γεγονότα. Δεν υπήρξε ποτέ κάτι
περισσότερο από γεμάτος περιέργεια αλλά ανεπιθύμητος επισκέπτης της ιστορίας.
Ενεπλάκη χωρίς φόβο στο επίπεδο των ιδεών της ενώ παρέμεινε ξένος προς τα μέσα
και τους σκοπούς της, προικισμένος από τον ανίατο πόθο της υπερβατικότητας.