pagenews.gr: Προσαρμογή σχεδίων ή ελιγμός; Που στοχεύει τώρα ο Πούτιν

 

Η ιστορική διαδικασία της δημιουργίας της «Νοβορόσια» μέχρι τον 19ο αιώνα

 Οδησσός, μέσα του 19ου αιώνας

Το παρακάτω κείμενο παρουσιάζει σε γενικές γραμμές το ιστορικό υπόβαθρο της κατάκτησης και του αποικισμού, από την Ρωσική Αυτοκρατορία, της περιοχής που σήμερα αποτελεί την νότιο Ουκρανία, και ονομάστηκε κατά τον 18ο αιώνα "Νοβορόσια". Το πλαίσιο που περιγράφεται, θεωρούμε ότι, είναι αρκετά κοντά στην ιστορική αλήθεια, σε ότι αφορά στα γεγονότα μέχρι τις αρχές ή και τα μισά του 19ου αιώνα.

του Μιχαήλ Ντιούνωφ

 

Από τα τέλη του 15ου αιώνα, όταν ιδρύθηκε το ρωσικό συγκεντρωτικό εθνικό κράτος από τον τσάρο Ιβάν Γ', η Ρωσία κινείτο σταθερά προς το νότο. Αρχικά, ο λόγος για αυτήν την επιλογή ήταν η ανάγκη να περιοριστεί η απειλή των συνεχών επιθέσεων από τους Τάταρους της Κριμαίας. Ήταν, επίσης, απαραίτητο να αναγκαστούν οι Τούρκοι να εγκαταλείψουν τις αξιώσεις τους στη Νότια Ρωσία, εκείνα τα εδάφη που τον 18ο αιώνα άρχισαν να ονομάζονται Νοβορόσια [Νέα Ρωσία - η σημερινή Νότιος Ουκρανία, βορείως της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής Θάλασσας].

Ένα απομεινάρι της Χρυσής Ορδής - το Χανάτο της Κριμαίας - είχε εγκατασταθεί και διαβίωνε με άνεση στην εύφορη χερσόνησο της Κριμαίας. Περιβαλλόταν από μια προστατευτική ζώνη με στέπες, με σπάνιες πηγές νερού, και υπήρχε ένα ιδανικό μέρος για άμυνα - ο Ισθμός του Περεκόπ [το μικρό κομμάτι ξηράς που ενώνει την Κριμαία με την ενδοχώρα], όπου ένα μικρό στρατιωτικό απόσπασμα μπορούσε να σταματήσει με επιτυχία έναν ολόκληρο στρατό. Ωστόσο, η κύρια άμυνα της Κριμαίας ήταν η υποτέλεια του χανάτου στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ενός πανίσχυρου κράτους, το οποίο έτρεμε, την περίοδο από τον 15^ο έως και τον 17ο αιώνα, όλη η Ευρώπη.

Εκμεταλλευόμενοι την ατιμωρησία τους, οι Τάταροι της Κριμαίας διαμόρφωσαν έναν ιδιαίτερο τύπο οικονομίας, αυτήν των επιδρομών, συχνό στις νομαδικές κοινότητες που διαβιούσαν στην περιφέρεια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Εμφανίστηκε σε περιοχές που υπήρχαν, αφενός, πυκνές μάζες εγκατεστημένου πληθυσμού και, αφετέρου, νομάδες που μπορούσαν να κινητοποιήσουν ταχύτατα μια μεγάλη και μετακινούμενη γρήγορα στρατιωτική δύναμη. Οι τακτικές ληστείες των εγκατεστημένων γειτόνων αντιπροσώπευαν σημαντικό μερίδιο στην οικονομία των λαών που ασχολήθηκαν με αυτήν την μορφή οικονομίας.

Λήστευαν, φυσικά, κυρίως Ρώσους. Άλλωστε, τα νέα σύνορά των τελευταίων βρίσκονταν μπροστά από τις, τόσο ευνοϊκές για την μετακίνηση του ταταρικού ιππικού, απέραντες πεδιάδες που εκτείνονται από τον Ντον μέχρι τον Δνείπερο. Στο Χανάτο της Κριμαίας διαμορφώθηκε επίσης ένα ιδιαίτερο έθιμο. Οι νεαροί Τάταροι πολεμιστές έπρεπε να αποδείξουν το θάρρος και την ικανότητά τους να θρέψουν τις οικογένειές τους, καθώς και να συγκεντρώνουν κεφάλαια για την αγορά της νύφης. Για να γίνει αυτό, μια φορά κάθε δύο ή τρία χρόνια διενεργούσαν μια επιδρομή, επιστρέφοντας στο σπίτι με λάφυρα.

Την μεγαλύτερη αξία την είχαν οι αιχμάλωτοι. Οι Ρώσοι άντρες θεωρούνταν δυνατοί σκλάβοι και οι νεαρές Σλάβες, που εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα για την ομορφιά τους, πουλιόντουσαν για σημαντικά ποσά στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας. Στη Ρωσία αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν ακόμη και ειδικό κονδύλι κρατικών δαπανών για τα λύτρα που θα έπρεπε να πληρώνονται για την απελευθέρωση των ορθοδόξων, που υποδούλωναν οι Τάταροι και οι Τούρκοι.

Ως αποτέλεσμα των συνεχών επιδρομών, έως τον 15ο-16ο αιώνα, μια τεράστια περιοχή από την ακτή της Μαύρης Θάλασσας μέχρι το Μπριάνσκ και το Ριαζάν [σήμερα εντός Ρωσικής Ομοσπονδίας] ερημώθηκε πλήρως. Οι γόνιμες εκτάσεις της «τσερνοζιόμ» [μαύρο χώμα - τεράστια εδάφη από την Ουκρανία έως βαθιά εντός της Ρωσίας], οι οποίες την περίοδο του αρχαίου Ρους [πριν την μογγολοταταρική κατάκτηση του 13^ου αιώνα] έδιναν πλούσια σοδειά, δεν καλλιεργούνταν για πολλά χρόνια και πήραν το χαρακτηριστικό όνομα «Ντίκοε Πόλε» [Άγριο Πεδίο - πρόκειται για μια τεράστια περιοχή που βρίσκεται βορείως της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής και ορίζεται δυτικά από τον ποταμό Δνείστερο και ανατολικά από τους ποταμούς Δόν και Χαπιόρ]. Οι Λιθουανοί πρίγκιπες με δυσκολία κρατούσαν άμυνα κατά μήκος της γραμμής Κιέβου-Τσερνίγκοφ. Το Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας προσπαθούσε να σταματήσει τις επιδρομές της Κριμαίας στον ποταμό Οκά. Οι Τάταροι, όμως, έφταναν με ευκολία στο Ριαζάν, ακόμη και στην ίδια την Μόσχα.

 

Προσπάθειες αναχαίτισης της ταταρο-οθωμανικής πίεσης

Με τον καιρό, οι Ρώσοι έμαθαν να πολεμούν τους νομάδες. Το 1566, στα νότια σύνορα, κατά μήκος του ποταμού Οκά, κτίστηκε το Μεγάλο Τείχος [Zasechnaya cherta - μια οχυρωματική κατασκευή πολλών χιλιομέτρων, κάτι ανάλογο του Σινικού Τείχους και των ρωμαϊκών limes]. Αλλά ακόμη και η μόνιμη γραμμή άμυνας των συνόρων δεν βοηθούσε πάντα. Το 1571, όταν το ρωσικό κράτος είχε ήδη κατακτήσει με επιτυχία το Καζάν και το Αστραχάν και πολεμούσε στα κράτη της Βαλτικής, ο ταταρικός στρατός του Χάνου Ντεβλέτ Γκιράι έφτασε στην ίδια τη Μόσχα, την κατέστρεψε και την έκαψε ολοσχερώς.

Ωστόσο, σταδιακά η ρωσική τάξη άρχισε να ξεπερνά την τόλμη των νομάδων. Οι Τάταροι μπόρεσαν να φτάσουν στη Μόσχα για τελευταία φορά το 1591. Και τον 17ο αιώνα, υπό την δυναστεία των Ρομανώφ, η Ρωσία έγινε αρκετά ισχυρή ώστε να σταματήσει σχεδόν εντελώς τις επιδρομές.

Ωστόσο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνέχισε να θεωρεί ως εδάφη της ολόκληρη την περιοχή βορείως της Μαύρης Θάλασσας. Οι Τούρκοι επενέβαιναν συνεχώς στις υποθέσεις των Κοζάκων που ζούσαν στη Μικρή Ρωσία, που ονομαζόταν και Χετμανάτο, από τον τίτλο «Χέτμαν»[όρος προερχόμενος από τα γερμανικά, που σημαίνει, μεταξύ άλλων, τον επικεφαλής ενός στρατιωτικού αποσπάσματος. Αποτέλεσε τον τίτλο του ηγεμόνα της Ουκρανίας από το 1648 έως το 1764 και το 1918]. Αυτό ήταν το όνομα του επικεφαλής του «Σιτς του Ζαπαρόζιε», του ηγεμόνα των Μικρών Ρώσων Κοζάκων, που αρχικώς λάμβανε την εξουσία του από τον Πολωνό βασιλιά και στη συνέχεια, μετά την ένταξη του Χετμανάτου στη Ρωσία, από την Μόσχα.

Το 1669, οι Οθωμανοί κατάφεραν να κερδίσουν με το μέρος τους τον Χέτμαν Πέτρο Ντοροσένκο. Αυτός αναγνώρισε την υποτελή εξάρτηση της Μικρής Ρωσίας από την Τουρκία, προδίδοντας τον Ρώσο τσάρο, παραβιάζοντας τους όρους της Συνθήκης του Περεγιασλάβ του 1654, όπου, εκ μέρους όλου του πληθυσμού του Χετμανάτου, συμφωνήθηκε ότι: «θα υπηρετήσουμε άμεσα και πιστά σε όλα τα θέματα τις εντολές του Τσάρου για πάντα». Ο πόλεμος ήταν μακρύς και σκληρός. Στο τέλος του, η Δεξιά Όχθη της Ουκρανίας [τα εδάφη δυτικά από τον Δνείπερο - περίπου η σημερινή κεντρική Ουκρανία] και η Ποδολία [η περιοχή βορείως της περιφέρειας Οδησσού, ανατολικά και βόρεια από την σημερινή Μολδαβία] βρέθηκαν υπό την κυριαρχία των Τούρκων. Αργότερα, τα εδάφη αυτά καταλήφθηκαν από τους Πολωνούς, οι οποίοι νίκησαν τους Οθωμανούς κοντά στη Βιέννη το 1683.

Επί βασιλείας της πριγκίπισσας Σοφίας [ετεροθαλούς αδελφής του Μ. Πέτρου], ο ρωσικός στρατός έφτασε για πρώτη φορά στο Περεκόπ, ξεπερνώντας τις ξηρές στέπες, όπου οι Τάταροι είχαν δηλητηριάσει τα πηγάδια. Τα στρατεύματα ήταν πολύ αποδυναμωμένα και ο διοικητής του στρατού, ο πρίγκιπας Γκολίτσιν, δεν τόλμησε να εισβάλει στις οχυρώσεις του Περεκόπ.

 

Η ρωσική Reconquista

Ο τακτικός στρατός που δημιούργησε ο Πέτρος Α΄ και η μετατροπή της Ρωσίας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος άλλαξαν την ισορροπία δυνάμεων. Τον 18ο αιώνα, η κατεύθυνση της δράσης άρχισε να αντιστρέφεται. Η Ρωσική αυτοκρατορία άρχισε να επιστρέφει στα ιστορικά εδάφη του Αρχαίου Ρους [της προ μογγολοταταρικής εισβολής]. Η ρωσική Reconquista είχε αρχίσει. Έτσι αντιλήφθηκε η Ρωσία τους πολέμους με την Τουρκία - ως ιερό καθήκον να επιστρέψει στο κράτος τα εδάφη που κάποτε ανήκαν στους πρώτους πρίγκιπες της δυναστείας των Ρουρικιδών.

Με βάση την ιδέα αυτής της μεγάλης αποστολής, αλλά και έχοντας τις συνεχείς επιδρομές των Τατάρων της Κριμαίας και την παρέμβαση των Τούρκων στα ρωσικά συμφέροντα στην Πολωνία, η Ρωσία το 1735 κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Μέχρι εκείνη την εποχή, ο ρωσικός στρατός, που απολάμβανε ακόμη τη δόξα των νικών επί των Σουηδών [ρωσο-σουηδικός ή βόρειος πόλεμος 1700-1721], ήταν από τους καλύτερους στην Ευρώπη. Επικεφαλής του ήταν ένας εξαιρετικός διοικητής και στρατιωτικός διοικητής, ο στρατάρχης Burchard von Munnich.

Στις 30 Μαΐου 1736, τα ρωσικά συντάγματά πλησίασαν το απόρθητο Περεκόπ και την 1η Ιουνίου το κατέλαβαν με μια γρήγορη επίθεση. Οι Τάταροι εξεπλάγησαν τόσο πολύ από τις επιτυχίες της Ρωσίας που παρέδωσαν την πρωτεύουσα του Χανάτου, το Μπαχτσισαράι, χωρίς μάχη και έφυγαν για τις στέπες. Η τελειότητα της στρατιωτικής μηχανής της ρωσικής αυτοκρατορίας κατέστησε πλέον δυνατή την εύκολη οργάνωση της προμήθειας ενός μεγάλου στρατού που κινείτο μέσα από τη στέπα, η οποία μέχρι τότε θεωρείτο αδιάβατο εμπόδιο.

Αν και, ήδη, από τη δεκαετία του 1730, η Ρωσία μπορούσε να επιφέρει στρατιωτικές ήττες στους Τούρκους, δεν ήταν, ωστόσο, ακόμη δυνατό να ξεκινήσει η ανάπτυξη της περιοχής της Νοβορόσια. Η Reconquista συνεχίστηκε υπό την αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄. Τότε το ρωσικό κράτος αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα, ο πληθυσμός αυξανόταν ταχύτατα, η οικονομία διογκώθηκε, το εμπόριο διευρύνθηκε, χτίστηκαν εργοστάσια και τα έσοδα του ταμείου αυξήθηκαν σημαντικά. Η Ρωσία έχει γίνει μια από τις κορυφαίες δυνάμεις στον κόσμο. Αυτό κατέστησε δυνατό να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στη μάχη για τον νότο της Ρωσίας.

Το 1768, ο Τούρκος σουλτάνος Μουσταφά κήρυξε τον πόλεμο στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί ήθελαν να καταλάβουν την Ποδολία και την Βολινία [η περιοχή που περιλαμβάνει την σημερινή βορειοδυτική Ουκρανία και επεκτείνεται δυτικά στην Πολωνία και βορείως εντός της Λευκορωσίας], κάτι που τους υποσχέθηκαν οι Πολωνοί που είχαν ξεκινήσει εξέγερση κατά της Ρωσίας. Οι Πολωνοί ήταν έτοιμοι ακόμη και να παραδώσουν τα εδάφη τους για να απαλλαγούν από την κηδεμονία της Αγίας Πετρούπολης.

Όμως ο πόλεμος έφερε πρωτοφανή επιτυχία για τα ρωσικά όπλα. Και οι Τούρκοι και οι Πολωνοί ηττήθηκαν. Ως αποτέλεσμα του πολέμου, η Κριμαία απέκτησε την ανεξαρτησία της [από την Οθωμανική αυτοκρατορία] και ο ρωσικός στόλος εδραιώθηκε σταθερά στη Μαύρη Θάλασσα.

Μια τέτοια απότομη ενίσχυση της Ρωσίας δεν άρεσε στους ηγεμόνες της Κωνσταντινούπολης. Οι Τούρκοι προσπαθούσαν συνεχώς να ανακτήσουν την επιρροή τους στις υποθέσεις της Κριμαίας και να εγκαταστήσουν εκεί φιλικούς τους Χάνους. Σε απάντηση, η Αικατερίνη Β' συμφώνησε με τον τελευταίο Χάνο Σαγκίν-Γκιρέι για την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Έτσι, εμφανίστηκε η επαρχία της Ταυρίδας στο ρωσικό κράτος, ενώ παράλληλα ξεκίνησε η ταχύτατη ανάπτυξη της Νοβορόσια υπό την επίβλεψη του πρίγκιπα Ποτέμκιν.

 

Η ίδρυση των πόλεων και η ανάπτυξη της οικονομίας

Σε ελάχιστα χρόνια, νέες πόλεις αναπτύχθηκαν, οι αγρότες άρχισαν να σπέρνουν την καλλιεργήσιμη γη ανέγγιχτη για αιώνες, και οι έμποροι άρχισαν να ανοίγουν νέους εμπορικούς δρόμους. Τα εδάφη μοιράστηκαν δωρεάν - με μόνη προϋπόθεση οι άποικοι να τα καλλιεργούν και να τα κατοικούν.

Το 1787, η Αικατερίνη Β', συνοδευόμενη από πολυάριθμους ξένους καλεσμένους, ταξίδεψε μέσω της Νοβορόσιας στην Κριμαία. Όλοι έμειναν έκπληκτοι με το πόσο γρήγορα μπόρεσαν οι Ρώσοι να κυριαρχήσουν στα εδάφη που είχαν πρόσφατα απελευθερωθεί από τους Τούρκους. Παρεμπιπτόντως, ο θρύλος των «χωριών Ποτέμκιν» δημιουργήθηκε τότε από τις προσπάθειες της γαλλικής διπλωματίας - συμμάχου της Τουρκίας. Οι Γάλλοι διπλωμάτες, οργισμένοι αλλά και αδύναμοι να αναχαιτίσουν τη Ρωσία, διέδιδαν ψευδείς φήμες για την αποτυχία των σχεδίων της Αικατερίνης Β' και του πρίγκιπα Ποτέμκιν.

Ο αποικισμός της Νοβορόσια προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από τις ρωσικές επαρχίες, γι' αυτό, μέχρι να έρθουν στην εξουσία οι Μπολσεβίκοι, κανείς δεν σκέφτηκε καν να θεωρήσει αυτά τα εδάφη ουκρανικά. Η Ουκρανία, που τότε ονομαζόταν Μικρή Ρωσία, καταλάμβανε μια πολύ μικρή περιοχή στο τρίγωνο Κιέβου-Τσερνίγκοφ-Πολτάβα. Οι Ρώσοι ίδρυσαν το Χάρκοβο (1654), την Οδησσό (1794), την Χερσώνα (1778), τον Γιεκατερινοσλάβ (1777) [προς τιμήν της Αγίας Αικατερίνης, προστάτριας της τσαρίνας], που το 1926 μετονομάστηκε σε Ντιεπροπετρόβσκ, και το 2016 σε Ντιπρό, την Μαριούπολη (1778)[η πόλη αρχικώς κατοικήθηκε αποκλειστικών από τους Έλληνες που είχαν έλθει από την Κριμαία το 1778], το Νικολάγιεφ (1788), το Λουγκάνσκ (1795), το Ζαπαρόζιε (1770) και το Ντονιέτσκ (1869).

Οδηγημένοι από τη δίψα για εκδίκηση, οι Οθωμανοί το 1787 κήρυξαν ξανά τον πόλεμο. Αλλά πάλι νίκησε η Ρωσική Αυτοκρατορία, με επικεφαλής τους στρατηγούς Ρουμιάντσεφ, Σουβόροφ, Ρέπνιν, και άλλους εξαιρετικούς διοικητές. Έτσι έληξε θριαμβευτικά η ρωσική Reconquista.

Τι πήρε τελικά η Ρωσία από όλους αυτούς τους πολέμους; Πρώτα απ' όλα, εξέλιπε η απειλή των επιδρομών των Τατάρων, που είχαν εξαντλήσει για αιώνες τις περιοχές στη νότια Ρωσία. Η Νοβορόσια αποδείχθηκε μια εξαιρετικά πλούσια και εύφορη γη, η οποία μετατράπηκε στον κύριο σιτοβολώνα της Ρωσίας. Επίσης, αναδύθηκε εκεί μια ισχυρή βιομηχανική περιοχή, η οποία στις αρχές του 20ου αιώνα αποδείχθηκε όχι μόνο η σημαντικότερη πηγή άνθρακα και μετάλλων, αλλά και το κέντρο για την παραγωγή μεγάλης ποικιλίας βιομηχανικών προϊόντων. Τα λιμάνια της Οδησσού και της Μαριούπολης έγιναν οι κύριες θαλάσσιες πύλες της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και πηγές ολοένα αυξανόμενου εισοδήματος από τις εξαγωγές σιτηρών και άνθρακα.

 

Πηγή: https://vz.ru/society/2022/3/28/1150697.html

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ της Ρωσίας στην Ουκρανία

 

Τα συμπεράσματα που βγάζουμε βάσει της αποτύπωσης των κινήσεων της Μόσχας στον χάρτη και των πληροφοριών που γίνονται γνωστές για τους στόχους της Ρωσίας, ανέλυσε ο Σωτήρης Δημόπουλος μιλώντας στην εκπομπή “Εμείς οι Έλληνες”, του γνωστού δημοσιογράφου, Λάμπρου Καλαρρύτη, στο ραδιόφωνο “ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ FM” 18.3.22. 

Σύμφωνα με την οπτική του οι στόχοι της Ρωσίας φαίνεται να είναι οι ακόλουθοι:

Στόχος πρώτος: κατάληψη όλων των εδαφών που περιλαμβάνονται στα διοικητικά όρια των νομών Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ. Στο Ντονιέτσκ, απομένει η κατάληψη της Μαριούπολης, που είναι κομβικό εμπορικό λιμάνι. Για το λόγο αυτό διεξάγονται εκεί λυσσώδεις μάχες εντός της πόλεως. Στο Λουγκάνσκ, κύριος στόχος είναι η κατάληψη της πόλης Σεβεροντονιέτσκ, που βρίσκεται το επιτελείο του ουκρανικού στρατού που επιχειρεί επί 8 χρόνια εναντίον των αποσχισθεισών περιοχών.

Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα επιστροφής των περιοχών αυτών στην δικαιοδοσία του Κιέβου, εκτός και ηττηθεί η Ρωσία επί του πεδίου ή καταρρεύσει εξ ολοκλήρου η Ρωσική Ομοσπονδία. Η Μόσχα ζητά στους όρους της ανεξαρτησίας των δύο «Λαϊκών Δημοκρατιών». Θα την συνέφερε όμως περισσότερο να παραμείνουν εντός της Ουκρανίας με διευρυμένη αυτονομία, ώστε να ελέγχουν την κεντρική πολιτική του Κιέβου.

Στόχος δεύτερος: Σε συνδυασμό με τον πρώτο είναι η εξουδετέρωση όσο δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος του ουκρανικού στρατού που βρίσκεται στα ανατολικά -πάνω από 30.000 στρατιώτες. Αυτό θα διευκολύνει, μεταξύ άλλων, και τον όρο της αποστρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας, που έχει θέσει η Μόσχα.

Στόχος τρίτος: η κατοχύρωση των θέσεων της Ρωσίας στην Χερσώνα, που έχει καταληφθεί, και κατάληψη του Νικολάγιεφ, που βρίσκεται στον δρόμο προς την Οδησσό. Η μη προέλαση προς το ιστορικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας οφείλεται στις δυσκολίες της επιχείρησης του ρωσικού στρατού, που μάλλον θα συνεχιστεί μετά το Νικολάγιεφ.

Η κατάληψη όσο περισσοτέρων νομών από το ρωσικό στρατό ευνοεί την προώθηση του στόχου της Μόσχας για ομοσπονδιοποίηση της Ουκρανίας, που θα καταστήσει εντελώς αδύναμη την κεντρική κυβέρνηση, θα μειώσει την επιρροή της δυτικής Ουκρανίας αλλά και τις δυνατότητες επέμβασης των δυτικών δυνάμεων.

Προς αυτήν την κατεύθυνση είχαμε και κάποια επιπλέον δείγματα όπως:

Α. Η αναφορά για δημοψήφισμα στην Χερσώνα με σκοπό την ανακήρυξη Λαϊκής Δημοκρατίας και την δήλωση του κυβερνήτη της Κριμαίας Αξένοφ για πληρωμή των μισθών και των συντάξεων στον νομό αυτό σε ρούβλια.

Β. Η δημόσια έκκληση των Ρουθηνών, μειονότητας σλαβικής στην δυτική Ουκρανία, για ανακήρυξη αυτόνομης περιφέρειας, με τον τίτλο «Ρους των Καρπαθίων» στις περιοχές που διαβιούν.

Στόχος τέταρτος: Το σημαντικό όμως όλων των ρωσικών κινήσεων αφορά στο κλείσιμο της λαβίδας στο Κίεβο. Ήδη από τις δύο πλευρές αυτό έχει επιτευχθεί. Ο ρωσικός στρατός βρίσκεται ελάχιστα έξω από την περιοχή Μπραβαρί, στην δεξιά όχθη του Δνείπερου. Μοναδική διέξοδος είναι η νότια πλευρά, που αποτελεί και οδό διαφυγής των αμάχων.

Η διάχυση του πολέμου στην Ουκρανία με την συμμετοχή και δυτικών δυνάμεων είναι δύσκολο να συμβεί, καθώς οι ΗΠΑ επιθυμούν την επιμήκυνση του πολέμου εντός της Ουκρανίας, που καταπονεί τον ρωσικό στρατό και δημιουργεί προϋποθέσεις να τρωθεί το κύρος του Πούτιν, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την σταθερότητα του καθεστώτος.

Δέκα οφέλη της Κίνας από τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας

 

 

     της Ol'ga Samofalova

Αρκετές τρίτες χώρες μπορούν να επωφεληθούν από την οικονομική αντιπαράθεση της Δύσης με τη Ρωσία. Ωστόσο, η Κίνα, ως η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, θα έχει πολύ μεγαλύτερα κέρδη σε αυτή την παγκόσμια ανακατανομή. Τα οφέλη θα είναι τέτοια που μπορεί να κάνουν το Πεκίνο να ξεπεράσει τη Δύση στις εμπορευματικές και χρηματοοικονομικές αγορές, ακόμη και στον τομέα των αεροπορικών ταξιδιών. Η εφημερίδα VZGLYAD συγκέντρωσε 10 βασικά οφέλη που μπορεί να έχει το Πεκίνο από τη συνεχιζόμενη παγκόσμια οικονομική ανακατάταξη.

 

Πρώτο, το κινεζικό σύστημα πληρωμών Union Pay θα καταστεί το πλέον ευεργετημένο της γεωπολιτικής. Επτά μεγάλες ρωσικές τράπεζες έχουν ήδη ανακοινώσει τα σχέδιά τους να ενταχθούν σε αυτό το σύστημα πληρωμών, μετά την άρνηση της MasterCard και της Visa να πραγματοποιούν πληρωμές στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό, τα δυτικά συστήματα δεν σταμάτησαν την λειτουργία τους, αλλά οι συναλλαγές στο εξωτερικό έχουν σταματήσει. Για τις εγχώριες συναλλαγές, η Ρωσία έχει το δικό της σύστημα πληρωμών, το Mir. Μπορεί κάποιος να πληρώσει με την κάρτα Mir και σε κάποιες άλλες χώρες, αλλά ο αριθμός τους είναι ακόμα μικρός. Ενώ οι κάρτες με το κινεζικό σύστημα πληρωμών γίνονται δεκτές σε 180 χώρες του κόσμου. Η Mir θα προσπαθήσει να διευρύνει τη λίστα των ξένων εταίρων. Με την πάροδο του χρόνου, τη θέση της MasterCard και της Visa, τόσο στο εξωτερικό όσο και στη Ρωσία, μπορούν να καταλάβουν αυτά τα δύο συστήματα πληρωμών - το κινεζικό και το ρωσικό. Στη συνέχεια, ο εντεινόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των δύο παικτών θα οδηγήσει σε φθηνότερες υπηρεσίες συναλλαγών και χρήσης των καρτών, το κόστος των οποίων είναι πιθανό αρχικώς να αυξηθεί.

 

Δεύτερο, θα ωφεληθεί το κινεζικό τραπεζικό σύστημα. Η άρνηση της Δύσης να δανείσει σε ρωσικές τράπεζες και να επενδύσει σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ανοίγει επίσης ευκαιρίες για την Κίνα. Μετά το 2014, το Πεκίνο έχει ήδη αρχίσει να δανείζει τις ρωσικές τράπεζές και πλέον η πρόσβαση στις δυτικές κεφαλαιαγορές έχει κλείσει εντελώς, πράγμα που σημαίνει ότι η ζήτηση για δάνεια στην Κίνα μπορεί να αυξηθεί απότομα. Το ασιατικό χρήμα ήταν αρχικά πιο ακριβό από τα δυτικά. Όμως η έλλειψη εναλλακτικών λύσεων θα επιταχύνει τον επαναπροσανατολισμό της χρηματοπιστωτικής αγοράς.

 

Τρίτο, το κινεζικό γουάν θα ενισχυθεί. Ο αποκλεισμός της πρόσβασης στο δολάριο και το ευρώ δημιουργεί έλλειψη δυτικού νομίσματος για την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας και τις ρωσικές τράπεζες. Επομένως, οι συναλλαγές με αυτά τα νομίσματα στη Ρωσία είναι περιορισμένες για όλους. Ρωσικές τράπεζες, εταιρείες, επενδυτές μετοχών και απλοί Ρώσοι μπορεί να στρέψουν την προσοχή τους στο κινεζικό γουάν. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το γουάν είναι το πέμπτο μεγαλύτερο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο. Οι κεντρικές τράπεζες διατηρούν αποθέματα 319 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε γουάν (στοιχεία για το τρίτο τρίμηνο του 2021). Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσικής Ομοσπονδίας διατήρησε το 13% των αποθεματικών της σε γουάν - και αυτό ήταν σωτήριο, γιατί τα αποθέματα σε δολάρια και ευρώ είναι παγωμένα από τη Δύση. Μόνο ο χρυσός και το γουάν έμειναν στον ρωσικό κουμπαρά.

Το γουάν μπορεί επίσης να αντικαταστήσει το δολάριο και το ευρώ στους διεθνείς διακανονισμούς ρωσικών εταιρειών με ξένους εταίρους. Στις αρχές Μαρτίου, μια κινεζική κρατική τράπεζα με υποκατάστημα στη Μόσχα είδε αύξηση στις ρωσικές εταιρείες που προσπαθούσαν να ανοίξουν νέους λογαριασμούς, επεσήμανε το Reuters.

Το νόμισμα της «Ουράνιας Αυτοκρατορίας» δεν έχει τη ρευστότητα του δολαρίου ή του ευρώ, αλλά στην τρέχουσα κρίση αποδείχθηκε πιο σταθερό από τα δυτικά νομίσματα. Η αστάθεια του δολαρίου και του ευρώ είναι αρκετές φορές υψηλότερη από την αστάθεια του γουάν έναντι του ρουβλίου. Το κινεζικό νόμισμα αυξάνεται επίσης έναντι του ρουβλίου, αλλά το άλμα δεν είναι τόσο απότομο όσο αυτό του δολαρίου. Και ο επαναπροσανατολισμός της Ρωσίας στο γουάν θα βοηθήσει το κινεζικό νόμισμα να αυξήσει τη ρευστότητά του στο μέλλον.

«Εκτός από τις καθαρά ποσοτικές μετρήσεις, στην οικονομία είναι σημαντική και η εμπιστοσύνη στο ίδιο το σύστημα. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, που εφάρμοσαν οικονομικές κυρώσεις, η Κίνα έχει αποδειχθεί αξιόπιστος εταίρος που δεν πολιτικοποιεί τα χρηματοπιστωτικά μέσα. Έτσι, το κινεζικό χρηματοπιστωτικό σύστημα παίρνει επίσης καλούς ηθικούς βαθμούς», λέει ο αναλυτής της EXANTE, Βλαντίμιρ Ανανίεφ.

 

Τέταρτο, το εμπόριο με τη Ρωσία θα συνεχίσει να σημειώνει ιστορικά ρεκόρ. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Πέρυσι, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έφτασε σε ιστορικό υψηλό, σχεδόν στα 147 δισεκατομμύρια δολάρια (αύξηση 36%). Αυτά είναι τα στοιχεία της Γενικής Διοίκησης Τελωνείων της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Φέτος μπορούμε να περιμένουμε ένα νέο ρεκόρ. Τουλάχιστον τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2022, το διμερές εμπόριο αυξήθηκε σχεδόν κατά 39%. Αυτή είναι η υψηλότερη ανάπτυξη τους πρώτους δύο μήνες κάθε έτους από το 2010.

Νωρίτερα, οι επικεφαλής της Ρωσίας και της Κίνας είχαν θέσει ένα σχέδιο για αύξηση του εμπορίου στα 200 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2024, μεταξύ άλλων και μέσω του διαδικτυακού εμπορίου. Ωστόσο, υπό το πρίσμα των γεγονότων, το εμπόριο με την Κίνα μπορεί να αρχίσει να αυξάνεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως.

 

Πέμπτο, ακόμη περισσότερα κινεζικά καταναλωτικά αγαθά θα εισέλθουν στη ρωσική αγορά. Λόγω του ελλείμματος του δολαρίου και του ευρώ, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αγορά εισαγόμενων αγαθών, τα κινεζικά ρούχα, και εν γένει τα καταναλωτικά αγαθά, συμπεριλαμβανομένων των παιδικών παιχνιδιών, που κατασκευάζονται στην Κίνα, θα γίνουν πλέον ακόμη πιο ελκυστικά.

«Στην εγχώρια ρωσική αγορά μη εδώδιμων καταναλωτικών αγαθών, το μερίδιο των εισαγωγών ήταν 75%. Στην αγορά υποδημάτων, η κινεζική παραγωγή κατείχε το 60%. Υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι λογικό να αναμένεται αύξηση της προσφοράς καταναλωτικών αγαθών από την Κίνα: ρούχα, υποδήματα, παιχνίδια, υφάσματα και έπιπλα. Οι εισαγωγές κινεζικών προϊόντων διατροφής μπορεί να αυξηθούν σημαντικά λόγω των φρούτων και λαχανικών, των ψαριών και των θαλασσινών», δήλωσε η Μαρία Ντόλγκοβα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Οικονομικών και Τιμών του Οικουμενικού Πανεπιστημίου Γ. Πλεχάνοφ.

 

Έκτο, οι κινεζικές αυτοκινητοβιομηχανίες, τις οποίες οι Ρώσοι προηγουμένως πολύ αντιπαθούσαν, θα βρεθούν σε πλεονεκτική θέση. «Στο φόντο της έλλειψης αυτοκινήτων άλλων εμπορικών σημάτων, οι πωλήσεις κινεζικών επιβατικών αυτοκινήτων διπλασιάστηκαν το 2021», λέει η Ντόλγκοβα. Φέτος, οι πωλήσεις τόσο των κινεζικών αυτοκινήτων όσο και των ανταλλακτικών θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Αυτό θα διευκολυνθεί από την έλλειψη ανταλλακτικών και τη μείωση της πραγματικής ζήτησης, που θα προστίθενται στις κυρώσεις, καθώς και από τη μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών, σημειώνει η Ντόλγκοβα.

Σύμφωνα με την Avtostat, τον Ιανουάριο του 2022, το μερίδιο των Κινέζων στην αγορά νέων επιβατικών αυτοκινήτων αυξήθηκε σχεδόν στο 10%, ενώ πριν από ένα χρόνο (τον Ιανουάριο του 2021) ήταν στο μισό - μόλις 4,8%. Σε γενικές γραμμές, πέρυσι ανήλθε στο 7,5%. Οι πωλήσεις κινεζικών εμπορικών σημάτων συνεχίζουν να κινούνται κόντρα στην αγορά, η οποία μειώνεται. Η μετοχή της κινεζικής μάρκας Chery ανήλθε στο 3,3%, της Haval - 3,1%, της Geely - 2,1%.

Η Κίνα είναι πιθανό να βοηθήσει τους Ρώσους με τις επισκευές αυτοκινήτων δυτικής μάρκας. «Όχι για όλα, αλλά για το μεγαλύτερο μέρος των αυτοκινήτων, η μερίδα του λέοντος των ανταλλακτικών μπορεί να αντικατασταθεί με κινέζικα αντίστοιχα», επισημαίνει ο Ανανίεφ.

 

Έβδομο, η Κίνα μπορεί να πάρει όλη τη ρωσική ενέργεια και άλλες πρώτες ύλες που η Ευρώπη θα αρνηθεί, εάν βρει τη δύναμη για ένα τέτοιο αυτοκτονικό βήμα.

Το Πεκίνο θα αγοράσει ευχαρίστως όλο το πετρέλαιο και όλο τον άνθρακα που ενδέχεται να εγκαταλείψει η Ευρώπη. Τεχνικά, δεν θα είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν τέτοιες παραδόσεις δια θαλάσσης. Επιπλέον, η τιμή για αυτούς θα είναι ελκυστική. Το ίδιο ισχύει για τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες. «Η Κίνα ενδιαφέρεται για όλες τις πρώτες ύλες, καθώς δεν έχει δικές της», λέει ο Ανανίεφ. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Κίνα έχει ήδη διπλασιάσει τις αγορές της ρωσικής ενέργειας, φθάνοντας σχεδόν τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια, επεσήμανε το Bloomberg.

Σοβαρότερα προβλήματα ενδέχεται να προκύψουν με το φυσικό αέριο, το οποίο είναι προσανατολισμένο για παραδόσεις στην Ευρώπη. Η μεταφορά του στην Κίνα θα απαιτούσε την κατασκευή νέων υποδομών, που θα απαιτούσαν πολύ χρόνο και χρήμα.

 

Όγδοο, οι Κινέζοι επενδυτές μπορούν να γίνουν πιο ενεργοί και να επενδύσουν σε ρωσικές εταιρείες σε μειωμένες τιμές, επειδή οι θέσεις στη ρωσική αγορά απαλλάσσονται από τους ανταγωνιστές. Στο πλαίσιο της φυγής δυτικών γιγάντων από τη Ρωσία (BP, Exxon, Equinor), η Κίνα μπορεί να γίνει ο κύριος επενδυτής, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου (αλλά όχι μόνο). Έχουν ήδη προκύψει πληροφορίες ότι η Κίνα βρίσκεται σε συνομιλίες με τις κρατικές εταιρείες ενέργειας και φυσικών πόρων της σχετικά με την πιθανή απόκτηση μεριδίων σε ρωσικές εταιρείες ενέργειας και φυσικών πόρων, όπως η Gazprom και η Rusal, ανέφερε το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές.

 

Ένατο, θα αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική ο ρόλος της Κίνας ως οδός παράκαμψης για τη Ρωσία. Δηλαδή, η Κίνα μπορεί να γίνει η μεσάζουσα, μέσω της οποίας η Ρωσία θα πάρει τα απαραίτητα δυτικά εξαρτήματα με την καταβολή προμήθειας σε τρίτο. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη ότι η Κίνα δεν θα ρισκάρει τα οικονομικά της συμφέροντα ούτε για χάρη των Ηνωμένων Πολιτειών ούτε για χάρη της Ρωσίας. Με την Κίνα, όπως και με οποιονδήποτε άλλο εταίρο, πρέπει κανείς να είναι σε εγρήγορση.

«Τόσο οι κυβερνητικές δομές όσο και οι επιχειρήσεις στην Κίνα είναι πολύ ρεαλίστριες. Θα αξιολογήσουν σχολαστικά όλα τα πιθανά οφέλη και τις ζημίες από τη συνεργασία με Ρώσους εταίρους. Αυτό ισχύει τόσο για τις εξαγωγές από την Κίνα όσο και για τις ρωσικές εισαγωγές στη χώρα αυτή. Εάν οι απειλές για κυρώσεις από τρίτες χώρες για συνεργασία με τη Ρωσία, κατά τη γνώμη τους, είναι πραγματικές, τότε αυτό μπορεί να υπερβεί όλα τα οφέλη από αυτήν», πιστεύει η Ντόλγκοβα.

«Μπορεί να υπάρξουν προβλήματα με την άφιξη κινεζικών επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, μεταξύ άλλων λόγω του κινδύνου δευτερογενών κυρώσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιβάλει απαγόρευση στην εξαγωγή στη Ρωσία ενός αριθμού τύπων εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των ημιαγωγών, όχι μόνο απευθείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και από οποιαδήποτε χώρα όπου τα προϊόντα κατασκευάζονται με χρήση αμερικανικών εξαρτημάτων και τεχνολογιών - όπου οι προμήθειες θα απαιτούν άδεια από τις αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές. Οι «παραβάτες» μπορεί να υπόκεινται σε αυστηρά πρόστιμα ή ακόμη και να χάσουν την πρόσβαση στην αγορά των ΗΠΑ», λέει η Όλγα Μπλελένκαγια, επικεφαλής του τμήματος μακροοικονομικής ανάλυσης της FG Finam.

Την Πέμπτη, ο εκπρόσωπος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Αερομεταφορών Βαλέρι Κουντίνοφ έκανε μια απροσδόκητη δήλωση, λέγοντας ότι η Κίνα αρνήθηκε να προμηθεύσει εξαρτήματα αεροσκαφών στη Ρωσία, επομένως θα πρέπει να αναζητήσει εναλλακτικούς προμηθευτές στην Ινδία και την Τουρκία. Σύντομα, ωστόσο, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αερομεταφορών διέψευσε τα λόγια του συνεργάτη της, όπως τα εξέφρασε σε συνέδριο του κλάδου. Επιπλέον, δεν έχει το δικαίωμα να σχολιάζει εκ μέρους της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Αερομεταφορών. «Ο Κουντίνοφ μετέδωσε λάθος πληροφορίες. Προφανώς, μεμονωμένες αεροπορικές εταιρείες προσέγγισαν αρκετούς από τους Κινέζους αντισυμβαλλομένους τους για ανταλλακτικά και εκείνοι αρνήθηκαν. Αλλά αυτό δεν είναι επίσημη άρνηση της Κίνας να προμηθεύσει ανταλλακτικά στη Ρωσία. Ένα άλλο πράγμα είναι ότι η Κίνα δεν παράγει βασικά δυτικά ανταλλακτικά για Boeing και Airbus. Και σε ποιο κράτος θα εγγραφεί μια εταιρεία που θέλει να γίνει μεσάζουσα για την αγορά ανταλλακτικών και την παροχή τους σε Ρώσους μεταφορείς - δεν παίζει κανένα ρόλο. Η Κίνα δεν είναι πανάκεια. Υπάρχουν πολλές χώρες στον κόσμο, ακόμη και οι Σεϋχέλλες μπορούν να γίνουν ενδιάμεσοι», εξηγεί ο Ρομάν Γκουσάροφ, επικεφαλής της διαδικτυακής πύλης Avia.ru.

 

Δέκατο, η Κίνα μπορεί να έχει άλλο ένα όφελος από την επιβολή κυρώσεων στον αεροπορικό τομέα της Ευρώπης και της Ρωσίας. Πρώτον, οι κινεζικές αεροπορικές εταιρείες μπορούν να κερδίσουν χρήματα από τα δρομολόγια επάνω από την Σιβηρία. «Για τους Ευρωπαίους, οι πτήσεις πάνω από το ρωσικό έδαφος απαγορεύονται. Και αυτή είναι η συντομότερη και πιο κερδοφόρα διαδρομή από την Ευρώπη στην Ασία και αντιστρόφως. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα πρέπει να πετούν γύρω από τη ρωσική επικράτεια, επομένως οι αποστολείς εμπορευμάτων και οι επιβάτες θα πάνε όπου είναι φθηνότερα - σε ασιατικούς αερομεταφορείς, συμπεριλαμβανομένων των κινεζικών. Οι ασιατικοί αερομεταφορείς μπορούν να κατακτήσουν πλήρως την αγορά μεταφοράς επιβατών και αγαθών από την Ευρώπη στην Ασία και να πλουτίσουν σε αυτό», λέει ο Ρομάν Γκουσάροφ. Δεύτερον, εάν η Ρωσία έχει προβλήματα με τον στόλο μεγάλων αποστάσεων και οι ρωσικοί αερομεταφορείς δεν μπορούν να πετάξουν μεγάλες αποστάσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, τότε αυτά τα δρομολόγια θα χαρούν επίσης να αναληφθούν από κινεζικές αεροπορικές εταιρείες.

«Πέρυσι, η Ρωσία εξυπηρέτησε 17.000 διαμετακομιστικές πτήσεις στις υπερσιβηρικές (από την Ευρώπη προς την Ασία) και τις διαπολικές διαδρομές (από τις ΗΠΑ στην Ασία). Πρόκειται για 1,5 χιλιάδες πτήσεις το μήνα. Ακόμη και αν οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες αντιπροσώπευαν μόνο τις μισές πτήσεις, αυτό σημαίνει απώλεια 700 πτήσεων το μήνα. Αυτή είναι μια τεράστια απώλεια της αγοράς. Είναι ένα πολύ οδυνηρό χτύπημα. Ενώ η Ρωσία δεν κατάλαβε καν την απώλεια της ευρωπαϊκής κατεύθυνσης. Οι πτήσεις στο εξωτερικό πέρυσι αντιπροσώπευαν μόνο το 21% της συνολικής κίνησης και η Ευρώπη αντιπροσώπευε μόνο ένα δύο τοις εκατό», καταλήγει ο Γκουσάροφ.

Φυσικά, οι Κινέζοι θα υπολογίσουν τους κινδύνους συνεργασίας με τη Ρωσία και θα προσπαθήσουν να αποφύγουν να πέσουν σε δευτερογενείς κυρώσεις. Ωστόσο, το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν ήδη ισχυρή εμπειρία στην επιχειρηματική δραστηριότητα και τη διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης ενόψει των περιορισμών των κυρώσεων.

 

Πηγή: https://vz.ru/economy/2022/3/11/1147920.html

Οι ΗΠΑ κερδίζουν σε πόλεμο που δεν πολέμησαν… η ουκρανική πληγή ίσως εξελιχθεί σε ρωσική γάγγραινα

Ο Πούτιν ζυγίζοντας τα κέρδη και τις ζημίες από μια περιορισμένη εισβολή στην περιοχή του Ντονμπάς έναντι μιας γενικευμένη θεώρησε ότι στην πρώτη περίπτωση ενώ θα είχε το κόστος των κυρώσεων δεν θα απέτρεπε την ΝΑΤΟποίηση της Ουκρανίας. Αντιθέτως με την γενικευμένη εισβολή θα το απέτρεπε δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες ισορροπίες, που στο βάθος του χρόνου η δύση με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα αναγκαζόταν να αποδεχθεί.

Ωστόσο, διαπιστώνουμε εκ των υστέρων κάποια καίρια λάθη στα οποία υπέπεσαν η Ρωσία και ο πρόεδρός της.

1. Πρώτον, υποτίμησε το επίπεδο αντίστασης που ανέμενε να προτάξουν οι Ουκρανοί. Ίσως πίστεψε ότι σύντομα υποχωρήσουν ή θα διαλυθούν. Σε συνδυασμό μάλλον με μια επιχείρηση σύλληψης ή δολοφονίας του Ζελένσκι και της ουκρανικής ηγεσίας στο Κίεβο. Αυτό δεν συνέβη. Αντιθέτως, απεδείχθη ότι υπάρχει ένα ισχυρό εθνικό αίσθημα στους Ουκρανούς. Είναι φανερό ότι στα χρόνια ύπαρξης του ουκρανικού κράτους, αυτό το αίσθημα ενδυναμώθηκε ακόμη και σε περιοχές, που δεν το είχαν προηγουμένως στον ίδιο βαθμό, στον νότο και στα ανατολικά.

Βεβαίως το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από τις εικόνες που λαμβάνουμε. Δεν γνωρίζουμε πόσοι είναι αυτοί που βλέπουν διαφορετικά τα πράγματα. Γιατί εμείς βλέπουμε αυτούς που πολεμούν και αυτούς που αντιδρούν. Όμως εντύπωση κάνει το γεγονός ότι σε συγκεντρώσεις πολιτών κατά της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας, βλέπουμε τους πολίτες που διαμαρτύρονται να κρατούν ουκρανικές σημαίες και να μιλούν ρωσικά. Άρα εκδηλώνεται μια αντίθεση στον συγκεντρωτισμό της Μόσχας, που συσπειρώνει τον ουκρανικό πατριωτισμό. Σε αυτό να προσθέσουμε την έκπληξη από την θετική εικόνα που εκπέμπει ο πρόεδρος Ζελένσκι.

2. Δεύτερον, υπερτίμησε τις δυνατότητες της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής. Φάνηκε όμως ότι αυτή έχει σοβαρές ελλείψεις, αν και, να σημειωθεί, ότι έχει να αντιμετωπίσει μια έξυπνη τακτική εκ μέρους των Ουκρανών, δηλαδή την άμυνα στις πόλεις, όπου υπάρχει και ο άμαχος πληθυσμός, οπότε περιορίζονται εκ των πραγμάτων οι επιθετικές κινήσεις.

3. Τρίτον, δεν είχε αξιολογήσει στο πραγματικό τους μέγεθος την ικανότητα των ΗΠΑ να επιβληθούν στην Ευρώπη, κυρίως για το εύρος των κυρώσεων. Το οποίο είναι πρωτοφανές, και οπωσδήποτε προκαλεί σοβαρά προβλήματα εντός της Ρωσίας.

Αυτήν την στιγμή η Ρωσία δεν μπορεί να κάνει πίσω. Βέβαια, έχει βάλει κάποιους όρους που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται υπερβολικοί για να τους αποδεχθεί το Κίεβο και να σταματήσει η αιματοχυσία. Η Κριμαία είναι οριστικά χαμένη. Όπως επίσης το Λουγκάνσκ και το Ντονιέτσκ. Ακόμη και η ουδετερότητα της χώρας είναι κάτι που έχει ήδη ανακοινωθεί.

Υπάρχουν ωστόσο ακόμη κάποια ανοιχτά ζητήματα, που εμπόδισαν και τη συμφωνία Λαβρόφ-Κουλέμπα

1. Το ένα είναι τα διοικητικά όρια των περιοχών αυτών στο Ντονμπάς, αλλά και το στάτους που θα έχουν. Αυτονομία εντός της Ουκρανίας ή ανεξάρτητα κράτη; Τα όρια επίσης, για την Ρωσία είναι τα προσδιορισμένα συνταγματικά. Όπερ σημαίνει και, μεταξύ άλλων, την Μαριούπολη και όλη την βόρεια ακτή της Αζοφικής. Εξ ου και οι σκληρές μάχες για την κατάληψη της πόλης.

2. Το δεύτερο είναι ο βαθμός αποστρατιωτικοποίησης που θα συνοδεύει την ουδετερότητα. Για παράδειγμα. Άλλο να μην τοποθετηθούν συστήματα Patriot κι άλλο η Ουκρανία να μην διαθέτει καθόλου αντιαεροπορική άμυνα.

3. Και τελευταίο είναι ο στόχος της αποναζιστικοποίησης, που σημαίνει την σύλληψη και την διενέργεια δίκης σε πρόσωπα που η Ρωσία θεωρεί ότι ανήκουν στην άκρα δεξιά και έχουν κάνει εγκλήματα κατά Ρωσόφωνων ή Ρώσων ή άλλων. Πρόσωπα που σήμερα μπορεί να ανήκουν στο σύστημα εξουσίας του Κιέβου. Φαντάζομαι είναι δύσκολο όλα αυτά να συμφωνηθούν.

Γι’ αυτό φοβάμαι ότι η επιχείρηση θα συνεχιστεί με βασικούς στόχους εκ μέρους του ρωσικού στρατού

1. Κατάληψη της Μαριούπολης.

2. Απενεργοποίηση του βασικού όγκου του ουκρανικού στρατού στα ανατολικά – 30 με 40 χιλ. ένοπλοι.

3. Πολιορκία του Κιέβου, ώστε να προκαλέσει την συνθηκολόγηση με τους ρωσικούς όρους.

Μένουν κάποια βασικά ερωτηματικά:

1. Ποια θα είναι η τύχη της Οδησσού, που θα αποκλείσει την Ουκρανία από την Μαύρη Θάλασσα και αν θα υπάρξει ρωσικός διάδρομος που θα προχωρήσει μέχρι την Υπερδνειστερία.

2. Και το κυριότερο είναι πώς θα είναι η επόμενη ημέρα. Μετά την συμφωνία. Τι θα κάνει ο ρωσικός στρατός; Θα μείνει ως δύναμη κατοχής στο νότο και στην ανατολή; Αντιμετωπίζοντας λαϊκές διαμαρτυρίες, δολιοφθορές, ακόμη και αντάρτικο. Και επίσης πώς θα κυβερνηθεί η χώρα; Μια χώρα που μετά από όσα έχουν συμβεί ο αντιρωσισμός θα είναι κυρίαρχος. Μια μόνιμη πληγή στην Ουκρανία θα γινόταν σίγουρα γάγγραινα για την ίδια την Ρωσία. Που θα οδηγούσε ίσως σε μια ελέγξιμες καταστάσεις.

Όπως έγινε και στο παρελθόν στη ρωσική Ιστορία (Ιβάν ο τρομερός, Στάλιν) είναι πολύ πιθανόν για να διατηρηθεί ο έλεγχος της κατάστασης να δούμε την ένταση του αυταρχισμού. Αυτό θα εξαρτηθεί από τον τρόπο διαχείρισης του Ουκρανικού, από την διάρκεια και την ένταση των κυρώσεων από την Ευρώπη, την διαδικασία αποκατάστασης των ισορροπιών από τις ζημίες μέσω της ανάπτυξης των σχέσεων της Ρωσίας με την περιφέρεια. Εκεί η πλειοψηφία των κρατών δεν συντάσσονται με την Δύση αλλά είναι αποστασιοποιημένοι, προσβλέποντας ίσως και σε δικά τους κέρδη από την σύγκρουση, την οποία θεωρούν ότι είναι βασικά σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας.

Για την ώρα ο νικητής αυτής της εισβολής είναι πρωτίστως είναι οι ΗΠΑ. Η εισβολή κατάφερε να πραγματοποιήσει μια σειρά από σημαντικούς στόχους της Ουάσιγκτον.

1. Πρώτον, απέκοψε την Ρωσία από την Ευρώπη. Δεν μιλούμε πια μόνον για τον Nord Stream 2, αλλά για σχεδόν καθολική ρήξη των σχέσεων, που αποκόπτει την Ρωσία από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Την σπρώχνει ακόμη πιο αποφασιστικά σε μια ευρασιατική επιλογή, η οποία ωστόσο από μόνη της χωρίς την ευρωπαϊκή πτυχή είναι πολύ προβληματική για να την αντέξει, χωρίς εσωτερικούς κραδασμούς.

2. Δεύτερον, συντάσσει την Ευρώπη με την πολιτική της, περιορίζει τις όποιες διαφοροποιήσεις, παρεκκλίσεις, διαθέσεις για αυτόνομη πορεία. Η εξαγγελία της επανεξοπλισμού της Γερμανίας δεν πρέπει να μας ξεγελάσει. 100 δις ευρώ είναι σίγουρα ένα κολοσσιαίο ποσό. Το ζήτημα είναι όμως αν αυτά τα όπλα δίνουν κάποια αυτοτέλεια στην εξωτερική πολιτική της Γερμανίας, ή ακόμη περισσότερο αν διευκολύνουν την ανάδειξη μιας χειραφετημένης Ευρώπης. Γιατί αν τα όπλα είναι στην υπηρεσία της βορειοατλαντικής ατζέντας, τότε δεν βλέπω σε τι θα προσφέρουν. Ή ακόμη ακόμη σε ότι μας αφορά, αν το Βερολίνο συνεχίζει να χαϊδεύει τον Ερντογάν και εν γένει την Άγκυρα, σε τι θα μας ωφελήσει ο εξοπλισμός του.

3. Τρίτον, είναι ολοφάνερο ότι οι εξελίξεις ωφελούν την αμερικανική οικονομία, η οποία κατορθώνει να εκμεταλλευτεί την ενεργειακή ανασφάλεια της Ευρώπης, και να προωθήσει τις δικές της ενεργειακές προμήθειες.

4. Τέταρτον, ο ατλαντισμός κερδίζει ανέλπιστα εύκολα την ιδεολογική μάχη στην Δύση. Αποκαθαίρεται από τις προηγούμενες αμαρτίες του, ακόμη και τις πλέον πρόσφατες, και εμφανίζεται ως δύναμη ελευθερίας, δημοκρατίας, και ανθρωπισμού. Κάτι που είχε λαβωθεί δεκαετίες πριν. Μπροστά στα βομβαρδισμένα νοσοκομεία, στις στρατιές των προσφύγων, στο δράμα των καταφυγίων, στο κέντρο της Ευρώπης, είναι λογικό να ξεθωριάσουν οι εντυπώσεις από την Συρία, το Ιράκ, η Λιβύη, η Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν.

5. Πέμπτον, προκαλεί τεράστιο οικονομικό πρόβλημα στην Ρωσία, που παρά τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του Πούτιν και του Λαβρόφ, εφόσον έχει διάρκεια, αναμφίβολα θα προκαλέσει κοινωνική δυσαρέσκεια, ίσως και πολιτική αναστάτωση.

6. Έκτον, δίνεται η δυνατότητα να ξετυλιχτεί μια ατζέντα στόχων σε διάφορα επίπεδα και περιφέρειες που δεν μπορούσαν ίσως να πραγματοποιηθούν στο παρελθόν, για παράδειγμα την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας, της Φινλανδίας, του Κοσσυφοπεδίου.

7. Έβδομον, και στο ανωτέρω πλαίσιο, θα πρέπει ίσως να αναμένουμε και εξελίξεις και σε σχέση με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς και στο Κυπριακό. Η διευθέτηση των εκκρεμών προβλημάτων στην νοτιοανατολικό σκέλος του ΝΑΤΟ, στην ανατολική Μεσόγειο, που θα στοχεύει στην αναχαίτιση της ρωσικής επιρροής είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίζει. Και σε αυτήν την απόπειρα διευθέτησης εντάσσεται νομίζω και η συνάντηση Μητσοτάκη -Ερντογάν. 

Θεσμοί αυτονομίας και συλλογική συμπεριφορά στους Έλληνες της Αζοφικής την δεκαετία του 1920

Το κείμενο αυτό προέρχεται από την αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή "Το εθνικό ζήτημα στην Ε.Σ.Σ.Δ. την περίοδο του μεσοπολέμου. Το παράδειγμα των ελληνικών κοινοτήτων της Αζοφικής", Πάντειο Πανεμιστήμιο, 2007. 

Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες για τους Έλληνες της Αζοφικής, όπως και για το σύνολο του πληθυσμού της ΕΣΣΔ, στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ήταν τραγικές. Το τέλος του εμφυλίου πολέμου δεν σήμανε και την απαρχή μια καθολικά ειρηνικής περιόδου.

«Την δεκαετία του 1920 υπήρχαν ακόμη πολλοί υποστηρικτές των Λευκών, του Μαχνό -και άλλων πολυάριθμων αταμάνων, των Μενσεβίκων, των Εσέρων, και των Ουκρανών εθνικιστών που είχαν συγκρουστεί ένοπλα με τους μπολσεβίκους. Οι συνοπτικές εκτελέσεις, που χαρακτήριζαν την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, έδωσαν την θέση τους σε περισσότερο τυπικά νομότυπες τιμωρίες. Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920, ιδιαιτέρως στα έτη 1920, 1921, 1922, το επαναστατικό δικαστήριο που ασχολούνταν με τους ‘‘αντεπαναστάτες’’ παρέμενε πολύ ενεργό. Στην επαρχία του Ντονιέτσκ, το επαναστατικό δικαστήριο ασχολήθηκε με χιλιάδες υποθέσεις ατόμων χαρακτηριζόμενων ως εχθρών της σοβιετικής κυβέρνησης, κατασκόπων για τρίτες χώρες, και προδοτών, καταδικάζοντας τους κατηγορουμένους σε θάνατο και άλλες σκληρές μορφές τιμωρίας».[1]

Το μέγιστο, όμως, πρόβλημα του πληθυσμού ήταν η διατροφή. Αν και η περιοχή ήταν αγροτική με πλούσιες εκτάσεις, οι καταστροφές των πολεμικών συγκρούσεων, η λειψανδρία, ο «πολεμικός κομμουνισμός» και η αναρχία έφεραν τον πληθυσμό στο φάσμα της σιτοδείας.

Για να κατανοηθεί το μέγεθος της καταστροφής στην συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, μπορούμε να συγκρίνουμε τα στοιχεία για την καλλιεργημένη έκταση το 1916 στην περιοχή της Μαριούπολης που ήταν 354.646 ντεσιατίνες και το 1922 έφτασαν μόνο τις 137.081.[2] Ας ληφθεί επί πλέον υπ΄ όψη και το ότι το 1916 ήταν χρονιά πολέμου, όπου υπήρχε ήδη σημαντική μείωση στις καλλιεργημένες εκτάσεις λόγω της έλλειψης εργατικών χεριών. Τον Φεβρουάριο του 1922, στα διαμερίσματα της Μαριούπολης και του Γιουζόφ λιμοκτονούσαν περίπου 209.495 άνθρωποι. Ο τοπικός τύπος αναφέρει ότι στο χωριό Τσερντακλή λιμοκτονούσε το 60% του πληθυσμού, στο χωριό Μανγκούς το 88% και στην Γιάλτα της Αζοφικής το 33%.[3]

Η δυστυχία και η πείνα έχουν εξαπλωθεί παντού: «Το χωριό Σαρτανά την περίοδο του λιμού υπέφερε περισσότερο από τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής και οριστικά αποδυναμώθηκε, και από την ανεπάρκεια ζώων για εργασία δεν μπορούσαν να σπείρουν παντού, αλλά και αυτό που έσπειραν αποτελεί θλιβερή εικόνα· παντού αγριόχορτα και εξαιρετικά μικρή ποσότητα ψωμιού, στη καλύτερη περίπτωση μια ντεσιατίνα σπαρμένου χωραφιού μπορεί να δώσει μέχρι 30 πούτια και σε καμιά περίπτωση περισσότερα και βεβαίως και αν από το χωριό Σαρτανά εισπραχθεί ολόκληρος αγροτικός φόρος τότε με απόλυτη βεβαιότητα πρέπει να πούμε ότι η Σαρτανά ως τέτοια θα πάψει να υπάρχει».[4]

Οπωσδήποτε, τα επόμενα έτη θα δείξουν σημάδια σταθεροποίησης της κατάστασης και εξάλειψης της πείνας και της μέγιστης ανέχειας, ιδίως με την προώθηση της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (Ν.Ε.Π.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία στην περιοχή του Στάλινο (Ντονιέτσκ) αντιστοιχούσαν στο κάθε αγροτικό νοικοκυριό 9,7 ντεσιατίνες γης και 11,0 στην περιοχή της Μαριούπολης. Για τους Έλληνες αντιστοίχως, ο μέσος όρος ήταν 13,7 και 12,4. Αυτό δείχνει ότι λίγο πριν ξεκινήσει η αγροτική μεταρρύθμιση ο ελληνικός αγροτικός πληθυσμός ξεπερνά τον γενικό μέσο όρο όσον αφορά την ιδιοκτησία γης. Σε σχέση με τις άλλες μειονότητες υπολειπόταν μόνον του γερμανικού που διέθετε 20,4 και 24,0 ντεσιατίνες σε Στάλινο και Μαριούπολη αντιστοίχως. 

Ο αριθμός των ίππων εμφανιζόταν σε 0,36 και 0,29 κεφάλια ανά ελληνικό νοικοκυριό, μικρότεροι σε σχέση με το σύνολο που ήταν 0,42 και από τις γερμανικές κοινότητες (1,13 και 1,3). Οι αγελάδες ήσαν 1,7 και 1,6 σε σχέση με το γενικό 1,85 και στα αιγοπρόβατα εμφανίζονται τα ελληνικά νοικοκυριά να διαθέτουν 1,4 κεφάλια σε σχέση με το γενικό 0,9. [5]

Από τα παραπάνω στοιχεία γίνεται φανερό ότι τα ελληνικά νοικοκυριά διέθεταν καλύτερη τεχνική και εν γένει υλική κατάσταση απ’ ότι τα ρωσικά και ουκρανικά νοικοκυριά, καθώς υστέρηση εμφανιζόταν μονάχα απέναντι στους Γερμανούς αγρότες. Η πραγματικότητα αυτή θα επιδράσει στις σχέσεις μεταξύ των εθνικών ομάδων και στην ανακατανομή της γης.  

Σημαντικά για την κατανόηση της κατάστασης είναι και τα στοιχεία που προκύπτουν από τις διάφορες απογραφές που διενεργεί το νέο σοβιετικό κράτος, με σκοπό, βεβαίως, την κατανόηση των προβλημάτων που έχει να αντιμετωπίσει.

Τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο 1923, η Εκτελεστική Επιτροπή του Συμβουλίου Εργατών, Αγροτών, Ερυθρών Στρατιωτών και Κοζάκων βουλευτών στο Κυβερνείο του Ντονιέτσκ, με την καθοδήγηση του Στατιστικού Γραφείου του Ντονιέτσκ, διεξήγαγε γενική απογραφή του πληθυσμού του κυβερνείου του Ντονιέτσκ, όπου έδωσε τα εξής αποτελέσματα:[6]

 

Εθνικότητα	Πληθυσμός
ΟΥΚΡΑΝΟΙ	1.609.713
ΡΩΣΟΙ	655.962
ΕΛΛΗΝΕΣ	86.615

 

                  

Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής οι Έλληνες της Αζοφικής κατανέμονταν σε 123 πληθυσμιακά κέντρα (70 μεγάλα χωριά, 26 hutor [αγροκτήματα], 19 συνοικισμούς, 5 μικρά χωριά, 1 στανίτσα [κοζάκικο χωριό], 1 σλομπόντα, 1 κολχόζ).

Τα μεγαλύτερα πληθυσμιακά κέντρα του ελληνισμού ήσαν:

 

Γιάλτα	4.842
Μανγκούς	4.613
Μπόλσε-Γιανισόλ	4.470
Σαρτανά	4.289
Στάρο-Μπέσεβο	4.158
Στίλα	4.128
Μπογκατίρ	3.678
Στάραγια Ιγνάτιεφκα	3.470
Τσερμαλίκ	3.445
Στάρο Καράν	3.369
Στάρο Κερμεντσίκ	3.224
Νόβα Καρακούμπα	3.112
Ουρζούφ (μετόχι)	2.357
Νίζνε Γιανσόλ (μικρό χωριό)	1.080

 

Στην πόλη της Μαριούπολης οι Έλληνες ανέρχονταν στους 3.365.

 

Τα παραπάνω στοιχεία συμπληρώνονται από την απογραφή της 17ης Δεκεμβρίου 1926 σε πανουκρανική κλίμακα[7] :

 

 

Περιοχή	αστικός	αγροτικός	σύνολο
okrug Μαριούπολης	5.385	58.853	64.238
okrug Στάλινου (Ντονιέτσκ)	1.424	31.078	32.502
Μελιτόπολ	138	260	398
Οδησσού	1.439	2.048	3.487
Ντιεπροπετρόφσκ	323	50	373
Αρτιομοφ	398	140	538
Λουγκάνσκ	194	82	276
Χαρκόβου	470	30	500
Κιέβου	294	10	304
Άλλες περιοχές	698	1.352	2.050
Σύνολο	10.763	93.903	104.466

 

Τα παραπάνω στοιχεία μάς επιτρέπουν να εξάγουμε κάποια ασφαλή συμπεράσματα: 

1. Όπως αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα των απογραφών, ο ελληνικός πληθυσμός κατελάμβανε την τρίτη κατά σειρά θέση στον πληθυσμό του εξαιρετικά μεγάλου και οικονομικά καίριου κυβερνείου του Ντονιέτσκ. Η σημασία των ελληνικών κοινοτήτων στην πορεία των ευρύτερων μεταρρυθμίσεων στην περιοχή δεν ήταν δευτερεύουσας προτεραιότητας για την Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας (Σ.Σ.Δ.Ου.). 

Τόσο η πολιτική της «korenizatsia», την πρώτη μετεπαναστατική δεκαετία, όσο και αυτή της κολεκτιβοποίησης προωθήθηκαν με την ίδια επιμονή στους Έλληνες της Αζοφικής. Η επιτυχία των κοινωνικών αλλαγών στην ελληνική μειονότητα πιστοποιούσε και μια γενικότερη επιβεβαίωσή των κεντρικών πολιτικών επιλογών αλλά προσέδιδε και την απαιτούμενη κοινωνική σταθερότητα, η οποία δεν ήταν καθόλου δεδομένη ως και την εποχή της γενικευμένης καταστολής της δεκαετίας του 1930. 

2. Μια απαραίτητη παράμετρος για την κατανόηση της συμπεριφοράς των Ελλήνων στην Ουκρανία αποτελεί και η κοινωνική της σύνθεση. Από το σύνολο των Ελλήνων της Σ.Σ.Δ.Ου. (104.666), μόνον οι 10.763 αποτελούσαν αστικό πληθυσμό, ενώ οι υπόλοιποι 93.368 (89,7%) ήταν αγρότες. Το παραπάνω χαρακτηριστικό της ελληνικής μειονότητας θα προσδιορίζει σε καταλυτικό βαθμό την σχέση της με το κεντρικό κράτος.

3. Ένα τρίτο στοιχείο, ενισχυτικό του προηγουμένου, είναι ότι από το σύνολο του ελληνικού αγροτικού πληθυσμού το 87,2% (οι 91.368) ζούσαν σε μονοεθνικά, δηλαδή αμιγώς ελληνικά, χωριά και μόνον το 2,5% (2.535 άνθρωποι) σε μεικτά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος αυτών (97.739), δηλαδή 93% των Ελλήνων της Ουκρανίας, ήσαν εγκατεστημένοι στην περιοχή της Αζοφικής. Οι υπόλοιποι 6.927 ήσαν διεσπαρμένοι σε άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα και πόλεις της Δημοκρατίας.

4. Ταυτοχρόνως, η μικρή εκπροσώπηση Ελλήνων στα αστικά κέντρα αποδεικνύει και την μαζική φυγή των ελληνικών αστικών πληθυσμών μετά την επανάσταση. Ακόμη και στην άλλοτε ακμάζουσα ελληνική κοινότητα της πόλεως της Οδησσού έχουν απομείνει λιγότερα από 1.500 μέλη. Η καθολική υπερίσχυση των αγροτών, που μάλιστα μιλούν είτε σε δικές τους ελληνικές ή σε ταταρικές διαλέκτους, θα αποτελέσει τον καθοριστικότερο παράγοντα των προβλημάτων και εν τέλει της αποτυχίας του πειράματος της ελληνικής πολιτιστικής αναγέννησης στην Ε.Σ.Σ.Δ. 

5. Η έλλειψη σημαντικής εκπροσώπησης αστικών στρωμάτων μεταξύ των Ελλήνων, και ιδιαιτέρως αυτών που είχαν αμεσότερη σχέση με την Ελλάδα, συνέτεινε ώστε παρά το γεγονότος ότι, σύμφωνα με τη απογραφή του 1926, στην Ουκρανία ζούσε το 48,9 % του ελληνικού πληθυσμού της ΕΣΣΔ (σύνολο 213.800[8]) την ιδεολογική ηγεμονία θα την έχουν οι ποντιακοί πληθυσμοί της Ρωσίας και της Γεωργίας.

 

Την διαδικασία της συγκρότησης θεσμικών οργάνων με βάση την εθνική ιδιότητα αρχικά την διεύθυνε το «Τμήμα των Εθνικών Μειονοτήτων». Η Υπηρεσία αυτή είχε ιδρυθεί ήδη στις 13 Απριλίου 1921 και υπαγόταν στο «Λαϊκό Κομισαριάτο των Εσωτερικών Υποθέσεων».[9] Στην συνέχεια, μετά την απόφαση του 12^ου Συνεδρίου του Κόμματος, η ευθύνη ανατέθηκε απευθείας στην Κεντρική Πανουκρανική Εκτελεστική Επιτροπή (Κυβέρνηση της Σ.Σ.Δ.Ου.) και στις 3 Μάιου 1924 άρχισε τις εργασίες της η «Κεντρική Επιτροπή των Εθνικών Μειονοτήτων».[10]

Σε αυτό το κλίμα της εντατικής προώθησης των θεσμών σε εθνική βάση την περίοδο 1925-1926 δημιουργούνται και τα ελληνικά εθνικά συμβούλια (σοβιέτ). 

Αναλυτικά σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 1926 :

 

Ελληνικά αγροτικά σοβιέτ της Ουκρανίας σύμφωνα με την απογραφή του 1926[11]
Αγροτικά σοβιέτ	Αριθμός νοικοκυριών	Πληθυσμός	Έλληνες	Ποσοστό Ελλήνων επί του πληθυσμού
Ρουμαίοι/ Ελληνόφωνοι
Όκρουγκ της Μαριούπολης
Αναντόλ	569	2.692	1.774	67,5 %
Μπουγκάς	456	2.771	2.731	98,6 %
Μακεντόνιβκα	231	1.047	916	87,5 %
Μ. Γιανισόλ	1.032	5.178	4.913	94,9 %
Ν. Καρακούμπα	689	3.539	3.367	95,1 %
Ν. Γιανισόλ	232	1.290	1.151	89,2 %
Σαρτανά	1.046	5.434	4.787	87,3 %
Ουρζούφ	568	2.898	2.479	85,5 %
Τσερντακλή	515	2.628	2.411	91,7 %
Τσερμαλικ	894	4.657	4.362	93,7 %
Γιάλτα	1324	6552	5750	87,8 %
Όγρουγκ  Στάλινσκι
Β. Καρακούμπα	497	2.627	2.442	93,1 %
Β. Γιανισόλ	1.213	6.101	5.625	92,2 %
Κονσταντινόπολ	632	2.827	2.577	91,2 %
Στίλοι	925	4.867	4.485	92,2 %
Σύνολο	10.850	55.158	49.761
Ουρούμ/ταταρόφωνοι
Όγκρουγκ της Μαριούπολης
Λάσπι	626	3.169	2.370	74,8 %
Μανγκούς	1.403	6.396	5.119	80,0 %
Ν. Καράν	425	2.074	1.795	86,5 %
Ν. Καρμεντσίκ	240	1.112	1.034	93,0 %
Στ. Κερμεντσίκ	979	4.821	3.519	73,0 %
Στ. Καράν	1.089	5.171	3.728	72,0 %
Στ. Ιγνάτιβ	1.019	5.019	3.837	76.4 %
Στ. Κρίμ	484	2.328	2.076	89,2 %
Όκρουγκ Στάλινσκι
Μπαγκατίρ	784	4.063	3.872	95,3 %
Κομάρ	984	4.970	3.872	95,3 %
Ν. Μπαγκατίρ	168	846	617	72,9 %
Στ. Μπέσεβ	980	5.346	5.54	94,5 %
Ν. Μπέσεβ	130	825	799	96,4 %
Ουλακλή	605	2.745	2.488	90,6  %
Σύνολο	8.915	48.885	42.359
Όκρουγκ Οδησσού
Σβερντλόβ	624	2.543	1.432	52,6 %

 

Η παραπάνω καταγραφή αποδεικνύει σίγουρα επιτυχία του θεσμού του αγροτικού σοβιέτ, τουλάχιστον όσον αφορά στην τυπική του συγκρότηση. Βεβαίως, η διαδικασία αυτή βάδιζε επάνω στα ήδη υπάρχοντα συμβούλια που ανέκαθεν λειτουργούσαν στις αγροτικές κοινότητες (mir). 

Επίσης συγκροτήθηκαν και τα διοικητικά διαμερίσματα σε εθνική βάση, ένα μέτρο ασφαλώς πιο πολύπλοκο από τα αγροτικά συμβούλια. Σύμφωνα με τα πληθυσμιακά στοιχεία που ανέδειξε η απογραφή δημιουργήθηκαν στην Αζοφική τρία ελληνικά εθνικά διαμερίσματα: 

·                      του Μανγκούς με 89% ελληνικό πληθυσμό, 

·                      του Σαρτάνσκι με 52% ελληνικό πληθυσμό και 

·                      του Βελικογιανισόλσκι με 60% ελληνικό πληθυσμό. 

Τα ελληνικά εθνικά διαμερίσματα περιελάμβαναν τα 14 από τα 30 αγροτικά σοβιέτ.[12]

Συνολικά, η δημιουργία των αγροτικών συμβουλίων με εθνική βάση αλλά και των εθνικών περιοχών προχώρησε με αρκετά γρήγορα βήματα:

«Το 1926 υπήρχαν 306 ρωσικά σοβιέτ, 228 γερμανικά, 137 πολωνικά, 117 εβραϊκά (από τα οποία 59 συνοικισμών) 43 βουλγαρικά, 30 ελληνικά, 14 μολδαβικά, 12 τσεχικά, 2 λευκορωσικά και 1 σουηδικό, συνολικά 891 σοβιέτ. Ήδη αυτό το έτος το ποσοστό των μελών των μειονοτήτων που συμμετέχουν στα σοβιέτ έφτασε για τους Βούλγαρους στο 91,9%, τους Έλληνες 88,2%, τους Γερμανούς, 73%, τους Σουηδούς 90%, τους Πολωνούς 31%, τους Μολδαβούς (χωρίς την Αυτόνομη Μολδαβική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία) 33% και για τους Εβραίους 13,7%.

Τα εθνικά διαμερίσματα ήταν το 1926 συνολικά 11 και από αυτά τα 7 ήσαν γερμανικά, 3 βουλγαρικά και 1 πολωνικό.»[13]

Το ζητούμενο, όμως, για το καθεστώς ήταν τα νέα θεσμικά όργανα να λειτουργήσουν προς όφελος της νέας εξουσίας και όχι ως οντότητες με φυγόκεντρες τάσεις. «Το εθνικό αγροτικό σοβιέτ ή το εθνικό διαμέρισμα δεν είναι μόνον όργανο αυτοδιοίκησης ή όργανο εθνικής ιδιαίτερης αυτονομίας είναι γενικά όργανο προλεταριακής εξουσίας».[14]

Οπωσδήποτε για την κομμουνιστική ηγεσία η αυτονομία αυτή ήταν όργανο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όργανο της δικτατορίας του προλεταριάτου. Η δημιουργία μιας νέας συγκροτημένης ιεραρχίας στο εσωτερικό των εθνοτικών ομάδων ελεγχόμενη από το κέντρο θα έδινε την ευχέρεια στην κρατική εξουσία να προωθήσει με μεγαλύτερη ευκολία και αμεσότητα τις μεταρρυθμίσεις που είχε σχεδιάσει. Με νέες ηγεσίες στις εθνοτικές ομάδες, συγκροτημένες από τα φτωχότερα στρώματα της κάθε ομάδας, το Κομμουνιστικό Κόμμα επεδίωκε την δημιουργία ενός δυναμικού δικτύου υποστηρικτών του με αυξημένη ισχύ. Ο υπολογισμός αυτός περιόριζε την πιθανότητα παρέκκλισης μιας εθνοτικής αυτονόμησης στα πλαίσια του νέου κράτους, όπως είχε συμβεί στο πρόσφατο παρελθόν. 

Ανάμεσα, όμως, στον πολιτικό σχεδιασμό και στην πραγματικότητα παρέμενε πάντοτε μια διάσταση. Και στην συγκεκριμένη περίπτωση αυτή η διάσταση εκδηλώθηκε αρκετά σύντομα. Παρά την σχετική κινητικότητα στην συγκρότηση των νέων θεσμών στην πλειοψηφία τους οι μειονοτικοί αγρότες δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες για καταλυτική αλλαγή στον τρόπο παραγωγής αλλά και της συμμετοχής τους στην σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η αποτυχία αυτή οφείλεται σε πολλούς λόγους, που κυρίως αφορούν στην ιδιαιτερότητα των αγροτικών κοινοτήτων αλλά και στις ανάγκες της βιομηχανικής ανάπτυξης του κράτους.

Αναλυτικότερα για τον ελληνικό πληθυσμό πρέπει να αναφέρουμε ότι τις θεσμικές αλλαγές τις είδε ως προανάκρουσμα για την επαναφορά σε πρότερες συνθήκες μιας διευρυμένης αυτονομίας. Έρευνα που διεξήχθη το 1925, είχε αποκαλύψει ότι η ιδέα της αυτονομίας επιβίωνε ακόμη σε πλατιά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας και σημαντικό μέρος τόσο των αγροτών όσο και της διανόησης έβλεπε σε αυτήν την επιστροφή των προνομίων και κυρίως των «εθνικών γαιών» πού είχαν δωρηθεί από την Αικατερίνη Β΄, και είχαν αρπαχθεί στην συνέχεια από τους Ουκρανούς και Ρώσους αγρότες.[15] Οι αγρότες δεν συμμετείχαν στις διαδικασίες και στα νέα όργανα, ενώ συνέχιζαν να αποφασίζουν με τις παραδοσιακές μορφές που είχαν από το παρελθόν, πάντοτε καχύποπτοι, και όχι αδίκως, απέναντι στην κρατική εξουσία, όποιο όνομα και αν αυτή είχε.

«Έτσι το 1925 η έρευνα απέδειξε ότι ο ελληνικός πληθυσμός είχε ενδιαφέρον να μάθει εάν τα δικαιώματα από την εποχή της Αικατερίνης θα δοθούν εάν θα διατηρηθεί η αυτονομία, θα εξασφαλισθεί η μη ανάμειξη των Ρώσων στις κτηματικές υποθέσεις των Ελλήνων […] Ο πληθυσμός στην πραγματικότητα δεν έπαιρνε μέρος στις διαδικασίες που προωθούσε το κράτος. Συνέχιζε να αποφασίζει με τον τρόπο που γνώριζε, δηλαδή τις λαϊκές συνάξεις. Ο πρόεδρος του Σοβιέτ στην ουσία αντικατέστησε τον στάροστα (γέροντα). Σημαντικό λάθος αποτέλεσαν ακόμη οι επιλογές προέδρου και γραμματέα με ταξικά κριτήρια, οι οποίες δεν οδήγησαν  σε αξιόλογες λύσεις: πληροφορίες για αλκοολισμό, χουλιγκανισμό, συμπλοκές, ηθική διάλυση, κλοπές στον κύκλο της ηγεσίας των αγροτικών σοβιέτ δεν ήταν σπάνιες.».[16]

Ήδη λοιπόν στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1920, τα αγροτικά σοβιέτ είχαν αποτύχει να μετατραπούν σε όργανα δημοκρατικής συμμετοχής των αγροτών. Αντιθέτως, είχαν χάσει την επαφή με τους χωρικούς και αποτελούσαν τεχνητά δημιουργήματα που εξαντλούσαν την δράση τους στην αλληλογραφία με την καθοδήγηση και στην εκπλήρωση των άμεσων οδηγιών. Οι αγρότες δεν είχαν ουσιαστική συμμετοχή στην θεσμική λειτουργία και απλώς διατηρούσαν τους γνωστούς ρυθμούς ρουτίνας. 

Αναμφισβήτητα ένας από τους λόγους της αποτυχίας της συγκρότησης αξιόπιστων αγροτικών σοβιέτ ήταν και η έλλειψη ικανών στελεχών, καθώς το ταξικό κριτήριο έβαζε ανυπέρβλητα όρια στην προσέλκυσή τους.

Οι εκλογές των σοβιέτ το 1927 αποκάλυψαν ότι παρά τις προσδοκίες παρέμεινε μικρό το ποσοστό της εκλογικής συμμετοχής του πληθυσμού, περίπου στο 54% (αν και τα ποσοστά συμμετοχής το 1930 φθάνουν το 76-80% και το 1931 το 90-91%, είναι βέβαιο ότι αποτελούν αποτέλεσμα τεχνητών και βίαιων παρεμβάσεων). Πολλοί μάλιστα από τους όσους εκλέγονταν δεν ήσαν οι εκλεκτοί του κόμματος, αλλά οι ευπορότεροι του κάθε χωριού, οι οποίοι ανέδειξαν κρίσιμα ζητήματα για τους αγρότες, όπως αυτό του ψαλιδίσματος των τιμών, της σκληρής οικονομικής πολιτικής στο χωριό κ.λπ. Τα προβλήματα αυτά ως οικεία στην μεγάλη μάζα των αγροτών έδωσαν υψηλό ποσοστό υποστήριξης στους μη κομματικούς υποψηφίους (το 1/3 των θέσεων, 34,4%, στα συμβούλια το κατέλαβαν Έλληνες κουλάκοι). Το χαμηλό ποσοστό των εκλεγμένων κομμουνιστών θα παραμένει σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις, ακόμη και στα χρόνια που η κρατική παρέμβαση θα είναι απειλητική έως βίαια.

 

ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΣΟΒΙΕΤ[17]
	1924/25	1925/26	1926/27	1928/29	1930/31	1931/32
Συμμετοχή στις εκλογές	35-40	51,7	54,3	68,6	70,3	91,0
Γυναίκες στα σοβιέτ		8,6	9,7	16,5	13,7
Έλληνες επικεφαλής στα σοβιέτ		86,2	100,0			40,0
Εκλεγμένοι Κομμουνιστές		17,3	18,8	19,0	26,2
Χωρίς πολιτικά δικαιώματα		1,5	5,2	6,2	9,8	20

 

Ο πίνακας με τα εκλογικά αποτελέσματα στα ελληνικά αγροτικά σοβιέτ είναι κατατοπιστικός για το πρόβλημα της συμμετοχής αλλά και της ευθείας επίθεσης σε στρώματα των αγροτών, συνήθως τα πιο ευκατάστατα, από τα οποία αφαιρείται το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Η αύξηση των μη εχόντων δικαίωμα συμμετοχής φθάνει τον 1 στους 5 πολίτες ελληνικής καταγωγής. Ασφαλώς η απώλεια των εκλογικών δικαιωμάτων συνεπάγεται και μια σειρά άλλων συνεπειών και κυρίως κατασταλτικών μέτρων. Η απειλή αυτή θα δημιουργεί και μια επίπλαστη εξωτερική νομιμοφροσύνη από τους υπολοίπους κατοίκους σε όσες ακόμη εκλογικές διαδικασίες θα λάβουν μέρος. 

Η χαμηλή συμμετοχή στις διαδικασίες αποκαλύπτεται και από τα διάφορα στοιχεία που υπάρχουν σκόρπια στα Αρχεία: 

Στο αγροτικό σοβιέτ του Σαρτανά και του οικισμού Πετρόβσκι (4.996 κάτοικοι – 2.403 άνδρες, 2593 γυναίκες, 370 Ρώσσοι, 4.593 Έλληνες, 33 Ουκρανοί, 966 νοικοκυριά) που εκλέχτηκε τον Φεβρουάριο του 1926 από τα 55 τακτικά μέλη του και τα 5 αναπληρωματικά τα μέλη του κόμματος ήσαν 5, ενώ ανα εθνικότητα οι Έλληνες 51, οι Ρώσσοι 7, οι Γερμανοί 1 και οι Ουκρανοί 1. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν ότι η συμμετοχή στις διαδικασίες της εκλογής τους ήταν πολύ χαμηλή: «Το αγροτικό σοβιέτ θεωρεί ότι η συνέλευση είναι έγκυρη καθώς ψήφισε το ¼ του αριθμού όλων των πολιτών. Όμως, αυτή η αρχή του αγροτικού σοβιέτ δεν υφίσταται  καθώς σύμφωνα με τα δεδομένα πρωτόκολλα από τον συνολικό αριθμό των 2.500 εκλογέων συμμετείχαν στην σύναξη από 200 έως 650 άνθρωποι […] Η συμμετοχή των γυναικών στις γενικές συνελεύσεις έφτανε το 10-15 %. Οι συνελεύσεις γίνονται κατά κύριο λόγο στα ρωσικά και σπανίως στα ελληνικά».[18]

Η γραφειοκρατία, η έλλειψη κατανόησης από πλευράς των αγροτών των κατευθυντήριων γραμμών του κόμματος, το εμπόδιο της γλώσσας που ταλανίζει την εύρυθμη λειτουργία των οργάνων και κυρίως τα οικονομικά προβλήματα των αγροτών δημιουργούν συνεχείς  δυσκολίες στην πορεία ανασυγκρότησης του αγροτικού τομέα.  

Το μέγεθος των δυσκολιών το ανακαλύπτουμε στον προβληματισμό που αναπτύσσεται στην Α΄ Πανουκρανική Συνδιάσκεψη για τη δουλειά στις μειονότητες στην Ουκρανία, που πραγματοποιήθηκε στη πόλη Χάρκοβο το 1927. Ιδιαίτερη αξία έχουν οι παρεμβάσεις των Ελλήνων αντιπροσώπων, όπως του προέδρου αγροτικού σοβιέτ Μαζάν από το όκρουγκ Στάλινο (Ντονιέτσκ). Ο Έλληνας αυτός, μάλλον ένας αγράμματος αγρότης, προσπαθεί να δικαιολογήσει τις καθυστερήσεις στην αγροτική παραγωγή προβάλλοντας ως επιχειρήματα τις αντικειμενικές αιτίες της καταστροφής από τις πολεμικές περιπέτειες του άμεσου παρελθόντος αλλά και την έλλειψη ικανών καθοδηγητών, που να κατέχουν την γλώσσα των χωρικών:   

«Σύντροφοι εγώ για πρώτη φορά παρευρίσκομαι σε τέτοια συνέλευση, όπου συζητείται το ζήτημα για την εθνική πολιτική. Σύντροφοι, είμαι ο Πρόεδρος του αγροτικού σοβιέτ και η εθνικότητά μου είναι ελληνική. Εργάζομαι ως πρόεδρος του αγροτικού σοβιέτ από το 1921 και μπορώ να πω πως πρώτη φορά αισθανθήκαμε ότι νοιάζονται και σκέφτονται για εμάς μόνον τον Οκτώβριο με τον ερχομό του συντρόφου Γιαλί να επιθεωρήσει την δουλειά μας. 

Σύντροφοι, γνωρίζετε ότι οι Έλληνες δεν έχουν λόγο να ονομάζονται Έλληνες. Έχουν εκρωσισθεί. Τώρα, ζώντας περισσότερο από 150 έτη στο έδαφος της Ουκρανίας, δεν έχουμε δική μας λογοτεχνία και σε σχέση με αυτό αισθανόμαστε καθυστερημένοι.

Θα ήθελα να θίξω τρία ζητήματα. Πρώτο για την καλλιέργεια των αγρών, δεύτερο για την εξυπηρέτηση των Ελλήνων και η τρίτη για την πολιτιστική δουλειά.

Σύντροφοι, όταν λένε ότι οι Έλληνες είναι απολίτιστοι, ότι οι Έλληνες δεν γνωρίζουν να εργάζονται, ότι οι Έλληνες δεν γνωρίζουν να χειριστούν την οικονομία τους κ.λπ., πρέπει να πω ότι σαν Έλληνας θύμωσα λιγάκι με αυτό το ζήτημα. Γιατί μιλούν έτσι; Αν κοιτάξουμε τον λιμό του 1921 ποιες περιοχές υπέφεραν περισσότερο;  Τα όκρουγκ της Μαριούπολης και του Στάλινο υπέφεραν επίσης την καταστροφή και τις συμμορίες. Μπορείς άραγε μένοντας με μια αγελαδίτσα να δημιουργήσεις νοικοκυριό; Πολύ δύσκολο. Και μάλιστα στις επιθεωρήσεις ιδιαιτέρως από αυτήν την πλευρά οι αντιπρόσωποί μας των υψηλότερων οργάνων κάνουν την ανάλυση και καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι στα κτήματα των Ελλήνων φυτρώνουν μόνον αγριόχορτα και αυτά δεν τα καλλιεργούν. Τώρα θα σας αναφέρω μερικά νούμερα σε σχέση με την καλλιέργεια της γης σε σχέση με το περυσινό χρόνο. Λέω, σύντροφοι, ότι εάν το προηγούμενο έτος επιδιώξαμε να περάσουμε στην καλλιέργεια της γης, και τώρα επιδιώκουμε να ακολουθήσουμε πολλαπλή αμειψισπορά των αγρών. Εάν την προηγούμενη χρονιά είχαμε 500 ντεσιατίνες μαύρης γης, φέτος έχουμε 2.500 ντεσιατίνες σε αγρανάπαυση. Από αυτούς τους αριθμούς φαίνεται καθαρά η καλλιέργεια της γης. Δεν πρέπει βεβαίως να λέμε ότι οι Έλληνες δεν καλλιεργούν την γη στα κτήματά τους, αλλά βεβαίως, οι προοπτικές και οι συνθήκες της εργασίας εδώ είναι άλλες. Όπως γνωρίζετε οι Έλληνες προηγουμένως ασχολούνταν περισσότερο με την κτηνοτροφία και δεν έδιναν μεγάλη σημασία στην αγροτική καλλιέργεια. Αυτό επίσης αποτελεί αιτία για την καλλιέργεια της γης, την οποία πρέπει να κατανοήσουμε. Άλλη αιτία, είναι η λίγη γη. Τώρα εμείς δημιουργούμε συνοικισμούς, αλλά οι μάζες μάς λένε: ‘‘Λοιπόν, εμείς ευχαρίστως να πάμε στους συνοικισμούς, αλλά και εσείς κτίστε μας σχολεία, κλαμπ, διαφορετικά εάν θα βγούμε από τα κέντρα του χωριών στους συνοικισμούς, όπου δεν υπάρχουν τέτοια πολιτιστικά κέντρα, τα παιδιά μας θα μείνουν στην αμάθεια’’. Με αυτό τον τρόπο πρέπει η Κεντρική Επιτροπή μας να δώσει σοβαρή προσοχή στην καλλιέργεια της γης, επιδοτώντας την δημιουργία πολιτιστικών κέντρων σε αυτούς τους συνοικισμούς, όπου θα εγκατασταθούν.

Τώρα θέλω να θίξω την εξυπηρέτηση των εθνικών μειονοτήτων και ιδιαιτέρως στο όκρουγκ Στάλινο. Θα εκφραστώ χοντροκομμένα, χωριάτικα, ότι η εκτελεστική επιτροπή του όκρουγκ ‘‘ζει σε περιβόλι αλλά φρούτα δεν παράγει’’, δηλαδή καθοδηγητές υπάρχουν, αλλά ποτέ δεν τους βρίσκεις. Μόνον μία φορά ο σ. Μάζελ ήλθε με τον Γκόφμαν, αλλά πλέον ποτέ ξανά. Όμως στο όκρουγκ υπάρχουν 35.000 Έλληνες και τουρκο-τάταροι [σ.τ.σ. εννοεί ταταρόφωνους Έλληνες]. Υποθέτω ότι σε τέτοιο αριθμό εθνικών μειονοτήτων τέτοια εξυπηρέτηση δεν είναι αρκετή. Θεωρώ ότι εάν σκεφτόμαστε να συνεχίσουμε την εθνική μας πολιτική, τότε είναι απαραίτητο να φέρουμε τους καθοδηγητές στο όκρουγκ. Εδώ μιλούσε ο αντιπρόσωπος της Οδησσού ότι μάζα στελεχών πηγαίνει στα γεωγραφικά διαμερίσματα αλλά δεν τους βλέπουν. ...».[19]

Σημαντικό επίσης είναι το στοιχείο που πρέπει να επισημανθεί ότι ο Έλληνας αντιπρόσωπος απαντάει σε τοποθετήσεις αντιπροσώπων άλλων εθνοτήτων, οι οποίοι είχαν εξαπολύσει κατηγορίες εναντίον του ελληνικού πληθυσμού για έλλειψη πολιτισμού και χαμηλή εργατικότητα, εποφθαλμιώντας ασφαλώς τις εκτάσεις που ανήκαν στις ελληνικές κοινότητες. 

Από τις τοποθετήσεις των στελεχών και των αντιπροσώπων αναδείχθηκαν τα προβλήματα και πέρασαν όλα στις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης, όπου ειδικά για τα ελληνικά χωριά αναφέρεται ότι: 

«Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εξέλιξη της αγροτικής οικονομίας στα ελληνικά χωριά δεν αποκαταστάθηκε πλήρως μετά τον πόλεμο και τον λιμό και κινείται με ανεπαρκείς ρυθμούς, το τμήμα θεωρεί ότι πρέπει να αναδείξει συγκεκριμένα μέτρα για την ανάπτυξη της οικονομίας και συγκεκριμένα: 

»α. να θέσει στο Κομισαριάτο Γεωργίας και στα τοπικά του όργανα το ζήτημα της διερεύνησης των αιτιών της ανεπαρκούς αύξησης της ελληνικής αγροτικής παραγωγής και την λήψη των ενδεικνυόμενων μέτρων.

»β. να επιταχύνει την διαδικασία της δημιουργίας καλλιεργημένων εκτάσεως γης στα ελληνικά χωριά […]»[20]

Επίσης στις αποφάσεις προβλέπεται ο εκσυγχρονισμός των καλλιεργειών  με την χρήση  μηχανικών μέσων  και η διάθεση δανείων προς τον σκοπό αυτό. 

Ως το πλέον σημαντικό, όμως, ζήτημα  αναδεικνύεται και σε αυτήν την συνάντηση το πρόβλημα της ταυτότητας του ελληνικού πληθυσμού, όπως εκφράζεται στην γλώσσα και στην εκπαίδευσή του. Στις ελλείψεις και στις διαφοροποιήσεις του πληθυσμού αυτού προσδιορίζονται και οι όποιες αδυναμίες εμφανίζονται στην αφομοίωση  και στον συντονισμό με τα μέτρα και την πολιτική του νέου καθεστώτος. 

Στην απόφαση του ελληνικού τμήματος της Πανουκρανικής Εκτελεστικής Επιτροπής το ζήτημα αυτό αναδεικνύεται τόσο στα μέτρα για την σοβιετική οικοδόμηση όσο και για την πολιτιστικό-κοινωνική  ανάπτυξη του πληθυσμού. Συγκεκριμένα για την σοβιετική οικοδόμηση αναφέρεται ότι: 

«Το σημαντικότερο ζήτημα για την δουλειά των ελληνικών σοβιέτ αποτελεί το γλωσσικό ζήτημα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι για την αποκατάσταση της χαμένης από τους Έλληνες γραφής απαιτείται σειρά ετών, και αυτό καθυστερεί την μετάφραση των  διεκπεραίωσης στην μητρική γλώσσα, πρέπει να προχωρήσουμε στα εξής: 

»α. προσωρινά να παραμείνει η διεκπεραίωση αυτή στα ρωσικά ή στα ουκρανικά, σύμφωνα με την απόφαση του προεδρείου της Πανουκ.Εκ.Ε. από τις 19 Ιανουαρίου 1926, σύμφωνα με την εισήγηση της επιτροπής για την μελέτη του ελληνικού πληθυσμού.

»β. παραλλήλως να ληφθούν αποφασιστικά βήματα στην πράξη  στην λήψη μέτρων για την χρήση της μητρικής γλώσσας στην σοβιετική δουλειά, ιδιαιτέρως στην σχέση του πληθυσμού στα σοβιέτ, στην διενέργεια συνελεύσεων, στην κατάρτιση απολογισμού των αγροτικών σοβιέτ, και κατά το δυνατόν, στα ανώτατα όργανα εξουσίας στην μητρική γλώσσα. […] 

3. Οι δυσκολίες που δοκίμαζαν τα όργανα απονομής δικαιοσύνης για την εξυπηρέτηση του ελληνικού πληθυσμού, ιδιαιτέρως της φτωχολογιάς και των γυναικών πού κατέχουν άσχημα την ουκρανική και την ρωσική γλώσσα, επιτείνει την αναγκαιότητα της εισαγωγής της δικαστικής ορολογίας στην μητρική γλώσσα. 

Γι’ αυτό τον λόγο θεωρείται αναγκαίο να επισπευσθεί το άνοιγμα από το Λαϊκό Κομισαριάτο Δικαιοσύνης των γραικο-ελληνικών και γραικο-ταταρικών εθνικών δικαστικών οργάνων, προβλεπομένων στο 5χρονο πλάνο του δικαστικού δικτύου. 

Να προταθεί μέσω του Προεδρείου της Παν.Κ.Ε.Ε. στα γραφεία του Στάλινο και της Μαριούπολης για την πραγματοποίηση των αποφάσεών τους για άνοιγμα των ελληνικών δικαστικών φυλακών.[21]

Από το ύφος και την ουσία των αποφάσεων καθίσταται φανερό ότι τα όργανα εξουσίας αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ελληνικής μειονότητας με κατανόηση και κινούνται προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των εθνικών χαρακτηριστικών της. Η πολιτική γραμμή δείχνει να παραμένει η ίδια, και να υπάρχει όντως η προσμονή της επίλυσης των δυσκολιών βάσει μιας νέας «εθνικής πολιτικής».

Σύντομα, όμως, η πολιτική αυτή θα αλλάξει άρδην. Μετά το 1929 κύριος στόχος θα καταστεί η κολεκτιβοποίηση των αγροτικών νοικοκυριών, η οποία θα σαρώσει τα όποια επιτεύγματα της προηγούμενης περιόδου. Αυτή, βεβαίως, η φάση αφορά ένα ευρύτερο πρόβλημα και μια βαθύτερη αντίθεση της σοβιετικής κοινωνίας που φέρνει αντιμέτωπους τον αστικό πληθυσμό με τους αγρότες.

 

---

[1] Hiroaki Kuromiya, «Freedom and Terror in the Donbas, A ukrainian-russian borderland, 1870s-1990s», Part of Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies, 2003, σελ. 138.

[2] Larisa Yakubova, «Etnitsni Menshosti USSR u pershi polovini 20-x rokiv XX st.» [Οι εθνικές μειονότητες της Σ.Σ.Δ.Ου. το πρώτο μισό του 1920»], Κίεβο 2002, σελ. 77, βασισμένο σε στοιχεία των Κρατικών Αρχείων της Ουκρανίας.  

[3] Εφημερίδα «Priazovskaya Pravda», 10, 15, 22 Δεκεμβρίου. Η εφημερίδα «Κομμουνιστής» στις 14 Φεβρουαρίου 1922 δημοσιεύει επιστολή όπου αναφέρεται ότι ο πληθυσμός του χωριού Μάλι Γιανισόλ βρίσκεται σε προθανάτια αγωνία. Τα τρόφιμα είχαν τελειώσει και οι άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα. 

[4] Larisa Yakubova, «Mariupolski Greki (etnitsna istoria) 1778r.- potsatok 30-x rokiv XX st.», Κίεβο, 1999, σελ. 78.

[5] O.M. But, B.M. Nikolskii, «Silske gosppodarstvo grekiv donbasu za perepisom 1923 (porivniali analiz)», στα υλικά τουΣυνεδρίου ««Ukraina i Gretsia istoria I sutsasnist», 29-30 Μαρτίου, 1993, σελ. 28-30.

[6] K. Boenko, A. Dinges «Tsislo ziteleix I mesta gretseskih obsin Donetskotskoi gubernii v 1923», στα υλικά του Συνεδρίου«Ukraina –Gretsia istoriia ta sutsacnist» [«Ουκρανία-Ελλάδα, ιστορία και παρόν»], 22-24 Φεβρουάριος 1995], Κίεβο, σελ. 39.

[7] S.G. Yali, «Greki v USSR», σελ. 7.

[8] «Biylleten NKO USSR N. 4(22)», Χάρκοβο, 1926 σελ. 13-15 στο S. Yali, ό.π., σελ. 62.

[9] Οι λειτουργίες του συγκεκριμένου τμήματος ήταν σχετικά γενικές - η τήρηση για την δράση των οργανώσεων με εθνική σύνθεση, των θρησκευτικών ομάδων των εθνικών μειονοτήτων κ.λπ. Τα αποτελέσματα της λειτουργίας του τμήματος ήσαν ελάχιστα (έχοντας αρχικώς πολλά υποτμήματα και στην συνέχεια μόνο τρία: εβραϊκό, γερμανικό και πολωνικό), καθώς ο κατά τόπους μηχανισμός δεν είχε στελέχη. Nasedkina, L. D., «Gretseskie Natsionalnie selskie sovieti Ukraini vo vzaimodeistvii natsionalnoi I sotsialnoi politiki» [Τα ελληνικά εθνικά αγροτικά συμβούλια της Ουκρανίας σε αλληλοεπίδραση εθνικής και κοινωνικής πολιτικής], στα υλικά του Συνεδρίου “Greki Ukraini”, Ντονιέτσκ 1991, σελ. 119.

[10] Ό.π. Αρχική εργασία της Υπηρεσίας ήταν η έρευνα για την κατάσταση των εθνικών μειονοτήτων, στα αποτελέσματα της οποίας θα στηρίζονταν τα μέτρα που θα λαμβάνονταν για την διοικητική αυτονομία και πολιτιστική ανάπτυξη σε ένα νέο δικαιϊκό πλαίσιο των μειονοτήτων της Σ.Σ. Δημοκρατίας  της Ουκρανίας. Το 1924 δημιουργήθηκαν 5 Διοικητικά διαμερίσματα με εθνική βάση, το 1926 υφίσταντο 11 και 891 αγροτικά σοβιέτ και το 1930 κατά την Β΄ Πανουκρανική Συνδιάσκεψη για την δουλειά στις εθνικές μειονότητες, όταν κηρύχθηκε το τέλος της δημιουργίας αυτόνομων εθνικών περιοχών, στο έδαφος της Ουκρανίας δρούσαν 1.121 αγροτικά συμβούλια και 26 περιοχές

[11] «Κεντρικά Κρατικά Αρχεία της Ουκρανίας», τμ. 1, ράφ. 2, κατ. 671, φύλ. 35-36. 

[12] Η δημιουργία μάλιστα των διοικητικών αυτών περιφερειών πραγματοποιήθηκε ως σχετιζόμενη με την επέτειο των 150 χρόνων από την μετοίκηση των Ελλήνων στην Αζοφική, Larisa Yakubova, «Mariupolski Greki…», ό.π., σελ. 111.

[13] «Vtoroe Vseukrainskoe Soveshanie po rabote sredi natsiomnalnih menshistv», 27-30 Νοεμβρίου 1930, σελ. 47.

[14] Skripnikn M.O., «Perebudovnimi sliahami», περ. «Ukrainski istoritseski zournal», Κίεβο, 1989, Nο. 11, σελ. 108.

[15] Larisa Yakybova, «Mariupolski Greki …», ό.π., σελ. 112. Η τάση αυτή χαρακτήρισε και άλλες μειονοτικές εθνοτικές ομάδες, και κυρίως τις μουσουλμανικές, όπως των Τατάρων της Κριμαίας, οι οποίοι προσδοκούσαν την επανασύσταση του χανάτου.

[16] Nasedkina, L. D., ό.π., σελ. 122.

[17]  Larisa Yakybova, «Mariupolski…», ό.π., σελ. 114.

[18] «Κεντρικά Κρατικά Αρχεία Ουκρανίας», τμ. 413, ράφ. 1, καταλ. 232, φύλ. 8, 21.10-1926.

[19] «Pervoe Vseukrainskoe Soveshanie, po rabote sredi Natsionalnih manshistv», 8-11 Ιανουαρίου 1927, 1927, Χάρκοβο, Στενογραφημένη σύνοψη των αποφάσεων και των υλικών έκδοσης της Πανουκρανικής Κεντρικής Επιτροπής, σελ. 107-108. 

[20] Ό.π., σελ. 209.

[21] Ό.π.