Η πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης στο Κυπριακό την περίοδο1960-1974

Συνέντευξη στην Εκπομπή "Πρόσωπα και Γεγονότα"
και στον Χρήστο Ιακώβου 
Capital TV -14.4.18

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Β΄ΜΕΡΟΣ

 

 

Η μυστικιστική καρδιά του σοβιετικού σχεδίου

του Vladimir Mozhegov

Το γεγονός ότι η ΕΣΣΔ ήταν ένα δημιούργημα του Λένιν και του Στάλιν δεν το αμφισβητεί κανείς. Υπάρχει, ωστόσο, ακόμη ένα όνομα, χωρίς το οποίο το πρώτο κράτος των εργατών και των αγροτών δεν θα μπορούσε να συγκροτηθεί, ή, για την ακρίβεια, να γίνει αυτό που έγινε. Το όνομα αυτό είναι του Μαξίμ Γκόρκι: η ναυαρχίδα του συνδικάτου των σοβιετικών συγγραφέων, ο ζωντανός κλασικός του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, η εικόνα και ο κινητήρας της σοβιετικής κουλτούρας, που αντικατέστησε τον πολιτισμό της μπουρζουαζίας. Στις 28 Μαρτίου συμπληρώνονται 150 έτη από την ημέρα γέννησης του συγγραφέα [στμ. ημέρα δημοσίευσης του άρθρου].

Ας μη λησμονούμε ότι η κουλτούρα στην ώριμη σοβιετική αυτοκρατορία κατείχε μια θέση εντελώς διαφορετική από εκείνη που της είχε προετοιμάσει ο Μαρξ. Δεν ήταν η, δευτερεύουσα, υπερδομή των παραγωγικών σχέσεων, όπως εμφανιζόταν στις εργασίες των κλασικών του μαρξισμού, αλλά η πραγματική βάση της σοβιετικής κοινωνίας. Ο Γκόρκι υπήρξε η αυθεντική προσωποποίηση, το ζωντανό μνημείο της σοβιετικής κουλτούρας, ο ηγέτης της αβανγκάρντ της κουλτουροκεντρικής σοβιετικής αυτοκρατορίας, ο ηγέτης μεταξύ των ηγετών, ο ερυθρός Βιργίλιος επί της ηγεσίας του ερυθρού Αυγούστου. Αυτή ήταν η θέση του Γκόρκι στην ΕΣΣΔ, και να γιατί δεν πρέπει να υποτιμηθεί η σημασία του για την επαρκή κατανόηση ολόκληρου του «κόκκινου σχεδίου». Κυριολεκτώντας, το καθήκον που του ανέθεσε ο Στάλιν ήταν παρόμοιο με αυτό το Βιργιλίου· να δημιουργήσει δηλαδή τον πολιτισμικό μύθο της νέας αυτοκρατορίας. Και, χωρίς αμφιβολία, η «Μάνα» αναδείχθηκε σε σοβιετική «Αινειάδα».

Σ’ αυτό το σημείο, όμως, προκύπτουν κάποιες δυσκολίες για την κατανόηση της κατάστασης. Οι σχέσεις του Γκόρκι με τους μπολσεβίκους δεν ήταν ποτέ, για να το πούμε κάπως ήπια, ανέφελες. Ο ίδιος ο Γκόρκι δεν υπήρξε όχι απλώς ένας πιστός οπαδός, αλλά και, γενικά, ένας μαρξιστής. Η «Μάνα», με άφθονες θρησκευτικές νύξεις, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως επαναστατικό έπος. Ποιος, λοιπόν, ήταν ο Γκόρκι; Ποια ήταν η κοσμοθεωρία του; Αντιλαμβανόμενοι αυτό, θα αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε πληρέστερα την πνευματική φύση της ίδιας της σοβιετικής αυτοκρατορίας.

Ανάβαση στον χρόνο...

Κοιτώ από το παράθυρο του αυτοκινήτου· γνώριμα μέρη, προσωπικές εικόνες. Η θάλασσα απλώνεται ως την αγκαλιά των αντικρινών ακτών. Γαλήνια, ζεστή, αμόλυντη, με προσκαλεί στο παιχνίδι της μνήμης. Το όχημα της νοσταλγίας ξαναγυρνά στο τοπίο του παρελθόντος, των πράξεων, των συναισθημάτων, των φόβων και των ελπίδων.

Μηρυκάζοντας τις βιαστικά βιωμένες εμπειρίες, βυθίζομαι στο φανταστικό λαβύρινθο, απολαμβάνω ηδονικά την αίσθηση του συνεχούς. Η ματιά χαϊδεύει τις κορυφογραμμές που στάθηκαν πάντοτε το όριο του ορίζοντά μας. Σαν μήτρα μάς προστάτεψε ο χώρος και τα βουνά μάς φύλαξαν το μακρύ χειμώνα.

Πεζός, ανηφορίζω. Ο δρόμος άδειος. Κάπου κάπου γέρικες μορφές περπατούν αργά, σκυφτά. Κοντοστέκονται, κοιτούν. Αναζήτηση του γνωστού ή απλή περιέργεια; Πρόσωπα οικεία που τα έσκαψε ο ήλιος, η βροχή, ο άνεμος και ο κάματος, όμοια με την γη που φρόντισαν και φρόντισε -χους ει και εις χουν…

Το πέτρινο κτίριο, ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός, στέκεται στην άκρη της γραμμής στερημένο και αυτήν ακόμη την περιφρόνηση. Άλλοτε εδώ έσφυζε από ζωή. Πλανόδιοι πραγματευτές, θεατρικά μπουλούκια, νέοι που πήγαιναν να υπηρετήσουν στον στρατό ή έφευγαν για τη ξενιτιά, με περιουσία ένα μπαούλο. Τα δειλινά, ο καφές στην χόβολη θέρμαινε τις καρδιές των ξωμάχων.

Η σιωπή επιμένει, όπως και η αλλόκοτη εγκατάλειψη. Σπίτια όμορφα κτισμένα, αραδιασμένα στη σειρά, με αυλές, μπαλκόνια, ξύλινα παράθυρα και πόρτες ερμητικά κλειστές. Σαν οι κάτοικοι να έφυγαν ξαφνικά για ταξίδι, σαν πριν την καταστροφή. Χωριά που περιμένουν μάταια πια σφυγμό ζωής, ψίθυρους ανθρώπινης συναναστροφής, όνειρα στις κρύες νύχτες.

Οδοιπορώ στο μονοπάτι. Φωνή, διαταγή και παράκληση, που ξεπηδά από κρατήρες μυστικούς. Βήματα αργά και αίσθημα ενοχής, άσωτος υιός ή ιερόσυλος του χρόνου;

Το διακύβευμα μιας γενικευμένης σύγκρουσης στη Συρία

Η στρατιωτική υπερθέρμανση επάνω από τη πολύπαθη Συρία εμπεριέχει όλα τα συστατικά της έκρηξης ενός νέου παγκοσμίου πολέμου. Το διακύβευμα είναι ασφαλώς κάτι πολύ περισσότερο από την τιμωρία κάποιων, πραγματικών ή υποτιθέμενων, ενόχων για χημικές επιθέσεις. Τα νεκρά ή τραυματισμένα παιδιά στις οθόνες μας είναι απλά το σύνηθες μακάβριο σκηνικό της δικαιολόγησης μιας ακόμη στρατιωτικής επέμβασης. Είναι ακόμη και κάτι περισσότερο από την ασφυκτική πίεση του Ισραήλ, και όσων το υποστηρίζουν, για να το απαλλάξουν από την ευθεία απειλή που υφίσταται από την παρουσία του Ιράν και της Ρωσίας στην αυλή του. Στην πραγματικότητα, στο συριακό θέατρο πολέμου έχει μεταφερθεί ο πυρήνας της σύγκρουσης για την επόμενη ημέρα του πλανήτη. Μια σύγκρουση που, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των οπαδών της υπέρτατης δυτικής αλήθειας στερείται κάθε ηθικού ερείσματος. Γιατί και η Δύση και η παγκοσμιοποίηση έχoυν χάσει από καιρό το φωτοστέφανο της πρωτοπορίας προς το μεσσιανικό όραμα της ειρηνικής και ενωμένης παγκόσμιας κοινότητας. Η Belle Époque της παγκοσμιοποίησης έχει άλλωστε λήξει ήδη από το 2008. Έκτοτε, όλες οι απόπειρες για μια συνθήκη κανονικότητας είναι σαν «των συφοριασμένων», «των Τρώων», του Καβάφη. Όλες καταρρέουν. Οι μαύρες τρύπες πολλαπλασιάζονται. Η αβεβαιότητα ανακηρύσσεται μοναδική βεβαιότητα. 

Οι οικονομικές αναταράξεις στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας καλλιέργησαν το έδαφος για την κορύφωση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών. Οι ομοβροντίες του θεωρητικού οπλοστασίου του «παγκόσμιου χωριού», που συνέτριψαν, φαινομενικά, επί δύο δεκαετίες κάθε εστία κριτικής αμφισβήτησης, σίγησαν απότομα, αφήνοντας τα κάποτε τρομερά κανόνια της πολιτικής ορθότητας να χορταριάζουν, θλιβερά απομεινάρια μιας μαζικής αυταπάτης. Ακόμη και το οιονεί αντίπαλο δέος του φιλελευθερισμού, αυτό της διεθνιστικής ταξικής πάλης στο δρόμο προς την Εδέμ της παγκοσμιοποίησης πνέει τα λοίσθια. Οι «προλετάριοι» του αναπτυγμένου κόσμου, χάνοντας το ένα μετά το άλλο τα στηρίγματα που οικοδόμησε η μεταπολεμική ευημερία, και ανακαλύπτοντας εν τοις πράγμασι με επώδυνο τρόπο τα αγαθά της πολυπολιτισμικότητας, καταφεύγουν στο ύστατο οχυρό που τους απομένει, αυτό της υπεράσπισης της εθνικής ταυτότητας και του εθνικού κράτους. Οι παγκοσμιοποιημένες ελίτ, αποτυχημένες και μειωμένων ικανοτήτων, έχουν αντιληφθεί ότι κάθονται σε ετοιμόρροπο βάθρο. Η πολιτική κρίση που σοβεί παντού δεν είναι παροδική. Όσο δεν αντιμετωπίζονται οι υπαρκτές εσωτερικές και εξωτερικές απειλές οι ηγεσίες, απολύτως αναλώσιμες, θα ανατρέπονται και θα αντικαθίστανται. 

Το καταλυτικό στοιχείο που αγνόησαν ή υποτίμησαν οι δυτικοί ή δυτικόστροφοι απολογητές της παγκοσμιοποίησης ήταν ότι η οικονομική ανάπτυξη στην νέα παγκόσμια παραγωγική κατανομή δεν προϋπέθετε την απαρέγκλιτη υιοθέτηση και των δυτικών θεσμών, και κυρίως τη δημοκρατία δυτικού τύπου. Έγινε μάλιστα το αντίθετο. (Πόσο εύστοχα το είχε επισημάνει από το μακρινό 1959 ο Κώστας Παπαϊωάννου στη «Γένεση του Ολοκληρωτισμού». Στην Ελλάδα, όμως, προτιμούνται «ιδέες εισαγωγής» ή «μεταφύτευσης»). Η Κίνα, η Ρωσία, η Τουρκία αναδύθηκαν ραγδαία σε συνθήκες μικρότερης ή μεγαλύτερης απολυταρχίας. Το δρόμο τους ακολουθούν κι άλλες μικρότερες και μεγαλύτερες χώρες. Η προσδοκία ότι οι νέες κοινωνικές δυνάμεις που θα αναδείκνυε η οικονομική ανάπτυξη θα ενίσχυαν και το φιλελεύθερο ρεύμα ιδεών καταδείχθηκε παντελώς ανυπόστατη. Αυτό που συνέβη ήταν η οικονομική άνοδος πλατιών κοινωνικών στρωμάτων να τα ταυτίσει με τα συγκεντρωτικά καθεστώτα. Στην αποδοχή που απολαμβάνουν από συγκεκριμένα στρώματα εδράζεται η εξουσία του Πούτιν, του Σι και του Ερντογάν. Το γεγονός ότι ο συγκεντρωτισμός προσωποποιείται σε έναν ηγέτη αποτέλεσε μια μοιραία κατάληξη του τρόπου λειτουργίας των καθεστώτων αυτών, αδιάσπαστο, ταυτοχρόνως, στοιχείο της παράδοσής τους. Ήδη στην Κίνα και σύντομα στη Τουρκία, η υπερεξουσία του ηγεμόνα κλειδώνει και συνταγματικά. Το πιθανότερο είναι ότι το ίδιο θα συμβεί και στη Ρωσία, ως μια νέα εκδοχή «τσαρισμού» ή «σταλινισμού», υπό την απειλή της υπονόμευσης της ακεραιότητας του κράτους από τους επιγόνους του Μπρεζίνσκι.

Αλώβητες, όμως, δεν θα βγουν από αυτήν τη διαμάχη, ενός πολυπολικού κόσμου, και οι δυτικές δημοκρατίες. Το μοντέλο της Ουγγαρίας δεν είναι εξαίρεση. Όλη η κεντρική Ευρώπη, της οποίας το ευρωπαϊκό όραμα παραπέμπει ίσως περισσότερο σε αυτό των πατέρων της Ένωσης, απ’ ότι των σημερινών διαδόχων της στις Βρυξέλλες, είναι έτοιμη να ακολουθήσει. Αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως και ακόμη και στις ίδιες τις ΗΠΑ, τα αδιέξοδα οδηγούν ταχέως σε αμφισβήτηση βασικών αρχών της δυτικής δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο εξωτερικός αντίπαλος καθορίζει εν πολλοίς και τη φύση του εσωτερικού πολιτικού συστήματος.

 Η αποδόμηση βασικών στοιχείων του δυτικού μοντέλου και η απονομιμοποίησή του από τις ίδιες τις δυτικές κοινωνίες επιζητά άμεσα απαντήσεις. Πριν, όμως, αυτές δοθούν εσωτερικά, οι δυτικές ελίτ καλούνται εσπευσμένα να υπερασπιστούν σήμερα τα κεκτημένα τους στο διεθνές περιβάλλον απέναντι στους αμφισβητίες. Χωρίς, όμως, αυτή τη φορά να έχουν την υπεροχή του «δικαίου». Ωθούνται, απογυμνωμένοι ηθικά, από ιδιοτελή συμφέροντα, με όρους ανάλογους αυτών πριν από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η σύγχυση; Μα παντού.

Αν, πάντως, θέλαμε να ανατρέξουμε σε ένα ιστορικό προηγούμενο, αυτό είναι ίσως του Πελοποννησιακού Πολέμου. Μετά από τρεις δεκαετίες εξαντλητικού πολέμου των δύο παρατάξεων, ο πραγματικός νικητής ήταν το μακρινό βασίλειο της Μακεδονίας. Ίσως οι Κινέζοι να διαβάζουν καλύτερα την αρχαία ελληνική ιστορία.

Ο Σωτήρης Δημόπουλος για το "μακεδονικό"

Συνέντευξη του Σωτήρη Δημόπουλου στο τηλεοπτικό σταθμό TVONE και στην εκπομπή "ΚΑΘ' ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ", με τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Πάφου κ. Γεώργιο και τον δρ. Χρήστο Ιακώβου, με θέμα την ελληνικότητα της Μακεδονίας και την προϊστορία του.