Το οικονομικό διακύβευμα στη ρωσο-τουρκική αντιπαράθεση

Τα τελευταία 15 χρόνια η Ρωσία και η Τουρκία πραγματοποίησαν ένα απίστευτο άλμα στις οικονομικές τους σχέσεις, καθώς ο όγκος των εμπορικών τους συναλλαγών δεκαπλασιάστηκε! Η κατάρριψη από τη Τουρκία του ρωσικού αεροσκάφους μπορεί να ακυρώσει ολοκληρωτικά αυτές τις επιτυχίες.

Τουρισμός

Το πρώτο σοβαρό κτύπημα θα το δεχθεί ο τουρκικός τουρισμός. Το ρωσικό Υπέξ (το άρθρο δημοσιεύθηκε στις 25/11) δήλωσε ότι δεν συνιστά στους Ρώσους να επισκέπτονται τη Τουρκία καθώς έχει αυξηθεί η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων. «Εκεί οι κίνδυνοι δεν είναι λιγότεροι από την Αίγυπτο» δήλωσε ο Σεργκέι Λαβρώφ, ο οποίος ακύρωσε την επίσκεψή του στη Τουρκία. Ως αποτέλεσμα αυτού ήταν ότι το βράδυ της Τρίτης καταγράφηκε μαζική ακύρωση εισιτηρίων προς τη Τουρκία, και μια σειρά τουριστικών εταιρειών σταμάτησαν να πωλούν τουριστικά πακέτα για αυτήν τη χώρα.

Το 2014 η συμβολή των Ρώσων τουριστών στην οικονομία της Τουρκίας έφθασε τα 3,7 δις. δολ, ή στο 12% των εσόδων του τουρκικού τουριστικού κλάδου. Σύμφωνα με την Άννα Κοκοριέβα από την εταιρεία «Αλπάρι» εάν ο ρωσικός τουρισμός σταματήσει, τότε η Άγκυρα θα χάσει 2,77 δις δολ. Οι Ρώσοι είναι δεύτεροι σε αριθμό τουριστών στη Τουρκία μετά τους Γερμανούς. Στους 9 πρώτους μήνες του 2015 τη Τουρκία επισκέφθηκαν 2,78 εκατομμύρια Ρώσοι τουρίστες, έναντι 3,75 εκ Γερμανών τουριστών, ενώ το 2014 παραθέρισαν 4,4 εκ Ρώσοι. 

Ενέργεια – Φυσικό Αέριο

Τα τελευταία 15 χρόνια το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο κρατών ανήλθε από 4,36 δις δολ. που ήταν το 2001 στα 31 δις δολ. το 2014. Μπορούμε να αναφέρουμε δύο ορόσημα στην ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας των δύο χωρών. Αρχική ώθηση έδωσε η επίσκεψη του πρωθυπουργού Μιχαήλ Κασιάνωφ στη Τουρκία το 2000. Έπειτα σοβαρό βήμα στάθηκε η κατασκευή, το 2005, του αγωγού φυσικού αερίου «BLUE STREAM», το οποίο καλύπτει τις ανάγκες της χώρας σε φ.α. κατά 68%.

Στη συνέχεια οι σχέσεις της Ρωσίας και της Τουρκίας για κάποια χρόνια περιεπλάκησαν,  μεταξύ άλλων, λόγω του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Συζητήθηκαν πολλά και διάφορα ενεργητικά σχέδια. Αλλά το 2009. ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας πήγε στη Μόσχα, και οι δύο πλευρές διακήρυξαν μια νέα φάση στενής συνεργασίας. Στη συνέχεια ο Πούτιν επισκέφθηκε την Άγκυρα και συμφώνησε για την έναρξη εργασιών στα τουρκικά χωρικά ύδατα του «South Stream», ώστε να παρακαμφθεί η Ουκρανία. Η Άγκυρα υποστήριξε το πρότζεκτ. Σε αντάλλαγμα η Ρωσία υποσχέθηκε να στηρίξει το τουρκικό σχέδιο για αγωγό πετρελαίου από τη Σαμψούντα στο Τσεϊχάν. Στην πραγματικότητα όταν, λόγω της στάσης της Ε.Ε. η Μόσχα αναγκάστηκε να ακυρώσει τον «South Stream», η Τουρκία κατέστη ο βασικός ωφελημένος από αυτή την άσχημη ιστορία. Η GAZPROM με τη πρόταση του «Turkish Stream» έδωσε στην Άγκυρα την ευκαιρία να γίνει ο μεγαλύτερος διακομιστής  ρωσικού φ.α. στην Ευρώπη.

Ρωσία και Τουρκία καταδικασμένοι σε θανάσιμη έχθρα

1790 -Κατάληψη του Ισμαηλίου από το ρωσικό στρατό

Η κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού στον ουρανό της Συρίας και οι κατηγορίες ότι δήθεν τα αεροσκάφη παραβίασαν το τουρκικό εναέριο χώρο, φέρνουν τον κόσμο στο κατώφλι ενός μεγάλου πολέμου, για πρώτη φορά, από την εποχή της κρίσης των πυραύλων στην Καραϊβική.

Δεν υπάρχει τίποτε το εκπληκτικό σ’ αυτό που συνέβη, αν και τα δύο τελευταία χρόνια η Μόσχα και η Άγκυρα επεδείκνυαν συνεχώς ο ένας στον άλλον φιλικές διαθέσεις. Αλλά ήταν μια φιλία αντιπάλων, που ενώ αντικειμενικά είναι καταδικασμένοι σε θανάσιμη έχθρα, ωστόσο θεωρούν εξαιρετικά ζημιογόνο να αντιπαρατεθούν.

Ιστορικά η Τουρκία κατέχει «τα κλειδιά του σπιτιού μας», όπως ονόμαζαν τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων τον 19^ο αιώνα οι πρώτοι Ρώσοι γεωπολιτικοί. Μόνον καταβάλλοντας μεγάλο κόπο από το 17^ο έως τον 19^ο αι. η Ρωσία μπόρεσε να εκδιώξει τη Τουρκία από το βόρειο Εύξεινο Πόντο –την Νεορωσία και την Κριμαία.  

Σε μια καταπληκτική σύμπτωση, η προβοκάτσια σημειώθηκε την ημέρα γέννησης του Αλέξανδρου Σουβόρωφ(Ρώσος στρατηγός που δοξάστηκε στους ρωσο-τουρκικούς πολέμους). Ωστόσο όλες οι προσπάθειες της ρωσικής αυτοκρατορίας να αποκτήσει τον έλεγχο των Στενών και της παλαιάς πρωτεύουσας του Βυζαντίου, της Κωνσταντινουπόλεως, αντιμετώπισαν την κοινή άρνηση των ευρωπαϊκών κρατών, με επικεφαλής την Αγγλία που υποστήριξαν τη Τουρκία. Η τελευταία προσπάθεια να τεθούν υπό έλεγχο τα στενά πραγματοποιήθηκε από τον Στάλιν,  και η απάντηση σε αυτό ήταν η καταφυγή της Τουρκίας υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ.

Έχοντας τον έλεγχο των στενών η Τουρκία κρατά στα χέρια της μεγάλο μέρος του εφοδιασμού των στρατευμάτων μας στη Συρία. Η Συνθήκη του Μοντρέ κάνει τη διέλευση των στενών σε ειρηνική περίοδο ελεύθερη, για όλα τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας. Σε πολεμική περίοδο, όμως, η  Τουρκία έχει το δικαίωμα να κλείσει τα στενά για τους εχθρούς της και να τα ανοίγει για τους συμμάχους της. Σύμμαχοι της Τουρκίας είναι οι χώρες του ΝΑΤΟ, και εχθρός, κρίνοντας από το κτυπημένο αεροσκάφος, μπορεί να είναι η Ρωσία. Δηλαδή η προβοκάτσια με το Σουχόι 24 βάζει τον ανεφοδιασμό του στρατού μας στη Συρία σε κίνδυνο. Μένει μόνον ο πολύ λιγότερο βολικός δρόμος από το Ιράν και το δυνητικά προβληματικό Ιράκ, όπου έχουν μεγάλη επιρροή οι ΗΠΑ.

Τουρκομάνοι της Συρίας: νέο πεδίο αντιπαράθεσης Άγκυρας-Μόσχας

Έχουμε μια νέα εκδήλωση της κρίσης μεταξύ της Μόσχας και της Άγκυρας, σε σχέση με τη ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία: η Τουρκία απαιτεί να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί στα χωριά που βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα. Σ' αυτές τις περιοχές ζουν συμπαγείς πληθυσμοί των λεγόμενων Τουρκομάνων, λαού που εθνολογικά είναι συγγενικός των Τούρκων –ενώ η Τουρκία δηλώνει πως υπερασπίζει τα συμφέροντα τους. Οι πραγματικοί λόγοι του διαβήματος μπορεί, ωστόσο, να είναι διαφορετικοί.

Πριν συμβεί αυτό φαινόταν ότι η Τουρκία θα μπορούσε ακόμη και να ενταχθεί στο συνασπισμό της Ρωσίας με τη Γαλλία στη Συρία, παρά την προηγούμενη εγγύτητά της με το Ισλαμικό Κράτος. Αποδεικνύεται όμως ότι αυτές οι προσδοκίες δεν πρόκειται να επιβεβαιωθούν. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου την Παρασκευή δημιούργησε νέο σκάνδαλο προς τη Μόσχα, κατηγορώντας τη Ρωσία για αεροπορικές επιθέσεις, οι οποίες υποτίθεται ότι κτυπούν σε περιοχές που κατοικούν Τουρκομάνοι, στη βόρεια Συρία. Ο πρωθυπουργός επίσης έκανε αναφορά σε «βόμβες διασποράς». Είπε ότι Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε με αυτή την αφορμή τον Ρώσο πρέσβη.

«Στις επιθέσεις στα τουρκομανικά χωριά παίρνουν μέρος και ρωσικά αεροπλάνα. Σε σχέση με αυτό την προηγούμενη νύχτα έδωσα εντολή στον Υπουργό εξωτερικών να καλέσει το Ρώσο πρέσβη, τον ενημέρωσα γι’ αυτό και να λάβει τα απαραίτητα μέτρα. Αναφέρθηκε με σαφήνεια στο Ρώσο πρέσβη ότι εάν οι δυνάμεις της ρωσικής αεροπορίας διεξάγουν πόλεμο με το ΙΚ, τότε οι στρατιωτικές επιχειρήσεις πρέπει να κατευθύνονται εναντίον του ΙΚ. Αλλά εάν στα σύνορα με τη Τουρκία εναντίον πολιτών γίνεται χρήση βομβών διασποράς και μαζικής εξόντωσης, που θα έχουν ως αποτέλεσμα νέο ρεύμα προσφύγων στη Τουρκία, τότε θα απαντήσουν αυτοί, που δημιούργησαν όλη αυτή την κατάσταση» είπε ο Νταβούτογλου. Κατηγόρησε επίσης το στρατό του Άσαντ για  επιθέσεις σε χωριά Τουρκομάνων.

«Απεδείχθη ότι τα ρωσικά αεροπλάνα διεξήγαγαν εντατικό βομβαρδισμό εναντίον τουρκoμανικών χωριών στην περιοχή Bayir Bujak στην βορειο-δυτική Συρία, κοντά στη δική μας συνοριακή διέλευση Yayladaği» δήλωσε αργότερα το τουρκικό Υπουργείο εξωτερικών. «Στο πλαίσιο αυτό με απόφαση του υπουργού ο πρέσβης της Ρωσίας στην Άγκυρα Αντρέι Καρλώφ κλήθηκε στο Υπεξ. Τονίστηκε ότι οι ενέργειες της ρωσικής πλευράς δεν συνιστούν πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, πραγματοποιούνται βομβαρδισμοί ειρηνικών τουρκομανικών χωριών. Και αυτό μπορεί να επιφέρει σοβαρές συνέπειες. Ανακοινώθηκε ότι η πλευρά μας θέλει από την Ρωσική Ομοσπονδία να σταματήσει άμεσα αυτές τις επιχειρήσεις».

Στη δήλωση αναφέρεται επίσης ότι οι προειδοποιήσεις και τα αιτήματα είχαν επανειλημμένως επιδοθεί στον υφυπουργό εξωτερικών, ειδικό εκπροσώπου του Ρώσου προέδρου για την Μέση Ανατολή, Μιχαήλ Μπογκντάνωφ. «Επιβεβαιώνουμε ότι εχθές αργά το βράδυ στο Υπεξ της Τουρκίας πραγματοποιήθηκε συζήτηση του Ρώσου πρέσβη με τον υφυπουργό Ουμίτ Γιαλτσίν» δήλωσε ο εκπρόσωπος τύπου της διπλωματικής αποστολής Ίγκορ Μιτιάκωφ. «Δεν μπορούμε να σχολιάσουμε το περιεχόμενο αυτής της συζήτησης».  

Όπως υπενθυμίζει το Interfax οι Τουρκομάνοι, ή αλλιώς Σύροι Τούρκοι, είναι τουρκικός λαός που ζει στη Συρία και αποτελεί τη τρίτη εθνική ομάδα στη Συρία έπειτα από τους Άραβες και τους Κούρδους. 

Το Ισλαμικό Κράτος επιχειρεί «εξαγωγή» του πολέμου

Κάτι που φαίνεται να μην λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπ’ όψιν στις έως τώρα αναλύσεις σχετικά με τα τρομοκρατικά κτυπήματα του «Ισλαμικού Κράτους» (Daesh) στο Παρίσι είναι η κατάσταση στην οποία αυτό έχει βρεθεί το τελευταίο διάστημα στην Μέση Ανατολή. Για όποιον παρακολουθεί στενά την πορεία του πολέμου στη Συρία και στο Ιράκ διαπιστώνει ότι το ΙΚ για πρώτη φορά έχει περάσει σε θέση άμυνας. Η πίεση που δέχεται, μετά την έναρξη των ρωσικών βομβαρδισμών και την πρόσφατη εντατικοποίηση της παρέμβασης των ΗΠΑ, είναι πλέον αφόρητη από όλες τις πλευρές και καταγράφει σοβαρές ήττες. Ωστόσο, αυτό δεν συνεπάγεται μια ταχεία κατάρρευσή του, εφόσον διαθέτει ικανό ανθρώπινο δυναμικό, έτοιμο μάλιστα να πεθάνει πολεμώντας, αλλά και πολεμοφόδια αρκετά για να αντέξει για μεγάλο διάστημα. Τα κτυπήματα, όμως, στο Παρίσι, μπορούν να εκληφθούν ως κίνηση επιθετικού αντιπερισπασμού και «εξαγωγής» του πολέμου. Κτυπήματα που σίγουρα ήταν προετοιμασμένα από καιρό, όπως ασφαλώς είναι και σε άλλες χώρες, από πυρήνες τρομοκρατών, που απλώς αναμένουν την άνωθεν εντολή.

Οι ηγέτες του ΙΚ προχώρησαν σ’ αυτήν την απόφαση ακόμη και αν σε στρατιωτικό επίπεδο μπορεί να προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα με την περαιτέρω ένταση της πίεσης. Κι αυτό διότι οι Ισλαμιστές είχαν επειγόντως ανάγκη να αναπτερώσουν το ηθικό των μαχητών τους, που είχε καμφθεί μετά την έναρξη των ρωσικών βομβαρδισμών. Πολλοί ήσαν πλέον οι μαχητές που κατέφευγαν στη Τουρκία για να διασωθούν, όπως συνέβη πριν από λίγες μέρες ανατολικά του Χαλεπιού από δύο ολόκληρες μονάδες μαχητών του ΙΚ.

Στη λογική της «εξαγωγής» του πολέμου εντάσσονται επίσης η ανατίναξη του ρωσικού επιβατικού αεροπλάνου στο Σινά (31/10) και η διπλή βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στη Βηρυτό (12/11) με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες -τα οποία όπως ήταν φυσικό δεν προκάλεσαν τα ίδια αισθήματα αποτροπιασμού στη διεθνή κοινότητα με αυτά του Παρισιού, και η πλέον πρόσφατη στο Μάλι της Αφρικής.

Οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις σε τεντωμένο σχοινί και ο Ερντογάν στα πρόθυρα νευρικής κρίσης

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρεντζέπ Ερντογάν έκανε μια σειρά από σκληρές δηλώσεις σε σχέση με τη Ρωσία. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, μιλώντας για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στη Συρία, ο Ερντογάν απηύθυνε «φιλική προειδοποίηση» προς τη Μόσχα, λέγοντας ότι ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της σύγκρουσης σύντομα θα βρεθεί και η ίδια στη φωτιά. Με την ίδια ευθύτητα, αλλά απευθυνόμενος προς την Ευρώπη, εκφράστηκε και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου. Σε απάντηση στις δηλώσεις δυτικών πολιτικών ότι πρέπει να γίνουν συνομιλίες με τον Μπασάρ Άσαντ, ο επικεφαλής της τουρκικής κυβέρνησης τόνισε ότι εάν δεν ανατραπεί ο Άσαντ, τότε οι μετανάστες δεν θα γυρίσουν ποτέ στην πατρίδα τους...

Οι δηλώσεις των πολιτικών ηγετών φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, κάτι περισσότερο και από παράξενες, γράφει η εφημερίδα «Σβαμπόντναγια Πρέσσα».

Πρώτον, η Ρωσία και η Δύση έφθασαν σε έναν συμβιβασμό στο ότι πρέπει να καταπολεμηθεί το τρομοκρατικό «Ισλαμικό Κράτος». Ενώ το μέλλον του Άσαντ είναι δευτερεύον ζήτημα. Στην πραγματικότητα οι χώρες της Ευρώπης και οι ΗΠΑ αναγνώρισαν ότι η προηγούμενη πολιτική τους σε σχέση με τη συριακή κρίση δεν ήταν πολύ καλά μελετημένη. Αλλά ο Ερντογάν επιμένει στο ότι ο Άσαντ πρέπει να φύγει και ότι η Ρωσία δεν πολεμά τους τρομοκράτες. Και αυτό το κάνει ενώ πρόσφατα οι εκρήξεις στην Άγκυρα έδειξαν με σαφήνεια την απειλή της τρομοκρατίας για την ίδια τη Τουρκία.

Δεύτερον, η επιδείνωση των σχέσεων με τη Ρωσία είναι πολύ δυσμενής για τη Τουρκία. Η Ρωσία είναι πρώτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Εκατομμύρια Ρώσοι παραθερίζουν στα τουρκικά θέρετρα. Για τους πρώτους επτά μήνες αυτού του χρόνου οι Ρώσοι τουρίστες έφθασαν το 1,4 και έως την υποτίμηση του ρουβλίου ήταν ακόμη περισσότεροι. Στην περίπτωση που οι σχέσεις χειροτερέψουν το τουριστικό ρεύμα θα στερέψει. Κα με αυτό και τα έσοδα του τουρκικού κράτους. Το πρώτο «καμπανάκι» ήδη κτύπησε. Οι βουλευτές της Κρατικής Δούμας Σεργκέι Ομπούχωφ και Βαλέρι Ράσκιν πρότειναν να παύσουν οι πτήσεις προς τη Τουρκία και ήδη βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μελών του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας.

Η μάχη της Παλμύρας: Στρατηγική και Τακτική του συριακού στρατού

Τις τελευταίες ώρες οι δυνάμεις του Άσαντ, με τη συνδρομή της ρωσικής αεροπορίας, των στρατιωτικών τμημάτων της Χεζμπολλάχ του Λιβάνου, Ιρακινών πολιτοφυλάκων και Ιρανών στρατιωτών, κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην ευρύτερη περιοχή του Χαλεπιού, τόσο έναντι του Ισλαμικού Κράτους, προχωρώντας πέρα και από το αεροδρόμιο Κουβέιρις, όσο και των αντικαθεστωτικών δυνάμεων στον νότο και στα δυτικά. Για το λόγο αυτό, από τις περιοχές που βρίσκονται κοντά στα σύνορα με τη Τουρκία (μέσα από την Τουρκία;) καταφθάνουν συνεχώς ενισχύσεις (λόγος γίνεται για 5 χιλιάδες μαχητές) για να μην καταρρεύσει το μέτωπο. Επιπλέον, σύμφωνα με ρωσικές στρατιωτικές πηγές, υπάρχει εντολή μαζικής μετάβασης των μαχητών της Αλ-Νούσρα και άλλων οργανώσεων από τη Λαττάκεια και τη Χάμα προς το Χαλέπι. Αν ο συριακός στρατός κερδίσει σε αυτή τη φάση, τότε ανοίγει ο δρόμος προς την Ιντλίμπ και τα συρο-τουρκικά σύνορα.

Ταυτόχρονα, βορείως της Ράκκα οι Κούρδοι και οι σύμμαχοί τους επιτίθενται με αξιώσεις εναντίον του ΙΚ, ενώ στο Ιράκ, οι Κούρδοι Πεσμεργκά μαζί με τους Γιεζίδι επανακτούν τον έλεγχο της περιοχής Σιντζάρ, από το ΙΚ.

Τέλος, κινητικότητα υπάρχει και στο μέτωπο της Παλμύρας, για το οποίο παραθέτουμε και σχετική ανάλυση. Το βέβαιο είναι ότι οι εξελίξεις στο συριακό είναι πλέον ραγδαίες, καθώς η επέμβαση της ρωσικής αεροπορίας έχει αλλάξει άρδην τα δεδομένα σε αυτόν τον πολύχρονο και αιματηρό πόλεμο.   

 Σ.Δ.

Τον Μάιο οι μαχητές της τρομοκρατικής οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος» κατέλαβαν τη πόλη Παλμύρα. Τα αρχαία μνημεία της πόλης αυτής είναι υπό την προστασία της «ΟΥΝΕΣΚΟ», αλλά αυτό φυσικά δεν εμπόδισε τους μαχητές να ισοπεδώσουν την ιστορική κληρονομιά. Εκτός αυτού, η συγκεκριμένη πόλη αποτελεί βασικό στρατηγικό σημείο στο χάρτη της Συρίας: βρίσκεται στο σταυροδρόμι των κύριων οδικών αξόνων στα ανατολικά της χώρας.