Έλληνες της Κριμαίας και λησμονημένες σελίδες της Ιστορίας

Ο ελληνισμός της Κριμαίας έχει αρχαίες καταβολές. Από την εποχή των πρώτων ελληνικών αποικιών, κατά τον 6^ο π.Χ. αι., ο ελληνικός πολιτισμός βρισκόταν σε διαρκή δημιουργική σχέση, στο διάβα των αιώνων, με τους λαούς της ευρύτερης περιοχής. Το 1778, σχεδόν το σύνολο των Ελλήνων της χερσονήσου μετοίκησε βορείως της Αζοφικής θάλασσας, όπου ίδρυσαν την πόλη της Μαριούπολης και είκοσι χωριά. Η Κριμαία, όμως, συνέχιζε να υποδέχεται ελληνικό πληθυσμό, την πλέον πρόσφατη ιστορία του οποίου, μετά δηλαδή τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης, αρχίσαμε να την πληροφορούμαστε στην Ελλάδα μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Αναφέρω για παράδειγμα το συνέδριο «Έλληνες της Ουκρανίας: Ιστορία και Σύγχρονη Εποχή», που διοργάνωσε η «Δημοκρατική Κοινότητα των Ελλήνων της Ουκρανίας», στη πόλη του Ντονιέτσκ, το Φεβρουάριο του 1991.  Εκεί, ανάμεσα σε πολλές συγκλονιστικές εισηγήσεις, όπου λέγονταν πράγματα που δεν είχαν ειπωθεί δημόσια έως τότε, ακούστηκαν και οι ομιλίες δύο σημαντικών ανθρώπων ελληνικής καταγωγής, που μίλησαν για τους Έλληνες της Κριμαίας. Επρόκειτο για τον Ι. Μπ. Νταλιάν, Δρ. Γεωλογικών Επιστημών, καθηγητή, από την πόλη Ακτιούμπινσκ του Καζαχστάν, και τον Α.Ι. Χόλιν, βουλευτού, τότε, του Σοβιέτ της πόλης και του νομού του Ντονιέτσκ. Οι παρεμβάσεις τους δημοσιεύθηκαν ως ένα κείμενο στην έκδοση των υλικών του συνεδρίου –στη ρωσική γλώσσα- με τον τίτλο: «Οι Έλληνες της Κριμαίας – Λησμονημένες σελίδες της Ιστορίας». Από τη δημοσιευμένη αυτή εισήγησή μεταφράσαμε και μεταφέρουμε κάποια αποσπάσματα που αφορούν, κυρίως, στην περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και του μαζικού εκτοπισμού των Ελλήνων από τις εστίες τους στην Κεντρική Ασία.

Κράτος και δημοκρατία στη Ρωσική Ομοσπονδία, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης

Μεταψυχροπολεμική περίοδος: «Τέλος της ιστορίας» ή πολυπολικός κόσμος;

Στη μεταψυχροπολεμική περίοδο εκδηλώθηκαν δύο βασικές κατευθύνσεις που επεδίωξαν να χαρτογραφήσουν την καινούργια μορφή του κόσμου:

Η πρώτη, διαμορφωμένη στα χρόνια της, αναπάντεχης για τους περισσότερους δυτικούς αναλυτές, πτώσης των σοσιαλιστικών καθεστώτων, εκφράζει την αισιόδοξη προσδοκία μιας νομοτελειακής ροής των ιστορικών συμβάντων. Η τάση αυτή είναι αποτέλεσμα της αίσθησης της νίκης των θεωριών που αντιπάλεψαν για αρκετές δεκαετίες την ογκούμενη προσχώρηση κρατών, απ’ όλες τις ηπείρους στο μη καπιταλιστικό και συνάμα μη δημοκρατικό κόσμο. Το ρεύμα αυτό διακήρυξε την επικράτηση του οικονομικού μοντέλου της ελεύθερης αγοράς και, ταυτοχρόνως, σε κοινωνικό επίπεδο τη σταδιακή αφομοίωση των αρχών του φιλελευθερισμού σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Βεβαίως, αυτή η διαδικασία σήμαινε ότι όλα τα εμπόδια –θεσμοί, αξίες, ιεραρχίες, παραδόσεις- που δεν συνάδουν με τις αρχές του φιλελευθερισμού θα ξεπεραστούν ιστορικά και η εξάπλωση και εμπέδωση του φιλελευθερισμού, στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, θα επέφερε την αποδυνάμωση του κράτους, του βασικού πρωταγωνιστή των διεθνών σχέσεων.

Το συγκεκριμένο ρεύμα βρήκε στο πρόσωπο του Francis Fukuyama έναν διανοητή που δεν δίστασε να χαρακτηρίσει την νίκη του φιλελευθερισμού ως το «τέλος της Ιστορίας». Όχι βέβαια ως τέλος των ιστορικών γεγονότων, αλλά της διεκδίκησης, μέσω κοινωνικών και ιδεολογικών κινημάτων, ενός διαφορετικού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου. Πλέον απέμενε η αέναη βελτίωση του δυτικού μοντέλου, ταυτόχρονα με την επέκτασή του σε πλανητικό επίπεδο, μια καθολικότητα που καταδεικνύει ότι : «… βρίσκεται σε δράση μια ουσιαστική διεργασία, η οποία υπαγορεύει ένα κοινό πρότυπο εξέλιξης για όλες τις κοινωνίες – με δύο λόγια, υπαγορεύει κάτι σαν την Παγκόσμια Ιστορία της ανθρωπότητας προς την κατεύθυνση της φιλελεύθερης δημοκρατίας»[1].

Οι συνέπειες της ουκρανικής κρίσης και η Ελλάδα

Οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις ότι η Ρωσσία δεν θα αρκείτο στην επανάκτηση της Κριμαίας. Η εξέγερση στις ανατολικές περιφέρειες και η επικείμενη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για την ομοσπονδιοποίηση του ουκρανικού κράτους δημιουργούν νέα δεδομένα. Το Κίεβο γνωρίζει ότι έχει περιορισμένες δυνατότητες αντίδρασης. Μια ευρεία επιχείρηση βίαιης καταστολής, αν υποτεθεί ότι μπορεί να τη πραγματοποιήσει με ειδικές δυνάμεις που θα μεταφερθούν από τα δυτικά της χώρας, ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις όχι μόνον στις νότιες αλλά ακόμη και στις κεντρικές περιοχές της χώρας. Κι αυτό θα ήταν ένα «δώρο» στον Πούτιν, που έχει το ρωσσικό στρατό με αναμμένες μηχανές στα ρωσσο-ουκρανικά σύνορα.* Αλλά και η αδράνεια, από την άλλη, αποδυναμώνει το κύρος των Ουκρανών εθνικιστών και ενδυναμώνει την αμφισβήτηση και τις φυγόκεντρες δυνάμεις. 

Το Χρέος και η Επανάσταση - Για το βιβλίο του Μιχάλη Πάτση: "Καζαντζάκης και Ρωσία"

           «Όταν στα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς, οι γέροι Κρητικοί μεθούσαν,

 βάζανε στραβά το φέσι τους, μπαίνανε τους τούρκικους καφενέδες και παίρναν να τραγουδούν, με κίντυνο της ζωής τους: Λευτεριά! Λευτεριά! Το Μόσκοβο θα φέρω!

Και να τώρα, απάνω στην ακμή του, ο Γερανός νιώθει μέσα του  μεμιάς, έναν γέρο Κρητικό, τον παππού του, με το φέσι στραβά, να βγάνει το λαρύγγι του,

τραγουδώντας το ίδιο τσάκισμα!»

Τόντα-Ράμπα

Ο Καζαντζάκης, ο συγγραφέας που αποτόλμησε να κάμει κτήμα του όλα τα πνευματικά ρεύματα του καιρού του και να αναστήσει με τη γραφίδα του τον Άνθρωπο-μαχητή, διατηρεί ακόμη το φωτοστέφανο του μεγάλου. Κι, όμως, η εικόνα του κόσμου μας σήμερα είναι αυτή που του προκαλούσε τη μέγιστη αποστροφή. Ο τρόπος του «μπακάλη» και του «λογιστή» επελαύνει ακάθεκτος σε όλα τα πλάτη και μήκη του πλανήτη, αυτού που ο Κ. αγάπησε με πάθος και εξιστόρησε σε σελίδες απαράμιλλης ομορφιάς και διεισδυτικότητας. Και που να βρει τώρα ένα κλαρί ανθισμένο για «να καθίσει και να κελαδήσει το ιερό πουλί, η καρδιά του ανθρώπου!»[1]. Κι ομολογούσε, σε στιγμές δραματικές για την Ευρώπη και τον ελληνισμό, στο αδημοσίευτο όσο ζούσε, «Συμπόσιο»: «Κύριε! Κύριε! Ποιος μίσησε περσότερο από μένα τη Φραγκιά-τη λατρεία του λογικού και της κοιλιάς, τη μίζερη γνώση, τις κερδοφόρες μικρές βεβαιότητες;». Χαιρόταν ο πολεμιστής του Χρέους ατενίζοντας τις «ορδές» της Ανατολής, τις δυνάμεις του Χάους, να εφορμούν για να ξεβολέψουν τις κοιμισμένες ψυχές∙ πρόσμενε πως αυτές θα έβαζαν πάλι το Πνεύμα σε κίνηση.

Πόσο επίκαιρος είναι, λοιπόν, ο, κατ’ εξοχήν, Έλληνας Ρομαντικός, που συμπέραινε ότι ο θάνατος είναι η έσχατη πραγματικότητα αλλά η πάλη για ζωή η μόνη Λύτρωση;  Μετά και τη φολκλορική επικράτηση του «κακέκτυπου» τού Ζορμπά, που στάθηκε το άλλοθι του χυδαίου αμοραλισμού της μεταπολίτευσης, ο Κ. επιστρέφει. Μια επιστροφή, ίσως όχι συγκυριακή, αλλά μάλλον διαισθητική. Ο δυτικός άνθρωπος έχει φθάσει στα έσχατά του. Η νίκη του είναι και η ήττα του. Κι ο Έλληνας που βλέπει, όταν «βλέπει», το καντήλι της Ιστορίας του να σιγοσβήνει, αναζητά ρίζες, πριν χαθεί οριστικά από το προσκήνιο.

Греческие общины в Украине и греко-украинских отношений в 90-е годы, Сотирис Димопулос



Греческие общины Донецкой Области

Происходившие во второй половине 80-х годов изменения внутри Советского Союза открыли возможности установления прямых связей между советскими республиками и Грецией. Определенное ослабление бюрократической системы согласования с центральными ведомствами позволило вовлечь в процесс сотрудничества новые контингенты деятелей културы и науки, бизнесменов.

Именно в этот период были организованы и первые греко-украинские предприятия, дополнительный импулс получил туризм, возникли предпосылки для укрепления непосредственных отношений между Грецией и независимой Украиной в будущем.[1]

Важным фактором в развитии отношений между двумя странами является присуствие на южных территориях Украины компактно проживающих греческих общин.

По данным статистического сборника ‘‘Население СССР 1987’’, общее количество греческого населения, проживающего в различных районах бывшего СССР, составляло 358 тысяч человек, в том числе в Украине 104.091 человек.[2]

"Β΄ παγκόσμιος πόλεμος (περίοδος 1942-1945)", Διάλεξη στο "Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων", Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Στη διάλεξη που προηγήθηκε, έγινε η παρουσίαση των γεγονότων που ξεκινούν από την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία, που θεωρείται και η έναρξη του β΄ παγκοσμίου πολέμου, έως και το τέλος του 1941. Βεβαίως, οι ημερομηνίες ενίοτε είναι αρκετά συμβατικές. Ήδη πριν από την εισβολή στην Πολωνία θα προηγήθηκαν η προσάρτηση της Τσεχοσλοβακίας αλλά και ο Ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος στο μέτωπο της Μογγολίας-Μαντζουρίας το καλοκαίρι του 1939.

Ο βομβαρδισμός, πάντως, από τους Ιάπωνες του αμερικανικού στόλου στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης συνιστά σε κάθε περίπτωση τη παγκόσμια διεύρυνση του πολέμου. Μια εξέλιξη, που ίσως επιθυμούσε ο πρόεδρος Ρούζβελτ, ώστε σαν αφορμή να τη χρησιμοποιήσει για την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, απέναντι στις ισχυρές φωνές του απομονωτισμού, που ήθελαν την Αμερική αμέτοχη στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Χωρίς αμφιβολία, ο β΄ παγκόσμιος πόλεμος ήλθε ως συνέχεια του πρώτου. Ήλθε να κλείσει τις εκκρεμότητες του Μεγάλου πολέμου 1914-1918, και εν πολλοίς οι αιτίες που προκάλεσαν την άνοδο των ιδεολογιών και των κινημάτων που ήθελαν να πάρουν τη ρεβάνς από την ήττα, ανιχνεύονται στην επαύριον των συμφωνιών ειρήνης 1918-1920.

·      Υπήρχε η δυνατότητα να αποφευχθεί ο δεύτερος πόλεμος;

·    Θα μπορούσε το σύστημα διεθνούς ασφάλειας και θεσμοί όπως η Κοινωνία των Εθνών,  να επέβαλαν τη διευθέτηση των διαφορών με ειρηνικά μέσα;

·     Θα μπορούσε μια δικαιότερη συμπεριφορά προς τη Γερμανία να αποτρέψει την γιγάντωση του εθνικοσοσιαλισμού;

·     Θα μπορούσε το ολοκληρωτικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης και ο σταλινισμός να κατέρρεαν από ίσως μια λαϊκή εξέγερση, αν δεν υπήρχε ο εξωτερικός κίνδυνος που δικαιολογούσε την άγρια καταστολή;

Τα ερωτήματα αυτά έχουν σημασία και η ανάδειξή τους αποτελούν μαθήματα για το σήμερα και το αύριο. Η ιστορία, όμως, είναι ιστορία και ως τέτοια πρέπει να την εξετάζουμε. Χωρίς «αν» αλλά με «γιατί» και «διότι».

Η Μολδαβία νέο πεδίο αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας

 
Η ουκρανική κρίση και η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία επανέφεραν στο προσκήνιο το πρόβλημα της Μολδαβίας. Οι κάτοικοι  της Υπερδνειστερίας ζητούν, πλέον, να ενταχθούν και αυτοί στη Ρωσία, σύμφωνα και με το δημοψήφισμα που διεξήγαγαν το 2006, όπως και οι Γκαγκαούζοι στα νότια της χώρας. Την ίδια ώρα, με παρότρυνση της Δύσης, η νέα εξουσία στο Κίεβο μπλόκαρε τα σύνορα της φιλορωσικής περιοχής, απαγορεύοντας την έξοδο των κατοίκων της προς τα ανατολικά.

Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια αναμενόμενη εξέλιξη. Η μικρή αυτή χώρα, με πληθυσμό περίπου 3,5 εκατομμύρια, επηρεάζεται αυτόματα από τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στον ευρύτερο ρωσικό χώρο επιρροής. Άλλωστε, στο παρελθόν λειτούργησε ως πύλη επικοινωνίας των Βαλκανίων με το ρωσικό κόσμο.

Βασικό στοιχείο της ταυτότητας της Μολδαβίας είναι η ανθρωπογεωγραφική της διαίρεση. Δυτικά του ποταμού Δνείστερου, στη Βεσσαραβία, ο πληθυσμός είναι ρουμανόφωνος ενώ ανατολικά, στην Υπερδνειστερία, ρωσόφωνος και κατά πλειοψηφία σλαβικός. Ο διχασμός αυτός έχει σφραγίσει τη πρόσφατη ιστορική πορεία της περιοχής. Η Ρουμανία τη θεωρεί ως αναπόσπαστο τμήμα της, ενώ η Ρωσία ως όριο της παρουσίας της στις παρυφές των Βαλκανίων.