Οι εθνικές μειονότητες του Αζερμπαϊτζάν και ο ρόλος τους στον πόλεμο του Καραμπάχ

Η περιοχή της μειονότητας των Ταλίς

Η διοίκηση του Καραμπάχ κάλεσε τις εθνικές μειονότητες του Αζερμπαϊτζάν να προβούν σε μαζικές διαμαρτυρίες και πράξεις σαμποτάζ στα μετόπισθεν. Στο αρμενικό πυροβολικό απαγορεύτηκε να στοχεύει στις περιοχές του Λεζγκιστάν και Ταλισιστάν, όπου διαμένουν συμπαγείς εθνοτικές μειονότητες του Αζερμπαϊτζάν. Θυμίζουμε ότι τη δεκαετία του '90, υπήρξε μια πραγματική εξέγερση των ιρανικής καταγωγής Ταλίς εναντίον του Μπακού.

Ωστόσο, η ευγενική υπόσχεση του ηγέτη του Καραμπάχ κ. Harutyunyan να μην κτυπηθούν οι περιοχές των Λεζγκίνων και των Ταλίς φαίνεται αμφίβολη έτσι κι αλλιώς να πραγματοποιείτο. Είναι απίθανο το πυροβολικό του Καραμπάχ ή της Αρμενίας να καταφέρει να φτάσει στις βορειοανατολικές περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, στα σύνορα με τη Ρωσία, όπου ζουν οι Λεζγκίνοι, ο ίδιος λαός που ζει κυρίως στην ρωσική δημοκρατία του Νταγκεστάν (γύρω στο 1.000.000). Το ίδιο ισχύει και για την αντίθετη "γωνιά" - στην ακραία νοτιοανατολική πλευρά, όπου οι Ταλίς κατοικούν στα σύνορα με το Ιράν. Αλλά ως πολιτική χειρονομία, η δήλωση του ηγέτη του Καραμπάχ αξίζει προσοχής. Στα πρόθυρα της κλιμάκωσης της ένοπλης σύγκρουσης του Καραμπάχ σε ολοκληρωτικό πόλεμο, οι Αρμένιοι θυμήθηκαν τους μικρούς λαούς του Αζερμπαϊτζάν  και αυτό δεν είναι τυχαίο. Κατά τη διάρκεια του προηγούμενου πολέμου, ο παράγοντας της εθνικής αναταραχής στα μετόπισθεν έπαιξε σημαντικό ρόλο.

Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, η μεγαλύτερη μειονότητα στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, εκτός από τους Ρώσους, ήταν οι Αρμένιοι (έως και 8% του πληθυσμού - κάτοικοι του Μπακού και της Αυτόνομης Περιφέρειας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ). Ως αποτέλεσμα του πολέμου 1988-1994 και της πτώσης του Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν μετατράπηκε σε μια σχεδόν μονοεθνική δημοκρατία. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 2009, το 92% είναι Αζέροι, ακολουθούμενο από τον Λεζγκίνους (2%) και τους Ταλίς (1,3%). Υπάρχουν 163 Αρμένιοι στη Δημοκρατία, σύμφωνα με την ίδια απογραφή. Οι Αρμένιοι του Καραμπάχ έχουν επιδείξει μια επιτυχημένη αυτονομιστική εμπειρία. Αλλά και τα εθνικά κινήματα των Ταλίς και των Λεζγκίνων στις αρχές της δεκαετίας του 1990 προσπάθησαν επίσης να πετύχουν επίσης την αυτονομία των εθνών τους.

Το καλοκαίρι του 1993, το Αζερμπαϊτζάν υπέστη σοβαρές ήττες στο μέτωπο του Καραμπάχ και μια οξεία πολιτική κρίση. Ο συνταγματάρχης Σουρέτ Χουσεΐνοφ εξεγέρθηκε στην πόλη Γκαντζά και κινήθηκε με το στρατό του προς το Μπακού. Ο τότε πρόεδρος Αμπουλφάζ Ελτσίμπει έφυγε από την πρωτεύουσα και ο Γκεϊντάρ Αλίγιεφ, ο οποίος επέστρεψε στην πατρίδα του, δεν είχε ακόμη πάρει την εξουσία. Εκείνη τη στιγμή, ο φίλος του συνταγματάρχη Χουσεΐνοφ, συνταγματάρχης Αλακράμ Γκουμάτοφ, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν και συγχρόνως ένας από τους ηγέτες του εθνικού κινήματος του Ταλίς, συνέβαλε στη σύγχυση. Επέστρεψε στην πατρίδα του, και κήρυξε την Αυτόνομη Δημοκρατία Talysh-Mugan (TMAR).

Τον αυτοκηρυχθέντα πρόεδρο Γκουμάτοφ τον στήριξε μία ταξιαρχία του στρατού, η οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή υπό την ηγεσία του είχε πολεμήσει ενάντια στους αυτονομιστές του Καραμπάχ. Ο Φαχριντίν Αμπάσοφ (Aboszoda), καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπακού, και ο ίδιος Ταλίς, ο οποίος έλαβε τη θέση του πρωθυπουργού, ανέλαβε τον σχεδιασμό του αυτόνομου Ταλισιστάν. Έχοντας μάθει για τη ανακήρυξη της δημοκρατίας, η ταξιαρχία των Ταλίς αποχώρησε από το μέτωπο του Καραμπάχ, κι ο στρατός των Αρμενίων μπόρεσε να καταλάβει τη στρατηγικά σημαντική πόλη του Τζεμπραΐλ χωρίς μάχη. Παρεμπιπτόντως, ο Αλίγιεφ ο νεώτερος, πρόεδρος σήμερα του Αζερμπαϊτζάν, μόλις προχθές ανακοίνωσε την κατάληψη αυτής της πόλης.

Τότε, το καλοκαίρι του 1993, ο πατέρας του ο Γκεϊντάρ Αλίγιεφ έπρεπε να μετακινήσει στρατεύματα από το Καραμπάχ για να καταστείλει τους αυτονομιστές Ταλίς. Αυτό βοήθησε πολύ τους Αρμένιους και έγινε ένας από τους λόγους για την ήττα του Αζερμπαϊτζάν και την de facto ανεξαρτησία του Καραμπάχ.

Ο Γκουμάτοφ συνελήφθη, φυλακίστηκε, δραπέτευσε, συνελήφθη και πάλι και καταδικάστηκε σε θάνατο, που μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Το 2004, υπό την πίεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο σημερινός πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν συγχώρεσε τον Γκουμάτοφ, αλλά του στέρησε την υπηκοότητα του Αζερμπαϊτζάν. Ο πρώην ηγέτης του TMAR ζει στην Ολλανδία, όπου το 2018 ίδρυσε την "εξόριστη κυβέρνηση της Δημοκρατίας". Ο πρώην πρωθυπουργός Aboszoda κρυβόταν στο εξωτερικό, εκδόθηκε στο Αζερμπαϊτζάν και τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους καταδικάστηκε σε 16 χρόνια φυλάκισης.

Στο βόρειο τμήμα του Αζερμπαϊτζάν και στο νότιο τμήμα του Νταγκεστάν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το εθνικό κίνημα των Λεζγκίνων Sadval (Ενότητα), με επικεφαλής έναν καταγόμενο από το Νταγκεστάν, τον Ναζίμ Γκατζίεφ, ήταν ενεργό, και σκόπευε να δημιουργήσει ένα ενωμένο Λεζγκιστάν. Όμως το κίνημα δεν έφτασε στην ανακήρυξη της αυτόνομης δημοκρατίας - μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν κατέστειλαν τις δραστηριότητες του Sadval στο έδαφός του. Ακτιβιστές αυτής της οργάνωσης καταδικάστηκαν για τρομοκρατικές επιθέσεις στο μετρό του Μπακού τον Μάρτιο και τον Ιούλιο του 1994. Σύμφωνα με την έρευνα των Αζέρων, τα μέλη του Sadval ενήργησαν σύμφωνα με τις οδηγίες των αρμενικών ειδικών υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, όχι μόνο η ρωσική οργάνωση "Memorial", αλλά και το "Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Αζερμπαϊτζάν" αναγνώρισαν τους καταδικασμένους ως πολιτικούς κρατουμένους. Ο ηγέτης του Sadval Γκατζίεφ βρέθηκε νεκρός το 2016 στην Μαχατσκαλά, πρωτεύουσα του Νταγκεστάν, - ο θάνατός του, πάντως, δεν σχετίζεται με την πολιτική του δραστηριότητα.

Ρώσοι εμπειρογνώμονες, ωστόσο, θεωρούν υπερβολική σήμερα τη συζήτηση για διακρίσεις εις βάρος των μειονοτήτων στο Αζερμπαϊτζάν. «Τόσο οι Ταλίς όσο και οι Λεζγκίνοι εξακολουθούν να αισθάνονται δυσαρέσκεια και μειονεξία, όπως κάθε εθνική μειονότητα. Αλλά δεν άκουσα κανέναν να καλεί σε μαζικές διαμαρτυρίες. Δεν μπορεί να υπάρξουν σοβαρά προβλήματα μεταξύ των εθνών στα μέρη όπου ζουν οι Ταλίς και οι Λεζγκίνοι», δηλώνει ο επικεφαλής των επιστημονικών μελετών του Ινστιτούτου «Διάλογος Πολιτισμών» Αλεξέι Μαλασένκο.

Παρ’ όλα αυτά, μεταξύ των Λεζγκίνων κυριαρχεί ο φόβος ότι θα χρησιμοποιηθούν ως "κρέας για τα κανόνια" στον πόλεμο του Καραμπάχ. «Πριν από λίγο καιρό υπήρχαν οι φήμες ότι το Μπακού προτίθεται να σχηματίσει στρατιωτικές μονάδες κυρίως από Λεζγκίνους και να τις στείλει στην πρώτη γραμμή του μετώπου για να πολεμήσει τους Αρμένιους. Οι ίδιοι οι Λεζγκίνοι μου το είπαν αυτό», παραδέχεται ο Malashenko.

https://vz.ru/world/2020/10/5/1063757.html

Αυτόνομη Δημοκρατίας Talysh-Mughan 21.6.93-23.8.93

H περιοχή που κατοικούν οι Λεζγκίνοι