Το αμερικανικό πεντάγωνο και η Μαύρη Θάλασσα

Στις 2 Μαρτίου, στην ιστοσελίδα του EurasiaNet (http://www.eurasianet.org/ –που λειτουργεί στα πλαίσια του Central Eurasia Project, ενός από τα προγράμματα του Open Society Institute), δημοσιεύθηκε ένα εξαιρετικά διαφωτιστικό άρθρο σχετικά με την αμερικανική πολιτική στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, με τον τίτλο Το Πεντάγωνο πιέζει τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας να αναπτύξουν μια περιφερειακή προσέγγιση σε ζητήματα ασφαλείας και ρίχνει το βάρος του στην τουρκική ηγεμονία στην περιοχή. Οι πληροφορίες που παρέχει ο αναλυτής Joshua Kucera και οι οποίες προέρχονται από ανώτατο αξιωματούχο του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας, καταγράφουν τον σχεδιασμό της Ουάσιγκτον για τη συγκεκριμένη περιφέρεια, αλλά και τη δυστοκία των Η.Π.Α. να προωθήσουν τους σχεδιασμούς τους εξαιτίας των αδιεξόδων που αντιμετωπίζουν στα πολεμικά μέτωπα του Ιράκ και του Αφγανιστάν:

Το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας έχει σχεδιάσει μια νέα στρατηγική για την περιφέρεια της Μαύρης Θάλασσας, που επικεντρώνεται στην προσπάθεια να βάλει τις χώρες γύρω από αυτή να αναπτύξουν μια κοινή περιφερειακή προσέγγιση σε ζητήματα ασφαλείας.

Μερικά από τα λεπτά σημεία της στρατηγικής ακόμη είναι υπό επεξεργασία και η εφαρμογή τους μπορεί να καθυστερήσει λόγω της απασχόλησης των Η.Π.Α. στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, αποτελεί μια συντονισμένη προσπάθεια της Ουάσιγκτον να αναμιχθεί στην περιοχή, όπου παραδοσιακά κυριαρχείται από την Τουρκία και τη Ρωσία. Για τον σκοπό αυτό, στις προσπάθειες περιφερειακής συγκρότησης στη Μαύρη Θάλασσα οι Η.Π.Α. ρίχνουν το βάρος τους στην ηγεμονία της Τουρκίας. Αυτό συμβαίνει επειδή Άγκυρα και Ουάσιγκτον μοιράζονται τους ίδιους στόχους στην περιοχή, αλλά και επειδή η Ουάσιγκτον επιθυμεί να καθησυχάσει τις τουρκικές ανησυχίες σχετικά με τις αμερικανικές προθέσεις».

Το σχέδιο, το οποίο ολοκληρώθηκε στα τέλη του περασμένου έτους και παραμένει απόρρητο στις λεπτομέρειές του, έχει περάσει τώρα σε διαδικασία ενημέρωσης, στα βασικά σημεία του, των κυβερνήσεων των χωρών της περιφέρειας: Τουρκίας, Γεωργίας, Ουκρανίας, Ρωσίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Μολδαβίας, Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδας. Πρώτη χώρα που ενημερώθηκε ήταν η Τουρκία, σε αναγνώριση του ηγετικού ρόλου της Άγκυρας στην περιοχή. «Χωρίς την Τουρκία δεν μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά», δήλωσε ο αξιωματούχος. Την πληροφόρηση έλαβε και το Αζερμπαϊτζάν, όπως μας πληροφορεί ιστοσελίδα της χώρας, όπου επισημαίνεται ότι στον νέο σχεδιασμό μειώνεται η σημασία της Ρουμανίας απέναντι στην τουρκική αναβάθμιση.

Η συγκεκριμένη στρατηγική της Ουάσιγκτον, που εντάσσεται σε μια γενική αναδιαμόρφωση των γεωπολιτικών συσχετισμών, με την επιδιωκόμενη είσοδο της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ, τη δημιουργία αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και δικτύων επικοινωνίας όπως η σιδηροδρομική γραμμή Μπακού - Τιφλίδα -Καρς, προσκρούει σε δύο προβλήματα:

Το πρώτο είναι η εύλογη ρωσική αντίδραση στην αμερικανική διείσδυση: «Δεν περιμένουμε από τους Ρώσους να συνεργαστούν. Αυτοί το βλέπουν ως επέμβαση στη δική τους σφαίρα επιρροής. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να ζητήσουμε τη ρωσική συνεργασία, όπου μπορούμε να την έχουμε, δεν τους θέλουμε σαν ανταγωνιστές. Αλλά και δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να είμαστε όμηροι των ρωσικών ενστάσεων», τονίζει ο αξιωματούχος του Πενταγώνου.

Το δεύτερο, όμως, πρόβλημα της προώθησης αυτής της στρατηγικής είναι η διστακτικότητα της Τουρκίας να δεχθεί τον τρόπο που οι Η.Π.Α. επιδιώκουν να ελέγξουν την περιοχή. Οι Τούρκοι αντιλαμβάνονται ότι η ανάθεση νέου ρόλου περιφερειακής υπερδύναμης αποτελεί ταυτοχρόνως ένα είδος ανταλλάγματος για τις απώλειες που θα υποστεί από την εξέλιξη του κουρδικού στο βόρειο Ιράκ. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι, όμως, παράλληλα ανησυχούν διότι η παρουσία του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα θα μειώσει τη δική τους επιρροή και θα διαβρώσει το Σύμφωνο του Μοντραί, του 1936, σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία διατηρεί τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου.

Η Άγκυρα, επομένως, επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των οφελών της και δεν δείχνει διατεθειμένη να ακολουθήσει υπάκουα τις υπερατλαντικές οδηγίες, όπως αποδεικνύεται και από την πολιτική προσέγγισης που ακολουθεί τελευταία προς την πλευρά της Ρωσίας. «Δεν νομίζω ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τους Ρώσους να δουν όλο αυτό σαν ένα παιχνίδι από μηδενική βάση, αλλά πιστεύω ότι μπορούμε να βοηθήσουμε σε αυτό τους Τούρκους», διευκρινίζει ο Αμερικανός αξιωματούχος, καθώς «η τουρκική προσέγγιση είναι όμοια με τη δική μας [σχετικά με τη Ρωσία]: πραγματιστική, αλλά δεν θα κάνουν οτιδήποτε το βλαπτικό για την εθνική τους ασφάλεια». 

Μάρτιος 2007