Έχουν περάσει αρκετές ημέρες από τότε που ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ερντογάν άλλαξε το καθεστώς της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, και ο κόσμος εξακολουθεί να είναι αγανακτισμένος με αυτήν την πράξη -άξεστη, προκλητική, επιπόλαιη, ακόμη και σκοταδιστική. Και αυτές οι εξάρσεις αγανάκτησης προκαλούν μόνο λύπη. Όχι επειδή είναι αβάσιμοι ή προσβλητικοί για την Τουρκία, αλλά επειδή συνιστούν μόνο μια ψυχολογική μετουσίωση. Είναι μια βολική ψυχολογικά στάση για τις δυτικές ελίτ, ένα υποκατάστατο πραγματικών ενεργειών που θα έπρεπε να είχαν ακολουθήσει. Όχι λόγω της ίδιας της Αγίας Σοφίας, αλλά επειδή η αλλαγή της κατάστασής της είναι ένα ακόμη βήμα προς τη μετατροπή της Τουρκίας σε ένα σκοταδιστικό επιθετικό κράτος - όνειρο του Ρετζέπ Ερντογάν και απειλή για τον δυτικό πολιτισμό. Φυσικά, οι υποστηρικτές του Τούρκου προέδρου δεν θα συμφωνήσουν με αυτήν την πρόταση. Και, εκ πρώτης όψεως, έχουν πολλά επιχειρήματα να αντιτάξουν. Κοιτώντας όμως βαθύτερα, τα επιχειρήματά τους αποδεικνύονται τουλάχιστον αμφίβολα.
Έτσι, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε να τιμωρήσουμε τον Ερντογάν, γιατί είχε κάθε δικαίωμα να το κάνει, ως πρόεδρος μιας κυρίαρχης χώρας. «Η Τουρκία αποφάσισε να αλλάξει το καθεστώς της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, με βάση την επιθυμία και τη βούληση του λαού. Η γνώμη των άλλων χωρών δεν μπορεί να επηρεάσει την απόφασή μας», δήλωσε ο Ερντογάν.
Επιθυμία και θέληση, ας το ξεκαθαρίσουμε, όχι μόνο της πλειοψηφίας της κοινωνίας (όπως δείχνουν έρευνες κοινής γνώμης), αλλά και της πλειοψηφίας του πολιτικού κατεστημένου. Ωστόσο, πρώτον, οι ελίτ πρέπει να συγκρατούν τις καταστροφικές συναισθηματικές εκρήξεις του εκλογικού σώματος (π.χ. εάν τώρα διεξάγουμε μια έρευνα στη Ρωσία με το ερώτημα «θέλετε να εθνικοποιήσουμε όλα τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου», το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα ανταποκριθεί θετικά).
Δεύτερον, η Αγία Σοφία είναι ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά μνημεία, τμήμα της κληρονομιάς της UNESCO. Και αυτή η κληρονομιά πρέπει να προστατευτεί.
Άλλοι μας καλούν να δούμε το γεγονός
σωστά - δηλαδή μέσω του πρίσματος της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής. Εξηγούν ότι αλλάζοντας το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, ο Ερντογάν έλυσε τα εσωτερικά του πολιτικά προβλήματα. Κέρδισε την κοσμική-φιλελεύθερη αντιπολίτευση, κινητοποίησε το εκλογικό του σώμα, απέσπασε την προσοχή της κοινωνίας από τα οικονομικά προβλήματα - και επίσης κατέστρεψε τα συμβολικά θεμέλια της Τουρκικής Δημοκρατίας του Ατατούρκ, τα οποία ο πρόεδρος θα μεταμορφώσει βήμα προς βήμα σε οθωμανικό σουλτανάτο του Ερντογάν.
Το εξωτερικό κριτήριο, και ειδικά το
αντιχριστιανικό υπόβαθρο, ήταν κάτι δευτερεύον για αυτόν, και μάλλον ένας
τρόπος να αποδείξει στον πληθυσμό ότι είναι ένας ισχυρός και κυρίαρχος σουλτάνος
(γι' αυτό ο Ερντογάν και η αυλή του απαντούν σταθερά σε όλες τις δυτικές αιτιάσεις: «δεν είναι δική σας δουλειά»). Αυτό σημαίνει ότι οι δυτικές χώρες δεν χρειάζεται να αντιληφθούν την αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας ως
προσωπική προσβολή και απειλή για αυτές.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ακριβώς αυτό. Η
Τουρκία που θέλει να δημιουργήσει ο Ρετζέπ Ερντογάν (ή μάλλον να επανασυστήσει)
είναι η απειλή. Καταστρέφοντας την κοσμική αντιπολίτευση και τα σύμβολά της, αποσυναρμολογώντας τα «δυτικά» θεμέλια του τουρκικού κράτους και ενθαρρύνοντας τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και τον εθνικισμό μεταξύ του πληθυσμού, ο Τούρκος ηγέτης μετατρέπει ένα προοδευτικό φιλελεύθερο κράτος σε έναν επιθετικό θρησκευτικό σχηματισμό. Και αν δεν σταματήσει τώρα, κατά τη διαδικασία της δημιουργίας του, τότε αργότερα θα απαιτηθεί πολύ περισσότερη προσπάθεια για να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη.
