Ουκρανία: Το εθνικό ζήτημα και οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις -Ένα επίκαιρο κείμενο του 2005

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Άρδην τ. 52, Ιανουάριος-Μάρτιος 2005, και παρά τα σχεδόν 17 χρόνια που πέρασαν από τότε, όπως και τις αναμφίβολες ελλείψεις του, διατηρεί την επικαιρότητά του, καθώς παρουσιάζονται οι βασικές συνισταμένες του ουκρανικού ζητήματος που παραμένουν ενεργές μέχρι σήμερα. 

Οι πο­λι­τι­κές ε­ξε­λί­ξεις στην Ου­κρα­νί­α θα πρέ­πει α­νε­πι­φύ­λα­κτα να ε­ντα­χθούν στο πλαί­σιο του ε­θνι­κού ζη­τή­μα­τος που δια­μορ­φώ­θη­κε στον συ­γκε­κρι­μέ­νο γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο κα­τά τους τε­λευ­ταί­ους ο­κτώ αιώ­νες, και του ο­ποί­ου α­πο­τε­λούν α­κό­μη έ­να ε­πει­σό­διο ε­νώ, ταυ­το­χρό­νως, το πλαί­σιο αυ­τό ε­πη­ρε­ά­ζε­ται ά­με­σα α­πό την «ο­ρι­ζό­ντια» δια­δι­κα­σί­α α­να­σύ­ντα­ξης του χάρ­τη της γε­ω­πο­λι­τι­κής ι­σχύ­ος. Η κα­τα­νό­η­ση λοι­πόν των κοι­νω­νι­κο-πο­λι­τι­κών φαι­νο­μέ­νων θα πρέ­πει να α­να­ζη­τη­θεί πρω­ταρ­χι­κώς στο ι­στο­ρι­κό υ­πό­βα­θρο, το ο­ποί­ο γεν­νά τη δυ­να­μι­κή τους, και κα­τό­πιν στις ε­ξω­τε­ρι­κές δυ­νά­μεις που κα­θο­ρί­ζουν εν πολ­λοίς και τη συ­γκε­κρι­μέ­νη μορ­φή με την ο­ποί­α αυ­τά εμ­φα­νί­ζο­νται.

Οι «ου­κρα­νι­κές ταυ­τό­τη­τες»
Η ε­θνι­κή δια­φο­ρο­ποί­η­ση με­τα­ξύ των Ρώ­σων και των Ου­κρα­νών έ­χει τις ρί­ζες της στην ε­πο­χή που α­κο­λου­θεί την κα­τά­κτη­ση των σλα­βι­κών ε­δα­φών α­πό την Χρυ­σή Ορ­δή (13ος αι.). Το Κί­ε­βο, η μη­τρό­πο­λη των α­να­το­λι­κών Σλά­βων, κέ­ντρο της Ορ­θο­δο­ξί­ας και βυ­ζα­ντι­νή ε­φε­δρεί­α, λε­η­λα­τεί­ται και ι­σο­πε­δώ­νε­ται. Στους ε­πό­με­νους αιώ­νες, η Μο­σκο­βί­α θα εί­ναι η πό­λη που α­να­λαμ­βά­νει το έρ­γο της ε­νο­ποί­η­σης των Ρώ­σων α­πε­λευ­θε­ρώ­νο­ντάς τους α­πό την τα­τα­ρο-μογ­γο­λι­κή κα­το­χή.
Α­πο­κομ­μέ­να στις δυ­τι­κές πε­ριο­χές της σύγ­χρο­νης Ου­κρα­νί­ας, τα πρι­γκι­πά­τα της Γα­λι­κί­ας και της Βο­λι­νί­ας –με τη ση­μα­ντι­κή συ­νει­σφο­ρά του η­γε­μό­να Δα­νι­ήλ Ρο­μά­νο­βιτ­ς– κα­τόρ­θω­σαν να α­ντι­στα­θούν για έ­να α­κό­μη αιώ­να με­τά την έ­λευ­ση των φυ­λών της Κ. Α­σί­ας και να κρα­τή­σουν ζω­ντα­νή την κλη­ρο­νο­μιά του Ρους του Κιέ­βου, έ­ως ό­του α­πορ­ρο­φη­θούν α­πό την Πο­λω­νί­α και την Λι­θουα­νί­α. Κα­τά τη διάρ­κεια της κυ­ριαρ­χί­ας της Πο­λω­νο-Λι­θουα­νι­κής Κοι­νο­πο­λι­τεί­ας (Πο­σπο­λίτ) τα ε­δά­φη αυ­τά α­ποι­κή­θη­καν α­πό Πο­λω­νούς, η α­γρο­τιά ο­δη­γή­θη­κε στη δου­λο­πα­ροι­κί­α και οι ορ­θό­δο­ξοι Ου­κρα­νοί πιέ­στη­καν να υ­ιο­θε­τή­σουν τον κα­θο­λι­κι­σμό.
Η θρη­σκευ­τι­κή α­φο­μοί­ω­ση ή­ταν α­να­γκαί­α για τη δια­τή­ρη­ση της ε­νό­τη­τας του πο­λω­νι­κού κρά­τους, το ο­ποί­ο α­ντι­με­τώ­πι­ζε με α­γω­νί­α την πί­ε­ση της ε­πέ­κτα­σης της Μό­σχας. Α­πό­το­κη αυ­τής της ε­πι­χεί­ρη­σης υ­πήρ­ξε η Ου­νί­α (σύ­νο­δος του Μπρε­στ-Λι­τόφ­σκ, 1596), α­πο­τέ­λε­σμα της συμ­μα­χί­ας του βα­σι­λιά της Πο­λω­νί­ας Σι­γι­σμούν­δου του Γ΄ (1587-1632) με τον Πά­πα. Βε­βαί­ως, η α­πε­γνω­σμέ­νη πά­λη των ορ­θο­δό­ξων Ου­κρα­νών για τη δια­τή­ρη­ση της θρη­σκευ­τι­κής —και ε­θνι­κής— ταυ­τό­τη­τάς τους τούς κα­τέ­στη­σε κέ­ντρο α­νά­πτυ­ξης των θε­ο­λο­γι­κών σπου­δών, με τη δη­μιουρ­γί­α των Α­δελ­φο­τή­των, για ό­λη την ορ­θό­δο­ξη σλα­βι­κή α­να­το­λή. 
Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση, ό­μως, η δια­κρι­τή αυ­τή πο­ρεί­α δη­μιούρ­γη­σε το υ­πό­βα­θρο της α­νά­πτυ­ξης ε­νός ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού, ό­που η ου­κρα­νι­κή γλώσ­σα, η θρη­σκευ­τι­κή ι­διαι­τε­ρό­τη­τά του –Ου­νί­α– και η ε­ξάρ­τη­σή του α­πό δυ­τι­κές δυ­νά­μεις θα εκ­φρα­σθεί, πλέ­ον, με σα­φή­νεια τον 19ο αιώ­να. Ο Ιω­άν­νης Μέ­γε­ντορ­φ δί­νει μια δι­κή του εν­δια­φέ­ρου­σα ε­ξή­γη­ση για την ι­διο­μορ­φί­α της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας: «Α­ξί­ζει να πα­ρα­τη­ρη­θεί ό­τι οι ορ­θό­δο­ξες ε­κεί­νες χώ­ρες που δεν α­ντι­με­τώ­πι­σαν ά­με­ση κα­τά­λη­ψη α­πό τους σταυ­ρο­φό­ρους –η Βουλ­γα­ρί­α, η Σερ­βί­α και η Γα­λι­κί­α-Βο­λι­νί­α [σ.σ. δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α]– ή­ταν πο­λύ πιο α­νοι­χτές στις δυ­τι­κές ε­πα­φές και μά­λι­στα ό­λες τους δέ­χτη­καν (ο­σο­δή­πο­τε σύ­ντο­μα) την πο­λι­τι­κή ε­πι­κυ­ριαρ­χί­α του πα­πι­σμού».
Πα­ράλ­λη­λα, ό­μως, στην α­να­το­λι­κή Ου­κρα­νί­α την ί­δια ι­στο­ρι­κή πε­ρί­ο­δο δη­μιουρ­γεί­ται έ­να ι­διό­τυ­πο κέ­ντρο ου­κρα­νι­κής α­ντί­στα­σης που φο­ρέ­ας του εί­ναι οι Κο­ζά­κοι. Διά­γο­ντας στρα­τιω­τι­κό και α­νυ­πό­τα­κτο βί­ο, οι Κο­ζά­κοι θα δια­τη­ρή­σουν την ορ­θο­δο­ξί­α και θα α­ντι­στα­θούν τό­σο στο τα­τα­ρι­κό χα­νά­το της Κρι­μαί­ας και στην Ο­θω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α ό­σο και στους Πο­λω­νούς γαιο­κτή­μο­νες. Ο βα­σι­κός τους σύμ­μα­χος εί­ναι η Ρω­σί­α, ό­πως α­πο­δει­κνύ­ει και η έ­νω­ση του 1654, αλ­λά η σχέ­ση τους θα πα­ρα­μέ­νει ευαί­σθη­τη ε­ξαι­τί­ας της α­νυ­πό­τα­κτης φύ­σης των κοι­νο­τή­των τους και της α­φο­μοιω­τι­κής διά­θε­σης του ρω­σι­κού ε­πε­κτα­τι­σμού. Α­κό­μα και με­τά τη διά­λυ­ση των κο­ζα­κι­κών υ­πο­λειμ­μά­των της Ου­κρα­νί­ας α­πό την Μ. Αι­κα­τε­ρί­νη στα τέ­λη του 18ου αιώνα, και οι α­γρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες αλ­λά και οι ερ­γα­τι­κές μά­ζες, που στην πλειο­ψη­φί­α τους θα εί­ναι ρω­σι­κής κα­τα­γω­γής, που θα συρ­ρεύ­σουν στο Ντον­μπάς (στην ου­σί­α η πε­ριο­χή αυ­τή α­πο­τε­λεί ε­νιαί­ο τμή­μα με τη ρω­σι­κή πε­ρι­φέ­ρεια του Ντον και των ε­κεί κο­ζά­κων) θα εκ­δη­λώ­νουν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά α­νυ­πο­τα­ξί­ας χω­ρίς πο­τέ να αμ­φι­σβη­τή­σουν τη σύν­δε­σή τους με την υ­πό­λοι­πη Ρω­σί­α.
Τα δύ­ο αυ­τά ε­θνι­κά κέ­ντρα της Ου­κρα­νί­ας, θα δί­νουν το δι­κό τους στίγ­μα στις ι­στο­ρι­κές ε­ξε­λί­ξεις. «Ο 19ος αιώ­νας θα εί­ναι για την Ου­κρα­νί­α η ε­πο­χή μιας δι­πλής ορ­μής, οι­κο­νο­μι­κής στο ρω­σι­κό κομ­μά­τι, ε­θνι­κής αυ­το­συ­νει­δη­σί­ας στο αυ­στρια­κό. Η α­γρο­τι­κή και με­τέ­πει­τα βιο­μη­χα­νι­κή ρω­σι­κή Ου­κρα­νί­α α­να­πτύ­χθη­κε με τις ε­θνι­κές ι­δέ­ες της αυ­στρια­κής Ου­κρα­νί­ας, ό­που κά­τω α­πό την ε­πιρ­ρο­ή της Ου­νί­τι­κης εκ­κλη­σί­ας, μια δια­νό­η­ση δια­κρι­τι­κά υ­πο­στη­ρι­ζό­με­νη α­πό την κυ­βέρ­νη­ση της Βιέν­νης, εί­χε στό­χο να τρο­φο­δο­τή­σει έ­να ε­θνι­κό ου­κρα­νι­κό συ­ναί­σθη­μα. Για την Βιέν­νη η υ­πο­στή­ρι­ξη των Ου­κρα­νών ή­ταν έ­να μέ­σο να δη­μιουρ­γεί προ­βλή­μα­τα στην Ρω­σί­α και να α­σκεί πί­ε­ση στους Πο­λω­νούς ευ­γε­νείς [σ.σ. γαιο­κτή­μο­νες] των οποίων το με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος των δου­λο­πά­ροι­κων ή­ταν Ου­κρα­νοί».  Η βί­αι­η τσα­ρι­κή κα­τα­στο­λή στις διεκ­δι­κή­σεις των Ου­κρα­νών, ει­δι­κά στα ζη­τή­μα­τα της γαιο­κτη­σί­ας, του εκ­δη­μο­κρα­τι­σμο,ύ του πο­λι­τι­σμού και της γλώσ­σας, δη­μιούρ­γη­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις, οι ο­ποί­ες ε­ντά­θη­καν στα χρό­νια της στα­λι­νι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας, για τη διεύ­ρυν­ση του χά­σμα­τος με τη «με­γα­λο­ρω­σι­κή» πο­λι­τι­κή.
Στον αιώ­να του ρο­μα­ντι­σμού, ο ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός-πα­τριω­τι­σμός δεν μπο­ρού­σε πα­ρά να έ­χει, ταυ­το­χρό­νως, και ε­πα­να­στα­τι­κή κοι­νω­νι­κά κα­τεύ­θυν­ση. Ό­πως έ­λε­γε έ­νας Ρώ­σος γε­νι­κός διοι­κη­τής, «στη δε­κα­ε­τί­α του 1880, εί­χαν τα έρ­γα του Σεβ­τσέν­κο, του ε­θνι­κού ποι­η­τή της Ου­κρα­νί­ας, στη μί­α τσέ­πη και αυτά του Μαρ­ξ στην άλ­λη». 
Κα­τα­λυ­τι­κό στοι­χεί­ο στη δια­μόρ­φω­ση της πλη­θυ­σμια­κής σύ­στα­σης της σύγ­χρο­νης Ου­κρα­νί­ας θα α­πο­τε­λέ­σει η ά­φι­ξη στα ε­δά­φη της Νε­ο­ρωσ­ί­ας (ση­με­ρι­νής α­να­το­λι­κής και νό­τιας Ου­κρα­νί­ας) ε­κα­το­ντά­δων χι­λιά­δων Ρώ­σων (κυ­ρί­ως με­τά την κα­τάρ­γη­ση της δου­λο­πα­ροι­κί­ας το 1861 και την αλ­μα­τώ­δη α­νά­πτυ­ξη της βιο­μη­χα­νί­ας του Ντον­μπάς).

Η μπολ­σε­βί­κι­κη Ου­κρα­νί­α

Το αί­τη­μα για ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α α­πό την κε­ντρι­κή και δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α θα εκ­φρα­στεί με ε­πι­μο­νή τό­σο κα­τά την ε­πα­νά­στα­ση του 1905 ό­σο και κα­τά τη με­τέ­πει­τα πε­ρί­ο­δο. Στο ε­πα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα το ου­κρα­νι­κό, ό­πως και το πο­λω­νι­κό πρό­βλη­μα, α­να­δει­κνύ­ε­ται ως κομ­βι­κό για τη δια­μόρ­φω­ση πο­λι­τι­κής γραμ­μής στο ε­θνι­κό ζή­τη­μα.

Ο Λέ­νιν, κα­τα­κε­ραυ­νώ­νο­ντας τον σε­χτα­ρι­σμό της «πο­λω­νι­κής αί­ρε­σης» της Ρό­ζας Λού­ξε­μπουρ­γκ, χω­ρίς ψευ­δαι­σθή­σεις, θα α­να­γνω­ρί­σει ό­τι «[α]ν η Ου­κρα­νί­α θά­χει λ.χ την τύ­χη ν’ α­πο­τε­λέ­σει αυ­το­τε­λές κρά­τος, αυ­τό ε­ξαρ­τά­ται α­πό χί­λιους πα­ρά­γο­ντες που εί­ναι ά­γνω­στοι α­πό τα πριν. Και χω­ρίς να προ­σπα­θού­με ‘να μα­ντέ­ψου­με’ στην τύ­χη, στε­κό­μα­στε στα­θε­ρά σ’ αυ­τό που εί­ναι α­ναμ­φι­σβή­τη­το: στο δι­καί­ω­μα της Ου­κρα­νί­ας να γί­νει τέ­τοιο κρά­τος». Η θέ­ση του αυ­τή, σε συν­δυα­σμό με τις δι­ακ­η­ρύ­ξεις για το α­γρο­τι­κό ζή­τη­μα, δη­μιουρ­γού­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για μια μελ­λο­ντι­κή συμ­μα­χί­α με τις πα­τριω­τι­κές ου­κρα­νι­κές δυ­νά­μεις.

Τα ε­πα­να­στα­τι­κά γε­γο­νό­τα του 1917 θα α­πο­τε­λέ­σουν την α­φε­τη­ρί­α της εν­σάρ­κω­σης των δια­φο­ρε­τι­κών τά­σε­ων στον ου­κρα­νι­κό γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο. Με­τά την ε­πα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου, μια ου­κρα­νι­κή συ­νέ­λευ­ση (Ρά­ντα στις 13.6.17) ε­ξέ­δω­σε διά­ταγ­μα με το ο­ποί­ο α­νήγ­γει­λε την α­να­κή­ρυ­ξη μιας «αυ­τό­νο­μης ου­κρα­νι­κής δη­μο­κρα­τί­ας» και στις 7.11.17 α­να­κή­ρυ­ξε την Ου­κρα­νί­α ως Λα­ϊ­κή Δη­μο­κρα­τί­α. Η δια­κρι­τή ου­κρα­νι­κή ο­ντό­τη­τα θα δια­τη­ρη­θεί έ­ως το 1920. Ο ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός θα βρει έκ­φρα­ση στον Πε­τλιού­ρα, εκ­πρό­σω­πο της α­στι­κής τά­ξης, και σε έ­ναν δια­πρε­πή δια­νο­ού­με­νο, τον ι­στο­ρι­κό Χρου­σέβ­σκι.

Αυ­τό το διά­στη­μα η Ου­κρα­νί­α θα γί­νει το θέ­α­τρο α­πε­ρί­γρα­πτων αι­μα­τη­ρών συ­γκρού­σε­ων με­τα­ξύ Ου­κρα­νών ε­θνι­κι­στών, κομ­μου­νι­στών, λευ­κών, μα­χνο­βι­στών, α­τά­κτων-με­λών στρα­τών α­τα­μά­νων-ο­πλαρ­χη­γών και ξέ­νων δυ­νά­με­ων.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η ε­πιρ­ρο­ή των μπολ­σε­βί­κων θα πα­ρα­μεί­νει ι­σχνή στην Ου­κρα­νί­α μέ­χρι και την ί­δρυ­ση της ΕΣ­ΣΔ. Για πα­ρά­δειγ­μα, στις ε­κλο­γές για τη Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση, τον Νο­έμ­βριο του 1917, οι Μπολ­σε­βί­κοι συ­γκέ­ντρω­σαν μό­νο 750.000 ψή­φους σε ο­λό­κλη­ρη την χώ­ρα.  Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα της Ου­κρα­νί­ας (ΚΚΟυ), το ο­ποί­ο τυ­πι­κά δη­μιουρ­γή­θη­κε τον Ιού­λιο του 1918 στην Μό­σχα ως πε­ρι­φε­ρεια­κή υ­πο-ο­μά­δα του Ρω­σι­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, αρ­χι­κώς α­ριθ­μού­σε λι­γό­τε­ρο α­πό 5.000 μέ­λη, των ο­ποί­ων η πλειο­ψη­φί­α δεν ή­ταν καν Ου­κρα­νοί. Α­κό­μη και το 1922, ό­ταν το ΚΚΟυ εί­χε φτά­σει τα 56.000 μέ­λη, το πο­σο­στό των Ου­κρα­νών ή­ταν μό­νο 23%, ε­νώ 54% ή­ταν Ρώ­σοι, 14% Ε­βραί­οι και 3% Πο­λω­νοί. 

Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ό­τι οι μπολ­σε­βί­κοι, και με­τά τις στρα­τιω­τι­κές νί­κες ε­να­ντί­ον των ε­θνι­κι­στών, δεν θα μπο­ρέ­σουν να ε­δραιω­θούν στα κε­ντρι­κά και δυ­τι­κά τμή­μα­τα της χώ­ρας. Στις 24.12.17 με­τα­φέρ­θη­καν α­πό το Κί­ε­βο στο Χάρ­κο­βο ό­που συ­γκά­λε­σαν έ­να νέ­ο Πα­νου­κρα­νι­κό Συ­νέ­δριο των Σο­βιέτ, ε­νώ α­κό­μη και με­τά την κα­τάρ­ρευ­ση της Γερ­μα­νί­ας, προς την ο­ποία εί­χε πα­ρα­χω­ρη­θεί (συν­θή­κη του Μπρε­στ) ό­λη σχε­δόν η Ου­κρα­νί­α, στην α­πέλ­πι­δα προ­σπά­θεια να σω­θεί η ε­πα­νά­στα­ση, ο Πια­τα­κόφ σχη­μα­τί­ζει μια «Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση Ερ­γα­τών και Α­γρο­τών της Ου­κρα­νί­ας» στο Κουρ­σκ, που δεν α­νή­κει καν στην Ου­κρα­νί­α.

Την α­πο­φα­σι­στι­κή συμ­βο­λή στην ε­πι­κρά­τη­ση της ε­πα­νά­στα­σης στην ου­κρα­νι­κή γη θα την δώ­σουν ε­πα­να­στα­τι­κοί στρα­τοί ό­πως του Α­τα­μά­νου Γκρι­γκό­ριεφ και κυ­ρί­ως του Νέ­στο­ρα Μα­χνό, στη νό­τια και α­να­το­λι­κή Ου­κρα­νί­α των κο­ζα­κι­κών πα­ρα­δό­σε­ων, πε­ρι­στα­σια­κών συμ­μά­χων των μπολ­σε­βί­κων, οι ο­ποί­οι θα τους χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν για να κα­τα­λά­βουν τε­λι­κά την ε­ξου­σί­α στην Ου­κρα­νί­α.

Κα­θο­ρι­στι­κό, πά­ντως, γε­γο­νός στη με­τα­στρο­φή των αι­σθη­μά­των των Ου­κρα­νών προς τους μπολ­σε­βί­κους υ­πήρ­ξε η πο­λω­νι­κή ει­σβο­λή και η στά­ση της η­γε­σί­ας της ου­κρα­νι­κής α­στι­κής τά­ξης. «Η συμ­φω­νί­α α­νά­με­σα στην πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και τον Πε­τλιού­ρα, που υ­πο­γρά­φη­κε στις 2 Δε­κεμ­βρί­ου 1919 στη Βαρ­σο­βί­α, ή­ταν ταυ­τό­χρο­να και η ε­πι­βε­βαί­ω­ση της ο­ρι­στι­κής χρε­ο­κο­πί­ας του ου­κρα­νι­κού α­στι­κού ε­θνι­κι­σμού, κα­θώς το ε­θνι­κό αί­σθη­μα των Ου­κρα­νών α­γρο­τών τρο­φο­δο­τεί­ται μέ­χρι τό­τε πά­νω απ’ ό­λα α­πό το μί­σος τους για τον Πο­λω­νό γαιο­κτή­μο­να. Με βά­ση τη συμ­φω­νί­α αυ­τή, πο­λω­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα ει­σέ­βα­λαν στην Ου­κρα­νί­α και μά­λι­στα κα­τέ­λα­βαν για έ­ξι ε­βδο­μά­δες (5.6.1920) το Κί­ε­βο». Ο κόκ­κι­νος στρα­τός θα εμ­φα­νι­στεί πλέ­ον ως στρα­τός α­πε­λευ­θέ­ρω­σης και θα συ­νε­νώ­σει τις δυ­νά­μεις της α­γρο­τι­κής και ερ­γα­τι­κής τά­ξης, κα­θώς και της ε­πα­να­στα­τι­κής δια­νό­η­σης της Ου­κρα­νί­ας σε και θα συ­νε­νώ­σει τις δυ­νά­μεις της α­γρο­τι­κής και ερ­γα­τι­κής τά­ξης, κα­θώς και της ε­πα­να­στα­τι­κής δια­νό­η­σης της Ου­κρα­νί­ας σε δυ­τι­κό (η Γα­λι­κί­α και τα Καρ­πά­θια θα μεί­νουν ε­κτός Ου­κρα­νί­ας έ­ως το 1939 και 1945 α­ντί­στοι­χα) και α­να­το­λι­κό τμή­μα, με στό­χο την ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α και την ε­πί­λυ­ση του α­γρο­τι­κού ζη­τή­μα­τος.

Στην ε­πό­με­νη δε­κα­ε­τί­α, η πο­λι­τι­κή της ε­νί­σχυ­σης της συ­γκρό­τη­σης θε­σμών προς ό­φε­λος των ε­θνο­τή­των, σε συν­δυα­σμό με την «ΝΕΠ», θα ο­δη­γή­σει στην ε­πι­στρο­φή στην Ου­κρα­νί­α πολ­λών πα­τριω­τών α­ρι­στε­ρής κα­τεύ­θυν­σης, χω­ρίς ό­μως να στα­μα­τή­σουν οι διεκ­δι­κή­σεις για πε­ραι­τέ­ρω α­νε­ξαρ­τη­σί­α, α­κό­μη και στο ε­σω­τε­ρι­κό του κόμ­μα­τος.

Η ρευ­στή αυ­τή κα­τά­στα­ση θα λά­βει βί­αιο τέ­λος με την πο­λι­τι­κή της κολ­λε­κτι­βο­ποί­η­σης, ό­που το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα θα α­πο­πει­ρα­θεί να λύ­σει ταυ­το­χρό­νως και δια πα­ντός το α­γρο­τι­κό πρό­βλη­μα και τις ε­θνι­κές «πα­ρεκ­κλί­σεις» που α­να­πα­ρά­γο­νταν στις πα­ρα­δο­σια­κές α­γρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες. Η α­γρο­τιά της Ου­κρα­νί­ας πλή­ρω­σε το τί­μη­μα (1932-34) με του­λά­χι­στον 4 ε­κα­τομ­μύ­ρια νε­κρούς, ε­νώ, το 1938, α­πό τα 200 μέ­λη της Κε­ντρι­κής Ε­πι­τρο­πής του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος της Ου­κρα­νί­ας, ε­πέ­ζη­σαν μό­νον τρεις και το ί­διο ε­πα­να­λή­φθη­κε σε ό­λα τα πε­ρι­φε­ρεια­κά και το­πι­κά όρ­γα­να του Κόμ­μα­τος, ό­που ορ­γα­νώ­θη­καν δε­κά­δες δί­κες κομ­μα­τι­κών στε­λε­χών. 

Ο Τρό­τσκι την ε­πό­με­νη χρο­νιά θα γρά­ψει έ­να κεί­με­νο ει­δι­κά για την Ου­κρα­νί­α ό­που α­να­φέ­ρει: «Κα­τόρ­θω­σαν ο Στά­λιν και οι Ου­κρα­νοί σα­τρά­πες του να πεί­σουν τις μά­ζες των Ου­κρα­νών για την υ­πε­ρο­χή του συ­γκε­ντρω­τι­σμού της Μό­σχας έ­να­ντι της ου­κρα­νι­κής α­νε­ξαρ­τη­σί­ας ή α­πέ­τυ­χαν; Αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα έ­χει α­πο­φα­σι­στι­κή ση­μα­σί­α. […] Ε­πι­θυ­μούν οι πλα­τιές μά­ζες του λα­ού της Ου­κρα­νί­ας τον κρα­τι­κό α­πο­χω­ρι­σμό α­πό την ΕΣ­ΣΔ; Ί­σως να φαί­νε­ται δύ­σκο­λη με την πρώ­τη μα­τιά η α­πά­ντη­ση σ’ αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα ε­φό­σον ο λα­ός της Ου­κρα­νί­ας, ό­πως και οι άλ­λοι λα­οί της ΕΣ­ΣΔ, έ­χουν α­πο­στε­ρη­θεί κά­θε δυ­να­τό­τη­τα να εκ­φρά­σουν τη θέ­λη­σή τους. Α­κρι­βώς ό­μως η γέ­νε­ση του ο­λο­κλη­ρω­τι­κού κα­θε­στώ­τος και α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο η κτη­νώ­δης έ­ντα­σή του, ι­δί­ως στην Ου­κρα­νί­α, α­πο­δει­κνύ­ει ό­τι η πραγ­μα­τι­κή θέ­λη­ση των μα­ζών της Ου­κρα­νί­ας εί­ναι α­συμ­φι­λί­ω­τα ε­χθρι­κή προς τη σο­βιε­τι­κή γρα­φειο­κρα­τί­α. Δεν υ­πάρ­χει έλ­λει­ψη α­πο­δεί­ξε­ων ό­τι μί­α α­πό τις πρω­ταρ­χι­κές πη­γές αυ­τής της ε­χθρό­τη­τας εί­ναι η κα­τα­πί­ε­ση της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας της Ου­κρα­νί­ας». 

Έ­τσι δεν φαί­νε­ται πε­ρί­ερ­γο που ο δυ­τι­κός ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός συ­νερ­γά­στη­κε με τις δυ­νά­μεις κα­το­χής των Γερ­μα­νών, συ­στή­νο­ντας και κά­ποια κα­ρι­κα­τού­ρα κρά­τους την ί­δια ώ­ρα που στην α­να­το­λι­κή χώ­ρα ο α­νταρ­το­πό­λε­μος θα εί­ναι α­νει­ρή­νευ­τος, ι­διαί­τε­ρα α­φό­του ο Στά­λιν και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα εκ­προ­σω­πούν το ε­θνι­κό αί­σθη­μα.

Με­τά το τέ­λος του πο­λέ­μου, ό­λη η Ου­κρα­νί­α εί­ναι ε­νω­μέ­νη στα πλαί­σια της ΕΣ­ΣΔ αλ­λά η Μό­σχα δυ­σκο­λεύ­θη­κε να ε­λέγ­ξει την κα­τά­στα­ση στις δυ­τι­κές πε­ριο­χές. «Την πε­ρί­ο­δο 1945-1947, η ύ­παι­θρος της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας, η εν­δο­χώ­ρα, ε­λεγ­χό­ταν σε με­γά­λο βαθ­μό α­πό τους ε­πα­να­στά­τες, τους ο­ποί­ους υ­πο­στή­ρι­ζαν οι α­γρό­τες που α­ντι­τί­θε­ντο σε ο­ποια­δή­πο­τε μορ­φή κο­λε­κτι­βο­ποί­η­σης. Οι δυ­νά­μεις των ε­πα­να­στα­τών δρού­σαν στις πα­ρα­με­θό­ριες με την Πο­λω­νί­α και την Τσε­χο­σλο­βα­κί­α πε­ριο­χές, περ­νώ­ντας α­πό την μια χώ­ρα στην άλ­λη για να ξε­φύ­γουν α­πό την κα­τα­δί­ω­ξη». 

Πα­ρά τις ε­κτο­πί­σεις, την διά­λυ­ση της Ου­νί­ας και της ου­κρα­νι­κής ορ­θό­δο­ξης εκ­κλη­σί­ας, η δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α θα συ­νε­χί­σει να «γεν­νά» έ­ως και τη διά­λυ­ση της ΕΣ­ΣΔ δια­φω­νού­ντες, με ι­διαί­τε­ρη έ­ξαρ­ση τη δε­κα­ε­τί­α του 1960, ε­νταγ­μέ­νους σε έ­να ευ­ρύ­τε­ρο κλί­μα που τρο­φο­δο­τεί­ται και α­πό τη γει­το­νι­κή Τσε­χο­σλο­βα­κί­α. Οι τε­λευ­ταί­οι Ου­κρα­νοί ε­θνι­κι­στές –πά­ντα α­πό τη δυ­τι­κή και κε­ντρι­κή Ου­κρα­νί­α– α­πε­λευ­θε­ρώ­θη­καν α­πό τις φυ­λα­κές με­τά το 1984.

Η δι­χα­σμέ­νη χώ­ρα

Η πτώ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης θα βρει τους πρώ­ην κομ­μου­νι­στές η­γέ­τες στην ε­ξου­σί­α να εμ­φα­νί­ζο­νται ως υ­πε­ρα­σπι­στές της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας της Ου­κρα­νί­ας. Μια α­νε­ξαρ­τη­σί­α που βο­λεύ­ει το σύ­νο­λο της νο­μενκλα­τού­ρας, α­πό ό­ποια πε­ριο­χή και ε­άν προ­έρ­χε­ται, η ο­ποί­α, α­παλ­λαγ­μέ­νη α­πό την κη­δε­μο­νί­α της Μό­σχας, θα ι­διο­ποι­η­θεί ευ­χε­ρέ­στε­ρα την κρα­τι­κή πε­ριου­σί­α.

Τα η­νί­α για ό­λη την ε­πό­με­νη πε­ρί­ο­δο κρα­τούν οι εκ­πρό­σω­ποι της βιο­μη­χα­νι­κής και ρω­σό­φω­νης α­να­το­λι­κής Ου­κρα­νί­ας. Αυ­τό σή­μαι­ναν και οι νί­κες του Λ. Κού­τσμα, εκ­προ­σώ­που του βιο­μη­χα­νι­κού λό­μπυ του Ντον­μπάς. Έ­τσι, πα­ρά τα μέ­τρα μιας σχε­τι­κής ου­κρα­νο­ποί­η­σης, ό­πως με την κα­θιέ­ρω­ση της της ου­κρα­νι­κής ως μο­να­δι­κής κρα­τι­κής γλώσ­σας και τη με­ρι­κή α­νε­ξαρ­τη­το­ποί­η­ση της ε­ξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής, η Ου­κρα­νί­α στα πλαί­σια της Κοι­νο­πο­λι­τεί­ας Α­νε­ξαρ­τή­των Κρα­τών α­πο­τε­λού­σε προ­νο­μια­κό ε­ταί­ρο της Ρω­σί­ας. Τό­σο τα λα­ϊ­κά στρώ­μα­τα ό­σο και οι νε­ο­κα­πι­τα­λι­στές της βιο­μη­χα­νι­κής α­να­το­λής και του νό­του ό­χι μό­νο αι­σθά­νο­νται Ρώ­σοι αλ­λά έ­χουν ά­με­ση α­νά­γκη α­πό τη Ρω­σί­α. Η Ου­κρα­νί­α ε­ξαρ­τά­ται α­πό την ει­σα­γω­γή ε­νερ­γεια­κών πη­γών, κυ­ρί­ως φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου, σε πο­σο­στό 85% για τις ε­τή­σιες α­νά­γκες της, που κα­λύ­πτε­ται κα­τά βά­ση α­πό τη Ρω­σί­α ή μέ­σω αυ­τής.

Ό­μως, τα χρό­νια αυ­τά ή­ταν κα­τα­στρο­φι­κά για την ου­κρα­νι­κή οι­κο­νο­μί­α. Πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι πα­ρή­γα­γε το 1/4 της α­γρο­τι­κής πα­ρα­γω­γής της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, πάρα την ύπαρξη ενος τε­ρά­στιου βιο­μη­χα­νι­κού το­μέ­α και του ε­λέγ­χου των βο­ρεί­ων α­κτών της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας, η ου­κρα­νι­κή άρ­χου­σα τά­ξη δεν κα­τόρ­θω­σε να λύ­σει τα με­τασο­βιε­τι­κά προ­βλή­μα­τα και η πα­ρα­γω­γή το 1999 εί­χε πέ­σει κά­τω α­πό το 40% του 1991.

Α­ναμ­φι­σβή­τη­το ρό­λο στις ε­ξε­λί­ξεις αυ­τές έ­παι­ξε η εγ­γε­νής α­δυ­να­μί­α της Ρω­σί­ας να υ­πο­στη­ρί­ξει τον η­γε­μο­νι­κό της ρό­λο στην Κοι­νο­πο­λι­τεί­α. Α­ντι­μέ­τω­πη με την ε­σω­τε­ρι­κή κοι­νω­νι­κή κρί­ση, τις φυ­γό­κε­ντρες δυ­νά­μεις, το τσε­τσε­νι­κό και την αρ­πα­κτι­κό­τη­τα της πλου­το­κρα­τί­ας, ά­φη­σε την Ου­κρα­νί­α έκ­θε­τη στις α­ντι­ρω­σι­κές πιέ­σεις.

Την ί­δια ώ­ρα η δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α έ­μπαι­νε στο προ­σκή­νιο με δυ­να­μι­κό τρό­πο και με σκο­πό να πά­ρει τη ρε­βάν­ς. Πα­ρά το γε­γο­νός της κα­θυ­στε­ρη­μέ­νης οι­κο­νο­μί­ας της, με την ά­με­ση υ­πο­στή­ρι­ξη των Η­ΠΑ, δη­μιουρ­γή­θη­κε μια νέ­α ε­ξου­σια­στι­κή ε­λίτ α­πό τα σπλά­χνα της που ά­λω­σε το Κί­ε­βο -ό­που κα­τα­κρα­τού­νταν σχε­δόν το 90% των ξέ­νων ε­πεν­δύ­σε­ων- σε ε­πί­πε­δο μη­χα­νι­σμών, ώ­σπου έ­φθα­σε η στιγ­μή της κα­τά­κτη­σης της ε­ξου­σί­ας.

Το πώς πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η «πορ­το­κα­λί ε­πα­νά­στα­ση» α­πο­τε­λεί έ­να ση­μα­ντι­κό ζή­τη­μα προς διε­ρεύ­νη­ση που α­πο­κα­λύ­πτει και τον τρό­πο με τον οποίο δρα ο διε­θνής πα­ρά­γο­ντας. Ε­ντού­τοις τα ί­δια τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα των ε­κλο­γών έ­χουν την δι­κή τους διά­στα­ση που α­πο­δει­κνύ­ει με πραγ­μα­τι­κούς α­ριθ­μούς την δια­μορ­φω­μέ­νη κα­τά­στα­ση στο ε­θνι­κό ζή­τη­μα στην χώ­ρα, πέ­ραν πά­σης αμ­φι­βο­λί­ας.

Το χαρακτηριστικό των ε­κλο­γών της 27 Δε­κεμ­βρί­ου 2004 εί­ναι η γε­ω­γρα­φι­κή πό­λω­ση. Ο ε­κλε­κτός των δυ­τι­κών πε­ριο­χών, ό­πως και των Η­ΠΑ, Β. Γιού­σεν­κο κερ­δί­ζει συ­ντρι­πτι­κά τις δυ­τι­κές πε­ριο­χές ε­νώ ο Β. Για­νου­κό­βιτ­ς υ­περ­τε­ρεί στην α­να­το­λή. Εί­ναι ε­λά­χι­στες οι πε­ριο­χές, κυ­ρί­ως στα νο­τιο-κε­ντρι­κά, ό­που πα­ρα­τη­ρεί­ται τά­ση ι­σορ­ρο­πί­ας. Τα στοι­χεί­α α­νά πε­ρι­φέ­ρεια [οι πε­ρι­φέ­ρειες κα­θώς και τα σχό­λια εί­ναι δι­κά μας] κα­τα­δει­κνύ­ουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αυ­τή:

Ό­πως γί­νε­ται φα­νε­ρό α­πό μια α­πλή α­νά­γνω­ση των α­πο­τε­λε­σμά­των, η ε­κλο­γι­κή σύ­γκρου­ση έ­γι­νε με α­πό­λυ­τα ε­θνι­κά κρι­τή­ρια και η Ου­κρα­νί­α εί­ναι μια δι­χα­σμέ­νη χώ­ρα. Η α­να­το­λι­κή και η νό­τια Ου­κρα­νί­α στή­ρι­ξαν τον δι­κό τους υ­πο­ψή­φιο και ταυ­το­χρό­νως δια­τρά­νω­σαν τη θέ­λη­σή της για στε­νή σχέ­ση με την Ρω­σί­α ε­νώ η κε­ντρι­κή και, κυ­ρί­ως, η δυ­τι­κή ψή­φι­σαν για μια Ου­κρα­νί­α α­πο­κομ­μέ­νη α­πό την Ρω­σί­α.

Α­να­λύ­σεις που ε­μπλέ­κουν ό­ρους ό­πως δη­μο­κρα­τί­α και ­ελευ­θε­ρί­α δεν μπο­ρεί πα­ρά να αυ­θαι­ρε­τούν στην α­νά­δει­ξη της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. Ο α­γρο­τι­κός, ε­πί το πλεί­στον, πλη­θυ­σμός του Ι­βά­νο Φραν­κόφ ή του Τερ­νό­πολ που τάσ­σε­ται υ­πέρ του Γιου­σέν­κο α­ναμ­φι­σβή­τη­τα υ­πε­ρα­σπί­ζε­ται την ε­λευ­θε­ρί­α, αλ­λά πρό­κει­ται για την δι­κή του ε­λευ­θε­ρί­α με ό­,τι αυ­τό συ­νε­πά­γε­ται, δη­λα­δή ε­πι­βο­λή της ου­κρα­νι­κής γλώσ­σας, προ­νο­μια­κή πρό­σβα­ση στην ε­ξου­σί­α, έ­λεγ­χο του κρά­τους, οι­κο­νο­μι­κό ό­φε­λος α­πό τις ε­πεν­δύ­σεις, θρη­σκευ­τι­κή η­γε­μο­νί­α, κυ­ρί­ως α­πό την εκ­κλη­σί­α της Ου­νί­ας κ.λπ.

Ό­πως ε­πί­σης η ψή­φος του ερ­γά­τη στην πε­ριο­χή του Ντον­μπάς ή στην κο­σμο­πο­λί­τι­κη Κρι­μαί­α και στην Ο­δησ­σό δεν εί­ναι δυ­να­τόν να α­πο­τε­λεί έκ­φρα­ση συ­ντη­ρη­τι­σμού ή νο­σταλ­γί­ας του τσα­ρι­κού ή του σο­βιε­τι­κού α­πο­λυ­ταρ­χι­σμού. Πρό­κει­ται και σε αυ­τή την πε­ρί­πτω­ση για τη διεκ­δί­κη­ση της ε­λευ­θε­ρί­ας των πλη­θυ­σμών που θε­ω­ρούν τους ε­αυ­τούς τους Ρώ­σους, ε­πι­θυ­μούν να δι­δά­σκο­νται τα παι­διά τους στα σχο­λεί­α την ρω­σι­κή γλώσ­σα, να τα­ξι­δεύ­ουν σε ό­λη αυ­τή την ε­πι­κρά­τεια, ό­που μι­λιού­νται τα ρω­σι­κά και οι ί­διοι αι­σθά­νον­ται κομ­μά­τι αυ­τής της κουλ­τού­ρας και της ι­στο­ρί­ας, να έ­χουν ά­με­σες προ­νο­μια­κές ε­πα­φές με τη ρω­σι­κή εν­δο­χώ­ρα και ί­σως να μην μοι­ρά­ζον­ται τα ο­φέ­λη της γε­ω­γρα­φι­κής και οι­κο­νο­μι­κής τους θέ­σης με αν­θρώ­πους που θε­ω­ρούν ό­τι προ­σπα­θούν να τους ω­θή­σουν σε υ­πο­δε­έ­στε­ρη θέ­ση.

Εί­ναι πραγ­μα­τι­κά α­ξιο­πε­ρί­ερ­γο το πώς εί­ναι δυ­να­τή η συ­νύ­παρ­ξη των δύ­ο τμη­μά­των της Ου­κρα­νί­ας. Πο­λύ σύ­ντο­μα η κε­ντρι­κή ε­ξου­σί­α υ­πό τον Γιου­σέν­κο θα βρε­θεί α­ντι­μέ­τω­πη με την α­νυ­πα­κο­ή των πε­ρι­φε­ρειών της α­να­το­λι­κής και δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας και τό­τε θα πρέ­πει να πά­ρει μέ­τρα που δεν εί­ναι δυ­να­τόν να στη­ρι­χθούν α­πό τις πι­θα­νές δια­δη­λώ­σεις των υ­πο­στη­ρι­χτών του ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού σε τό­σο με­γά­λη α­πό­στα­ση α­πό τις α­πεί­θαρ­χες πε­ρι­φέ­ρειες. Αυ­τοί που θα ω­φε­λη­θούν α­πό την α­πό­σχι­ση εί­ναι οι πε­ριο­χές της α­να­το­λής και του νό­του. Η α­γρο­τι­κή και χω­ρίς διέ­ξο­δο στη θά­λασ­σα πε­ριο­χή της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας εί­ναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη σε μα­ρα­σμό και με­τα­τρο­πή της σε πο­λω­νι­κό προ­τε­κτο­ρά­το χω­ρίς το υ­πό­λοι­πο κομ­μά­τι της χώ­ρας. Βε­βαί­ως, οι υ­πο­στη­ρι­κτές του Γιου­σέν­κο, και κυ­ρί­ως οι ξέ­νοι πο­λι­τι­κοί τους σύμ­βου­λοι, υ­πο­λο­γί­ζουν στην α­προ­θυ­μί­α του πλη­θυ­σμού, α­κό­μη και των αν­θρα­κω­ρύ­χων του Ντον­μπάς, την πιο συ­μπα­γή κοι­νω­νι­κή ο­μά­δα της Ου­κρα­νί­ας, και της ί­διας της Ρω­σί­ας, να ω­θη­θούν σε α­κραί­ες μορ­φές α­ντι­πα­ρά­θε­σης. Εν πά­ση πε­ρι­πτώ­σει το ρί­σκο που α­να­λαμβά­νε­ται εί­ναι τε­ρά­στιο και, ό­πως το­νί­σα­με και στην αρ­χή του κει­μέ­νου, εί­ναι, α­πλώς, τα ε­πει­σό­δια μιας ι­στο­ρι­κής δια­δι­κα­σί­ας, που δεν θα έ­χει σύ­ντο­μο τέ­λος.

Ε­πα­να­στά­σεις «made by Soros»

Η ου­κρα­νι­κή πε­ρί­πτω­ση εί­ναι, ό­μως, και τμή­μα των ευ­ρύ­τε­ρων α­να­σχη­μα­τι­σμών στην ε­πο­χή της α­με­ρι­κα­νι­κής μο­νο­κρα­το­ρί­ας. Η κα­τάρ­ρευ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης δη­μιούρ­γη­σε έ­να κε­νό ι­σχύ­ος σε ό­λη την σφαί­ρα ε­πιρ­ρο­ής της. Έ­να κε­νό που η μο­να­δι­κή υ­περ­δύ­να­μη έ­πρε­πε να το κα­λύ­ψει με ο­ποιο­δή­πο­τε τί­μη­μα στα ε­πό­με­να χρό­νια, κα­θώς η Ρω­σί­α, πα­ρά τις τε­ρά­στιες α­δυ­να­μί­ες της, α­πο­τε­λεί έ­ναν πε­ριο­ρι­στι­κό πα­ρά­γο­ντα στην ε­πέ­κτα­ση των Η­ΠΑ. Η πε­ρι­κύ­κλω­σή της, με την δη­μιουρ­γί­α μιας ζώ­νης α­πό την Βαλ­τι­κή έ­ως την Τουρ­κί­α και το Ουζ­μπε­κι­στάν, θα έ­πρε­πε να την ο­δη­γή­σει στο να γί­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο μια α­σια­τι­κή πα­ρά ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­να­μη, ώ­στε και η ί­δια η Ευ­ρώ­πη να πα­ρα­μεί­νει μια υ­πο-α­τλα­ντι­κή και ό­χι πραγ­μα­τι­κά ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­να­μη. Για να ε­πι­τευ­χθεί αυ­τός ο στό­χος ό­μως ή­ταν α­πα­ραί­τη­τη η α­πό­σπα­ση της Ου­κρα­νί­ας α­πό την ρω­σι­κή ε­πιρ­ρο­ή. Ο Zbigniew Brezinski θα πε­ρι­γρά­ψει ε­γκαί­ρως και με α­πό­λυ­τη ει­λι­κρί­νεια τους σκο­πούς των Η­ΠΑ:

«Η Ου­κρα­νί­α, νέ­ος και ση­μα­ντι­κός χώ­ρος στην ευ­ρα­σια­τι­κή σκα­κιέ­ρα, εί­ναι γε­ω­πο­λι­τι­κός ά­ξο­νας, ε­πει­δή η ί­δια η ύ­παρ­ξή της ως α­νε­ξάρ­τη­της χώ­ρας βο­η­θά τον με­τα­σχη­μα­τι­σμό της Ρω­σί­ας. Χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η Ρω­σί­α παύ­ει να εί­ναι ευ­ρα­σια­τι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α. Χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η Ρω­σί­α μπο­ρεί να συ­νε­χί­σει να πα­λεύ­ει για αυ­το­κρα­το­ρι­κή θέ­ση, αλ­λά τό­τε θα γι­νό­ταν κυ­ρί­ως α­σια­τι­κό αυ­το­κρα­το­ρι­κό κρά­τος, το ο­ποί­ο θα συ­ρό­ταν πο­λύ πι­θα­νόν σε συ­γκρού­σεις που θα το α­πο­δυ­νά­μω­ναν, με α­φυ­πνι­σμέ­νους Κε­ντρο­α­σιά­τες, οι ο­ποί­οι θα ή­ταν γε­μά­τοι μνη­σι­κα­κί­α για την α­πώ­λεια της πρό­σφα­τα α­πο­κτη­μέ­νης α­νε­ξαρ­τη­σί­ας τους και θα εί­χαν την υ­πο­στή­ρι­ξη των α­δελ­φι­κών ι­σλα­μι­κών κρα­τών στο νό­το. Ε­πί­σης -το πι­θα­νό­τε­ρο- και η Κί­να θα α­ντε­τί­θε­το σε ο­ποια­δή­πο­τε πα­λι­νόρ­θω­ση της ρω­σι­κής κυ­ριαρ­χί­ας στην Κε­ντρι­κή Α­σί­α, λό­γω του αυ­ξα­νό­με­νου εν­δια­φέ­ρο­ντός της για τα κρά­τη της πε­ριο­χής που α­πό­κτη­σαν πρό­σφα­τα την α­νε­ξαρ­τη­σί­α τους. Ω­στό­σο, αν η Μό­σχα α­να­κτή­σει τον έ­λεγ­χο της Ου­κρα­νί­ας, με τον πλη­θυ­σμό των 52 ε­κα­τομ­μυ­ρί­ων, τους ση­μα­ντι­κούς πλου­το­πα­ρα­γω­γι­κούς πό­ρους και την πρό­σβα­ση στη Μαύ­ρη θά­λασ­σα, η Ρω­σί­α θα α­να­κτή­σει αυ­τό­μα­τα τις α­να­γκαί­ες προ­ϋ­πο­θέ­σεις για να γί­νει ι­σχυ­ρό αυ­το­κρα­το­ρι­κό κρά­τος, που θα ε­νώ­νει την Ευ­ρώ­πη και την Α­σί­α. Αν η Ου­κρα­νί­α έ­χα­νε την α­νε­ξαρ­τη­σί­α της, αυ­τό θα εί­χε ά­με­σες συ­νέ­πειες για την Κε­ντρι­κή Ευ­ρώ­πη, με­τα­σχη­μα­τί­ζο­ντας την Πο­λω­νί­α στον γε­ω­πο­λι­τι­κό ά­ξο­να του α­να­το­λι­κού συ­νό­ρου της ε­νω­μέ­νης Ευ­ρώ­πης». 

Σε αυ­τές τις δια­πι­στώ­σεις εί­ναι μάλ­λον πε­ριτ­τό να προ­στε­θεί τί­πο­τε. Ε­κεί­νο που, ό­μως, έ­χει εν­δια­φέ­ρον εί­ναι ο τρό­πος που ορ­γα­νώ­θη­κε η α­να­τρο­πή. Ο ρε­α­λι­σμός στην πρά­ξη –ε­πι­βε­βαί­ω­ση του ι­μπε­ρια­λι­σμού– (ό­πως εκ­φρά­ζε­ται α­πό τους Μπρεζίνσκι, Κίσ­σιν­γκερ, Ράμ­σφελ­ντ) πραγ­μα­το­ποιεί­ται με την α­ρω­γή της ι­δε­α­λι­στι­κής ρη­το­ρεί­ας.

Και στην πε­ρί­πτω­ση της Ου­κρα­νί­ας κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε έ­νας μη­χα­νι­σμός που λει­τούρ­γη­σε σε ό­λη την α­να­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη (και τον Καύ­κα­σο) για την εκ­δή­λω­ση γε­γο­νό­των που πα­ρα­πέ­μπουν στην «Ά­νοι­ξη της Πρά­γας», και ο ο­ποί­ος χρη­σι­μο­ποί­η­σε υ­παρ­κτές πο­λι­τι­κές και κυ­ρί­ως ε­θνι­κές α­ντι­θέ­σεις με στό­χο την ε­γκα­θί­δρυ­ση φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κών κα­θε­στώ­των. Ο κύ­ριος φο­ρέ­ας που τα προ­ε­τοί­μα­σε εί­ναι το Ί­δρυ­μα «Open Society» του Τζωρ­τζ Σό­ρος. Μά­λι­στα θα μπο­ρού­σε να υ­πο­τε­θεί ό­τι η Ου­κρα­νί­α ή­ταν το α­πό­γειο της δρά­σης του Σό­ρος, ε­άν δεν υ­πήρ­χαν οι εν­δεί­ξεις ό­τι αυ­τό ε­πι­διώ­κε­ται να συμβεί στην ί­δια την Ρω­σί­α.

Ο ί­διος, σε μια α­πο­κα­λυ­πτι­κή συνέντευξη πριν α­πό με­ρι­κά χρό­νια, στην ε­ρώ­τη­ση «Τι σας έ­κα­νε να στρα­φεί­τε στην Ου­κρα­νί­α με τό­σο εν­δια­φέ­ρον;» α­πά­ντη­σε: «Α­πό την αρ­χή α­να­γνώ­ρι­σα τη σπου­δαιό­τη­τα μιας α­νε­ξάρ­τη­της και δη­μο­κρα­τι­κής Ου­κρα­νί­ας. Ό­σο η Ου­κρα­νί­α ευ­η­με­ρεί, κλεί­νει τον δρό­μο σε μί­α ι­μπε­ρια­λι­στι­κή Ρω­σί­α. […] Ξε­κι­νή­σα­με τη δρα­στη­ριό­τη­τά μας αρ­κε­τά νω­ρίς, δη­μιουρ­γώ­ντας το Ί­δρυ­μα Ου­κρα­νι­κής Α­να­γέν­νη­σης, ό­πως ο­νο­μά­στη­κε, το 1989, πο­λύ πριν η χώ­ρα γί­νει α­νε­ξάρ­τη­τη το 1991. Ό­ταν έ­φτα­σε η ώ­ρα της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας, α­πο­φα­σί­σα­με να ε­πι­τα­χύ­νου­με τους ρυθ­μούς μας ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο μπο­ρού­σα­με. Α­με­τα­κί­νη­τος στό­χος μας ή­ταν να α­νοί­ξου­με τον δρό­μο για τη δυ­τι­κή βο­ή­θεια που εκ των πραγ­μά­των θα α­κο­λου­θού­σε. Και για μια άλ­λη φο­ρά, μπο­ρώ να πω ό­τι φέ­ρα­με την α­πο­στο­λή μας σε πέ­ρας με ε­πι­τυ­χί­α». 

Το 2004 εί­χε ξε­κι­νή­σει πο­λύ ελ­πι­δο­φό­ρο για τον Σό­ρος. Στην Γε­ωρ­γί­α κα­τόρ­θω­σε, με καυ­κα­σια­νού τύ­που «βε­λού­δι­νη ε­πα­νά­στα­ση» ή «ε­πα­νά­στα­ή «ε­πα­νά­στα­ση των ρό­δων» να α­πο­κό­ψει τη Ρω­σί­α α­πό μια α­κό­μη χώ­ρα του «εγ­γύς ε­ξω­τε­ρι­κού». Πριν α­πό την πτώ­ση του, ο πρώ­ην πρό­ε­δρος Σε­βαρ­νά­τζε, αν και φί­λος των Α­με­ρι­κα­νών, υ­πέ­γρα­ψε μια 25ε­τή συμ­φω­νί­α με τον ρω­σι­κό ε­νερ­γεια­κό γί­γα­ντα Gazprom και πού­λη­σε το ε­νερ­γεια­κό δί­κτυο της χώ­ρας σε μια άλ­λη ρω­σι­κή ε­ται­ρεί­α, κό­βο­ντας την ε­ται­ρεί­α AES που υ­πο­στη­ρι­ζό­ταν α­πό τις Η­ΠΑ. Οι ε­νέρ­γειές του αυ­τές α­πε­τέ­λε­σαν και την κα­τα­δί­κη για τον άλ­λο­τε Υ­πουρ­γό Ε­ξω­τε­ρι­κών του Γκορ­μπα­τσόφ. Ό­ταν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν οι ε­κλο­γές «[…]μέ­σω της α­με­ρι­κα­νι­κής ε­ται­ρεί­ας ε­κλο­γών και δη­μο­σκο­πή­σε­ων Global Strategy, η ο­ποί­α προ­ε­τοί­μα­σε exit polls που πα­ρου­σί­α­ζε τις γε­ωρ­για­νές ε­κλο­γές ως νο­θευ­μέ­νες, α­μέ­σως οι Η­ΠΑ α­παί­τη­σαν να α­κυ­ρω­θούν τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα των ε­κλο­γών, δί­νο­ντας τη νί­κη στον α­με­ρι­κα­νο­σπου­δαγ­μέ­νο Μι­χα­ήλ Σα­α­κα­σβί­λι. Κα­τά τη διάρ­κεια των ε­κλο­γών δού­λευε πα­ρα­σκη­νια­κά μια ο­μά­δα νέ­ων με την ο­νο­μα­σί­α KAMARA (αρ­κε­τά), η ο­ποία συ­στά­θη­κε στα πρό­τυ­πα της OTPOR, της ο­μά­δας που προ­ώ­θη­σε την α­να­τρο­πή των ε­κλο­γών στην πρώ­ην Γιου­γκο­σλα­βί­α. Μα­ζί KAMARA και OTPOR δη­μιουρ­γή­θη­καν α­πό τις Η­ΠΑ και χρη­μα­το­δο­τή­θη­καν α­πό τον Α­με­ρι­κα­νό μαι­κή­να Τζωρ­τζ Σό­ρος». 

Η δη­μο­σιο­γρά­φος Kate Ramisvili έ­γρα­ψε στην ε­φη­με­ρί­δα Daily Georgian Times ό­τι η νέ­α κυ­βέρ­νη­ση εί­ναι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα τμή­μα του Ι­δρύ­μα­τος του Soros και κύ­κλος πρα­κτό­ρων της CIA. Ο Σό­ρος θα πλη­ρώ­νει α­κό­μη και τους μι­σθούς των με­λών της κυ­βέρ­νη­σης και τρί­α α­πό τα μέ­λη της κυ­βέρ­νη­σης εκ­παι­δεύ­θη­καν α­πό το Ί­δρυ­μα Soros αλ­λά και η πλειο­ψη­φί­α των νέ­ων Υ­πουρ­γών έ­χουν ερ­γα­σθεί στις δο­μές του Σό­ρος. Συ­γκε­κρι­μέ­να, το νε­α­ρό­τε­ρο μέ­λος της κυ­βέρ­νη­σης, ο Η­ρα­κλής Ρε­κι­βια­σβί­λι, υ­πη­ρέ­τη­σε στα Κε­ντρι­κά γρα­φεί­α του Ι­δρύ­μα­τος Soros και οι υ­πουρ­γοί Παι­δεί­ας και Δι­καιο­σύ­νης Κάχα Λο­μά­ρα και Γκε­όρ­γκε Πα­πουα­σβί­λι, διεύ­θυ­ναν το Open Society —Γε­ωρ­για­νό Ί­δρυ­μα, το ο­ποί­ο εί­ναι το το­πι­κό πα­ράρ­τη­μα του Ι­δρύ­μα­τος Soros. 

Η ί­δια δια­δι­κα­σί­α ε­πα­να­λή­φθη­κε και στην Ου­κρα­νί­α. Η δρά­ση των Η­ΠΑ μέ­σω των Μη Κυ­βερ­νη­τι­κών Ορ­γα­νώ­σε­ων α­πο­κα­λύ­πτε­ται σε δή­λω­ση του Ron Paul, μέ­λους του α­με­ρι­κα­νι­κού Κο­γκρέσ­σου, που α­να­δη­μο­σιεύ­ει η ρω­σι­κή Πράβ­ντα: «Δεν γνω­ρί­ζου­με α­κρι­βώς πό­σα ε­κα­τομ­μύ­ρια, ή δε­κά­δες ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια, ξό­δε­ψε η κυ­βέρ­νη­ση στις προ­ε­δρι­κές ε­κλο­γές στην Ου­κρα­νί­α. Γνω­ρί­ζου­με μό­νο ό­τι με­γά­λο μέ­ρος αυ­τών των χρη­μά­των πή­γαν στην υ­πο­στή­ρι­ξη ε­νός συ­γκε­κρι­μέ­νου υ­πο­ψη­φί­ου με τη χρη­σι­μο­ποί­η­ση για αυ­τόν τον σκο­πό, ως με­σά­ζο­ντες, συ­γκε­κρι­μέ­νων Μη Κυ­βερ­νη­τι­κών Ορ­γα­νώ­σεων τό­σο α­με­ρι­κάνι­κων ό­σο και ου­κρα­νι­κών». Στη συ­νέ­χεια ο βου­λευ­τής γί­νε­ται πιο συ­γκε­κρι­μέ­νος και α­να­φέ­ρει με­ρι­κές ορ­γα­νώ­σεις: «Ρί­χνου­με μια μα­τιά στο International Centre for Policy Studies. Αυ­τή η ορ­γά­νω­ση χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό την κυ­βέρ­νη­ση των Η­ΠΑ μέ­σω της PAUCI [Πο­λω­νι­κο-Α­με­ρι­κα­νι­κο-Ου­κρα­νι­κή Πρω­το­βου­λί­ας Συ­νερ­γα­σί­ας], αλ­λά στην ι­στο­σε­λί­δα της ορ­γά­νω­σης φι­γου­ρά­ρουν τα σύμ­βο­λα του Γιου­σέν­κο. Δια­βά­ζο­ντας στην συ­νέ­χεια μα­θαί­νου­με ό­τι η Ορ­γά­νω­ση χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό το Ί­δρυ­μα Soros. Και α­κό­μη πιο κά­τω ό­τι ο ί­διος ο Βί­κτωρ Γιουσέν­κο εί­ναι μέ­λος του Συμ­βου­λευ­τι­κής Ε­πι­τρο­πής!» Δη­λα­δή και ο ί­διος ο Γιου­σέν­κο χρη­μα­το­δο­τού­νταν α­πό τον Σό­ρος και τις Η­ΠΑ, σύμ­φω­να με τον Α­με­ρι­κα­νό πο­λι­τι­κό.

Η «πορ­το­κα­λί ε­ξέ­γερ­ση» (ε­ξαι­ρε­τι­κά αυ­θαί­ρε­τη έκ­φρα­ση του προσ­διο­ρι­σμού, δη­μιουρ­γη­μέ­νη α­πό ξέ­νους ε­γκε­φά­λους, που φθά­νει στα ό­ρια του γε­λοί­ου ό­ταν οι ο­πα­δοί του Γιού­σεν­κο μοί­ρα­ζαν ως σύμ­βο­λο του α­γώ­να για ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α πορ­το­κά­λια, ένα φρού­το που φυ­σι­κά δεν ευ­δο­κι­μεί σε κα­νέ­να μέ­ρος της Ου­κρα­νί­ας) και η εμ­φά­νι­ση του δυ­τι­κού ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού ως α­γώ­να για την ε­λευ­θε­ρί­α και τη δη­μο­κρα­τί­α, ο νε­κρα­να­στη­μέ­νος Λ. Βα­λέ­σα, οι Ευ­ρω­παί­οι προ­ο­δευ­τι­κοί πο­λι­τι­κοί και τα μέ­σα τους (τό­σο ε­ξό­φθαλ­μα ε­νά­ντια στα συμ­φέ­ρο­ντα της ί­διας της Ευ­ρώ­πης, ό­πως και στην πε­ρί­πτω­ση της Τουρ­κί­ας), α­κό­μη οι ε­ξε­τά­σεις του δη­λη­τη­ρια­σμέ­νου Γιου­σέν­κο στη Βιέν­νη των πά­λαι πο­τέ Αψ­βούρ­γων, ό­που α­νή­κε κά­πο­τε η Δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α, ε­ντάσ­σο­νται σε συ­γκε­κρι­μέ­νους και έ­μπει­ρους μη­χα­νι­σμούς πο­λι­τι­κής ε­μπλο­κής.

Εί­ναι πράγ­μα­τι α­ξιο­πε­ρί­ερ­γο το πώς η ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­ση φαί­νε­ται να μην α­να­ρω­τιέ­ται πως θα μπο­ρέ­σει να δια­χει­ρι­σθεί μια πι­θα­νή έ­κρη­ξη της ε­θνο­τι­κής α­ντί­θε­σης στην Ου­κρα­νί­α των 50 εκατομμυρίων κα­τοί­κων. Α­ντι­θέ­τως, με με­γα­λύ­τε­ρο πεί­σμα, ε­πι­ζη­τούν να ε­μπλα­κούν πε­ρισ­σό­τε­ρο στους α­τλα­ντι­κούς σχε­δια­σμούς, στον πυ­ρή­να του στό­χου: «Για­τί οι Ρώ­σοι να μην πραγ­μα­το­ποι­ή­σουν αυ­τό που έ­κα­ναν οι Ου­κρα­νοί; […] Ό­μως πα­ρά την ρω­σι­κή μοι­ρο­λα­τρί­α, έμ­φυ­τη α­συμ­βα­τό­τη­τα Ρω­σί­ας και δη­μο­κρα­τί­ας, στην ο­ποί­α συμ­βά­λλουν εν τι­νι μέ­τρω ο Πού­τιν και οι πε­ρί αυ­τόν, ό­,τι έ­λα­βε χώ­ρα στο Κί­ε­βο κά­πο­τε μπο­ρεί να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί στην Μό­σχα. Βε­βαί­ως δεν θα δού­με αύ­ριο ‘πορ­το­κα­λί κα­σκόλ’ στην Κόκ­κι­νη Πλα­τεί­α, —ε­άν α­ντι­γρά­ψου­με τους ‘Financial Times’ στην Ρω­σί­α η δη­μο­κρα­τι­κή ε­πα­νά­στα­ση, η ο­ποί­α άρ­χι­σε το 1991, δεν ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε. Α­κό­μη χει­ρό­τε­ρα! Δεν γί­νε­ται λό­γος για α­πλή ο­λο­κλή­ρω­ση αυ­τής της ε­πα­νά­στα­σης αλ­λά να ε­πι­στρέ­ψου­με στην κα­τά­στα­ση που βρι­σκό­ταν η Ρω­σί­α έ­ως την πα­λι­νόρ­θω­ση του Πού­τιν».

Πραγ­μα­τι­κά, πό­σο σα­θρά εμ­φα­νί­ζο­νται αυ­τά τα ε­πι­χει­ρή­μα­τα που ταυ­τί­ζουν αυ­θαί­ρε­τα τις ευ­ρω­πα­ϊ­κές με τις α­με­ρι­κα­νι­κές ε­πι­διώ­ξεις και α­κυ­ρώ­νουν την α­νά­δυ­ση ε­νός γε­ω­πο­λι­τι­κού ά­ξο­να στην ευ­ρα­σια­τι­κή ή­πει­ρο, ι­κα­νού να α­ντι­πα­ρα­τε­θεί στις Η­ΠΑ και στην Κί­να. Ό­πως έ­γρα­φε ο Π. Κον­δύ­λης «[…] μια ε­νω­μέ­νη Ευ­ρώ­πη δεν θα εί­χε να κερ­δί­σει πολ­λά πράγ­μα­τα αν εμ­φα­νι­ζό­ταν ως στρα­τη­γι­κός το­πο­τη­ρη­τής των Α­με­ρι­κα­νών στην Α­να­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη και ως υ­πο­στη­ρι­κτής ό­λων των χω­ρι­στι­κών τά­σε­ων μέ­σα στην ε­πι­κρά­τεια της πρώ­ην Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης», α­ντι­θέ­τως αυ­τό θα έ­σπρω­χνε «τη γι­γα­ντιαί­α ευ­ρα­σια­τι­κή αυ­τή χώ­ρα στην ε­πι­θε­τι­κή α­πο­μό­νω­ση ή στην α­γκα­λιά της Κί­νας».  Η Ευ­ρώ­πη έ­χα­σε στην δι­χα­σμέ­νη ε­θνι­κά Ου­κρα­νί­α την ευ­και­ρί­α να α­πο­δεί­ξει ό­τι κι­νεί­ται σε κα­τεύ­θυν­ση α­νά­καμ­ψης α­πό την πα­ρακ­μή της. [...]

Σωτήρης Δημόπουλος