Οι επιδιώξεις της Κίνας στην Μέση Ανατολή

 

του Πιότρ Ακόπωφ

Ο Σι Τσινπίνγκ θα επισκεφθεί, την επόμενη εβδομάδα, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο. Με φόντο την επιδείνωση της σαουδαραβο-ιρανικής αντιπαράθεσης, την άρση των κυρώσεων προς το Ιράν και τον πόλεμο στη Συρία, αυτό το ταξίδι αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Υπερασπίζοντας τα εθνικά της συμφέροντα, η Κίνα ενεργεί σε έναν γενικό γεωπολιτικό συντονισμό με τη Ρωσία.  Συμμετέχει ενεργητικά στα μεσανατολικά ζητήματα –βεβαίως, όχι στο βαθμό των ΗΠΑ, της Ρωσίας ή της Ευρώπης, αλλά ήδη περισσότερο κι από σοβαρά, ώστε όλοι ν’ αναγκάζονται να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τον κινεζικό παράγοντα. Αν και μέχρι πρόσφατα η αλληλεπίδραση της Κίνας με τις χώρες της περιοχής ήταν δομημένη κυρίως σε μια δυσδιάστατη σχέση – το Πεκίνο αγοράζει μεσανατολικό πετρέλαιο και προσφέρει επενδύσεις-  η Ουράνια Αυτοκρατορία αποδεικνύει ότι πλέον κινείται σε πολλαπλούς τομείς. Βεβαίως, σε αντίθεση με τη Ρωσία, δεν πρόκειται να συμμετάσχει ευθέως σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη συριακή σύγκρουση, και, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δεν διαθέτει στην περιοχή στρατιωτικές βάσεις –ωστόσο το Πεκίνο ήδη από καιρό έχει υπερβεί το επίπεδο του απλού αγοραστή πρώτων υλών. Η Κίνα πήρε μέρος στις συνομιλίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία και τώρα ο Σι πάει σε δύο χώρες, που βρίσκονται σε φάση οξύτατης σύγκρουσης: στο Ιράν και στη Σαουδική Αραβία.

Η επίσκεψη του προέδρου της Λ.Δ. της Κίνας ήταν προγραμματισμένη καιρό πριν την εκτέλεση του Αγιατολλάχ αλ-Νιμρ και την επίθεση στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στη Τεχεράνη – για την προετοιμασία της επίσκεψης για πρώτη φορά υπήρξε ανακοίνωση του Κινέζου πρέσβη στο Ιράν πριν από ένα χρόνο. Αλλά μέσα σ’ αυτό το διάστημα συνέβησαν τόσα γεγονότα -υπήρξε συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, άρχισε η ρωσική επιχείρηση στη Συρία, ήλθαν σε αντίθεση το Ριάντ και η Τεχεράνη- που η επίσκεψη πραγματοποιείται εν πολλοίς σε μια νέα περιφερειακή πραγματικότητα. Αν και, ωστόσο, η σημασία που έχουν οι συγκεκριμένες στάσεις της επίσκεψης του Σι θα εξακολουθήσει να υφίσταται για το Πεκίνο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.

ΙΡΑΝ: Ο Σι θα φθάσει στην Τεχεράνη στις 23 Ιανουαρίου, έπειτα από τις επισκέψεις του σε Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο –και έτσι ο Κινέζος πρόεδρος θα γίνει ο πρώτος ηγέτης ξένου κράτους που θα επισκεφθεί αυτή τη χώρα μετά την άρση των κυρώσεων.

Το Ιράν πουλά πετρέλαιο στην Κίνα και λαμβάνει από αυτήν επενδύσεις, τεχνολογία και όπλα, επίσης κατασκευάζει μαζί της αγωγό φυσικού αερίου, ο οποίος θα φέρει το ιρανικό αέριο στο, μεταξύ του Ιράν και της Κίνας, Πακιστάν (μπορεί μέχρι την Κίνα), και θα καταστεί βασικό τμήμα του δημιουργημένου από το Πεκίνο μεγάλου οικονομικού τόξου, το οποίο θα περνά και ο νέος Δρόμος του Μεταξιού. Η Κίνα μπορεί να δώσει στο Ιράν –όπως έκανε έως τώρα στο Πακιστάν- δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις, μια αξιόπιστη καταναλωτική αγορά, και ακόμη βασικότερο τη γεωπολιτική βοήθεια.  

Το Ιράν είναι ένα ανεξάρτητο κράτος -ένα από τα λίγα στον κόσμο, που απολαμβάνει απόλυτη κυριαρχία- και μόλις τώρα βγαίνει από μια τριαντάχρονη σύγκρουση με τους αγγλοσάξονες. Οι προσπάθειες να αναχαιτιστεί ή να εξολοθρευθεί το Ιράν, δεν συνδυάζονταν απλά με την επιθυμία να απαλλαγούν από έναν ανεξάρτητο παίκτη στην Μεγάλη Μέση Ανατολή, αλλά και από ένα εναλλακτικό στη δυτική δημοκρατία μοντέλο κρατικής και κοινωνικής συγκρότησης, που και μόνον το γεγονός της ύπαρξής του παρεμποδίζει την ιδεολογική εκστρατεία της χειραφέτησης και του «εκδημοκρατισμού» του ενάμιση δισεκατομμυρίου του ισλαμικού κόσμου. Το Ιράν άντεξε την πίεση, έχοντας την στήριξη της Κίνας και της Ρωσίας –και τώρα, όταν ήδη και η Μόσχα έχει μπει σε ανοικτή σύγκρουση με τις ΗΠΑ, εμφανίζονται νέες δυνατότητες για την στρατηγική συνεργασία της Τεχεράνης τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Κίνα.

Η ιρανική αγορά έχει τεράστιο δυναμικό – τόσο για επενδύσεις όσο και για εμπόριο. Οι εξαγωγικές δυνατότητες του Ιράν είναι επίσης τεράστιες, και είναι κατανοητό ότι προς την κατεύθυνση του Ιράν, η Κίνα και η Ρωσία σε κάποιους τομείς λειτουργούν ανταγωνιστικά. Αλλά ο όποιος οικονομικός ανταγωνισμός ωχριά μπροστά στα κοινά γεωπολιτικά συμφέροντα –και αυτά για τη Ρωσία και την Κίνα στο ιρανικό μέτωπο συμπίπτουν. Και το ίδιο το Ιράν επιθυμεί το συντομότερο να ενταχθεί στον «Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης», ώστε να γίνει τμήμα της σινο-ρωσικής συμμαχίας, που αποκτά πια τα χαρακτηριστικά ενός παγκοσμίου ευρασιατικού οργανισμού, που ασχολείται τόσο με την ασφάλεια, όσο και με την οικονομική ανάπτυξη των μελών του.

Η είσοδος του Ιράν στον ΟΣΣ, όπου εδώ και καιρό έχει το καθεστώς του παρατηρητή, καθυστέρησε λόγω των κυρώσεων. Αλλά τώρα αυτό το ζήτημα ήρθη, κι η Τεχεράνη μπορεί με βεβαιότητα να υπολογίζει στο ότι, αυτό το καλοκαίρι, στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού θα ληφθεί η απόφαση ώστε έπειτα από έναν χρόνο θα γίνει μέλος του. Πολύ περισσότερο που σε αυτή τη σύνοδο θα γίνουν μόνιμα μέλη η Ινδία και το Πακιστάν –δηλαδή ο ΟΣΣ τώρα δεν θα στηρίζεται στον σινο-ρωσικό άξονα αλλά στο τριμερές θεμέλιο Μόσχας-Δελχί- Πεκίνου.

ΣΥΡΙΑ: Στη συριακή σύγκρουση, όπου η Ρωσία και το Ιράν βοηθούν μαζί την Δαμασκό, το Πεκίνο βρίσκεται κι αυτό στην πλευρά του Άσαντ και φυσικά για την ανοικοδόμηση της Συρίας, για την οποία έχυσαν το αίμα τους Ιρανοί στρατιώτες και πολέμησαν Ρώσοι πιλότοι, θα συνεισφέρουν κατά πολύ οι κινεζικές επενδύσεις.

ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ: Η Κίνα, όπως και η Ρωσία, πρέπει να εμβαθύνουν τη συνεργασία με το Ιράν για τη διευθέτηση του αφγανικού ζητήματος, το οποίο αποτελεί βασικό περιφερειακό ζήτημα για τον Οργανισμό της Σαγκάης και μόνιμο πονοκέφαλο για το Ιράν. Στο Πεκίνο περίφημα καταλαβαίνουν ότι χωρίς διαρκή ειρήνευση του Αφγανιστάν (που περιλαμβάνει φυσικά και την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων) κανένα από τα σχέδια για τον νέο Δρόμο του Μεταξιού δεν θα αντέξει –τόσο αυτά μέσω της Κεντρικής Ασίας όσο και όσα θα περνούν μέσω του γειτονικού Πακιστάν. Για την διευθέτηση του αφγανικού ενδιαφέρεται ομοίως και η Τεχεράνη – καθώς, πρακτικά, για 37 χρόνια, από τότε που έγινε η ανακήρυξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, στα ανατολικά της σύνορα, στο γειτονικό Αφγανιστάν, διεξάγεται, στον έναν ή στον άλλον βαθμό, ένας συνεχής πόλεμος.

ΙΡΑΚ: Ένα άλλο σημείο αλληλεπίδρασης του Πεκίνου με την Τεχεράνη αποτελεί ο δυτικός γείτονας του Ιράν, το Ιράκ. Το πρώην ισχυρό περιφερειακό κράτος σήμερα βρίσκεται σε ημιδιαλυμένη και συγκρουσιακή κατάσταση, στην ελίτ της οποίας γίνεται ένας μόνιμος ανταγωνισμός μεταξύ των εγκαθέτων της Αμερικής και των φιλο-ιρανικών σιιτικών δυνάμεων. Συγχρόνως πάνω από το μισό ιρακινό πετρέλαιο το αγοράζει η Κίνα και είναι κατανοητό ότι ένα από τα κλειδιά της σύσφιξης των σχέσεων με τη Βαγδάτη βρίσκεται στη Τεχεράνη. Γι’ αυτό το λόγο ο Σι δεν θα πάει στο Ιράκ –και όχι μόνον για λόγους ασφαλείας και της αδύναμης ιρακινής κυβέρνησης.   

Είναι σίγουρο ότι στο Ιράν υφίσταται και ο φόβος της ισχυρής κινεζικής διείσδυσης στο Ιράκ και στις γειτονικές επαρχίες του Πακιστάν –αλλά ωστόσο δεν είναι δυνατόν να φανταστεί κανείς ότι στη Τεχεράνη δεν κατανοούν ότι σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι Κινέζοι δεν θα χρησιμοποιήσουν τους γείτονες του Ιράν για την αποσταθεροποίηση της κατάστασης στη χώρα τους.  

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ: Συνολικά, πάνω από το μισό πετρέλαιο που αγοράζει η Κίνα προέρχεται από το Ιράν, το Ιράκ και τη Σαουδική Αραβία. Και η επίσκεψη του Σι ξεκινά από το Ριάντ, όπου δεν θα μπορέσει να ξεφύγει από τις ερωτήσεις σε σχέση με τη σινο-ιρανική φιλία. Το Πεκίνο πάντα κατόρθωνε να οικοδομεί καλές σχέσεις και με τις δύο πλευρές του Περσικού κόλπου – σε όλους μας είναι απαραίτητος ο πλούσιος πελάτης, ο οποίος δεν χώνεται στις εσωτερικές σου υποθέσεις, και επίσης σου πουλά και όπλα. Και η Κίνα δεν πουλά όπλα μόνον στο Ιράν αλλά και στη Σαουδική Αραβία – και μάλιστα της έδωσε πρόσφατα και τους πλέον σύγχρονους βαλλιστικούς πυραύλους. Έως πριν από λίγο καιρό οι Σαουδάραβες ήσαν οι βασικοί εξαγωγείς πετρελαίου στην Κίνα αλλά σταδιακά τους ξεπέρασε η Ρωσία και είναι σαφές ότι βάσει των συνολικών οικονομικών και γεωπολιτικών παραγόντων το Ιράν έχει για την Κίνα υψηλότερη προτεραιότητα.

ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ: Την ίδια στιγμή η Κίνα πάντα θα διαφοροποιεί τις πηγές προμήθειας πρώτων υλών – με σαφή προτεραιότητα στους προμηθευτές μέσω επίγειας μεταφοράς πρώτων υλών (όπως η Ρωσία)- και θα αγοράζει πετρέλαιο και φυσικό αέριο από όλον τον κόσμο. Και κάνει τα πάντα ώστε τα στενά σημεία από όπου γίνεται η μεταφορά πρώτων υλών να μην κλειστούν. Αυτό αφορά τα στενά της Μαλάκα (πλησίον της Σιγκαπούρης), μέσω των οποίων από τον Ινδικό Ωκεανό κατευθύνεται η βασική ροή των φορτίων από την Μέση Ανατολή και την Αφρική στην Κίνα, όπως και τα στενά του Ορμούζ και του Μπαμπ ελ Μαντέμπ, μέσω των οποίων τα πλοία εισέρχονται στον Ινδικό ωκεανό.

Αν στην ασφάλεια του πρώτου, που βρίσκεται στην έξοδο του Περσικού κόλπου η Κίνα προς ώρας δεν μπορεί παρέμβει –εκεί και ανάμεσα στο Ιράν και στη Σαουδική Αραβία βρίσκεται ο αμερικανικός στόλος- στα άλλα στενά το Πεκίνο έχει αρχίσει να πλησιάζει. Πριν από λίγους μήνες οι Αμερικανοί δημοσίευσαν στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η Κίνα διεξάγει συνομιλίες για τη δημιουργία στρατιωτικής και ναυτικής βάσης στο Τζιμπουτί –τη μικρή αφρικανική χώρα, που βρίσκεται νοτίως της Σαουδικής Αραβίας, στην έξοδο της Ερυθράς Θάλασσας προς τον Ινδικό Ωκεανό.

ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Η Κίνα έχει αποκτήσει ισχυρές προσβάσεις στη δυτική ακτή της Ερυθράς Θάλασσας, στο Σουδάν, και ολοένα περισσότερες επενδύσεις κατευθύνονται και προς την Αίγυπτο. Στο Κάιρο ο Σι Τσινπίνγκ θα βρεθεί καθ’ οδόν μετά το Ριάντ και πριν τη Τεχεράνη – πολύ περισσότερο που το να πάει απευθείας, στις παρούσες συνθήκες της σαουδαραβο-ιρανικής σύγκρουσης, δεν θα ήταν διπλωματικά ευγενές. 

Ο Στρατάρχης Σίσι λαμβάνει μεγάλη οικονομική βοήθεια από τη Σαουδική Αραβία, αλλά γενικά δεν επιδιώκει να συμμετάσχει στο αντι-ιρανικό της μπλοκ. Η προσέγγιση Σίσι, Ρωσίας και Κίνας – για παράδειγμα ο Αιγύπτιος πρόεδρος πέρυσι παρίστατο στις παρελάσεις σε Μόσχα και Πεκίνο- αναδείχθηκε ως ένα από τις εμφανή στοιχεία της αποδυνάμωσης των αμερικανικών θέσεων σε αυτή την πολύ σημαντική αραβική χώρα. Η Αίγυπτος είναι σημαντική για την Κίνα λόγω του καναλιού του Σουέζ –χωρίς το οποίο ουσιαστικά δεν είναι δυνατό να υπάρξει καμία θαλάσσια εμπορική σχέση μεταξύ Ευρώπης και Κίνας.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΔΥΝΑΜΕΩΝ: Οι Κινέζοι αντιλαμβάνονται ότι καμία επένδυσή τους στο εξωτερικό, που τους είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της χώρας με πρώτες ύλες, δεν είναι προστατευμένη έως ότου συνεχίζει να υφίσταται ο μονοπολικός κόσμος, τουλάχιστον στη στρατιωτική του διάσταση. Ο μεγάλος κινεζικός στόλος είναι ακόμη υπό κατασκευή, και αν και ο Κινέζοι διεξήγαγαν επιδεικτικές στρατιωτικές ασκήσεις ακόμη και με Ιρανούς ναυτικούς, είναι σαφές ότι από μόνη της η Κίνα δεν είναι ικανή να προστατεύσει ούτε την προμήθεια πρώτων υλών έως τις ακτές της. Δεν μπορεί επίσης να εξασφαλίσει ούτε τα ισχυρά ερείσματα που κατέχει στην προμήθεια πρώτων υλών και στην εξορυκτική βιομηχανία χωρών της Αφρικής και της Ασίας, και τα οποία κέρδισε τα τελευταία 25 χρόνια. Στις σχέσεις με οποιοδήποτε κράτος η Κίνα ακολουθεί φυσικά τα δικά της συμφέροντα, αλλά τώρα το βασικό πρόβλημα του Πεκίνου δεν είναι πώς να συνδέσει μαζί του την μια ή την άλλη χώρα που έχει ανάγκη, αλλά πώς να εξασφαλίσει ένα ευνοϊκό για το ίδιο γεωπολιτικό κλίμα. Στην Κίνα είναι αναγκαία μια νέα αρχιτεκτονική των διεθνών σχέσεων, μια νέα ισορροπία δυνάμεων και γι’ αυτό εργάζεται πάνω σε αυτό το πλαίσιο μαζί με τη Ρωσία, η οποία βεβαίως ακολουθεί μια πολύ πιο επιθετική εξωτερική πολιτική. 

Ο συντονισμός, ωστόσο, των ενεργειών του Πεκίνου με τη Μόσχα στην παγκόσμια αρένα δεν σημαίνει καθόλου ότι υπάρχει καταμερισμός ρόλων του τύπου «η Ρωσία κάνει πόλεμο και συγκρούεται, και η Κίνα αγοράζει και επενδύει». Και οι δύο χώρες κάνουν και το ένα και το άλλο, έστω και σε διαφορετική αναλογία. Για να μην αναφέρουμε για την ήπια ισχύ, τη μετριοπάθεια, τη διαμεσολάβηση και τις άλλες λειτουργίες μιας παγκόσμιας δύναμης.  

Αυτή τη φορά στον Σι Τσιπίνγκ παρουσιάζεται η ευκαιρία να δείξει πως το Πεκίνο ενεργεί με το ρόλο του ειρηνοποιού στην σαουδαραβο-ιρανική σύγκρουση –ακόμη και εάν αυτό μπορεί να μην έχει καμία πραγματική επίπτωση, το ίδιο το γεγονός της κινεζικής στάσης θα αυξήσει την επιρροή του Πεκίνου στα παγκόσμια πράγματα συνολικά. Επιπλέον, στην περιοχή, που αποχωρεί ο χωροφύλακας-ΗΠΑ, υπάρχει ζήτηση στο ρόλο του βαρέων – βαρών γεωπολιτικού ειρηνευτή, ώστε μαζί με τη διεξαγόμενη επιχείρηση της Ρωσίας «επιβολής της ειρήνης» η Κίνα ταιριάζει κατά τρόπο ιδανικό.        

Πηγή: http://www.vz.ru/world/2016/1/15/788915.html