Ο Νεοκλής Σαρρής υπήρξε ένας από τους τελευταίους
μεγάλους μιας χώρας, η οποία για χρόνια βυθίζεται στην μετριότητα. Ένας
γνήσιος δάσκαλος, που βίωνε βαθύτατα τις ιδέες που μεταλαμπάδευε στους μαθητές
του.
Οι φλογερές διαλέξεις του στα αμφιθέατρα, στις
αίθουσες εκδηλώσεων και στην τηλεόραση μαγνήτιζαν τον ακροατή. Οι αφηγήσεις του
ήταν ζωντανές, παραστατικές, με επιχειρήματα που πλέκονταν με πληθώρα
παραδειγμάτων, ενίοτε και με στοιχεία υπερβολής αλλά πάντοτε με έντονη την
προσωπική διάσταση. Ιστορία και κοινωνιολογία, πολιτική και ψυχολογία, διεθνείς
σχέσεις και ιστορία των πολιτισμών αποτελούσαν αντικείμενα των αναλύσεών του.
Αυτός ο χαρακτηριστικός, απαράμιλλος και μαγευτικός, τρόπος της
διδασκαλίας του αντανακλούσε και το αληθινό, άσβεστο πάθος του για τη μετάδοση
της επιστημονικής αλήθειας, την άδολη και ανυστερόβουλη αγάπη του για την
πατρίδα, την πίστη του στην ατομική ελευθερία που δεν συμβιβάζεται με
συγκυριακούς μικροϋπολογισμούς.
Όσοι είχαμε τη τύχη να τον γνωρίσουμε, και να
ευεργετηθούμε από τη συναναστροφή μαζί του, βιώσαμε τα έντονα συναισθήματα και
τις πνευματικές αποκαλύψεις που μας χάριζαν οι χειμαρρώδεις εξιστορήσεις του,
οι ανατρεπτικές αναλύσεις του, οι απεριόριστες γνώσεις του. Αντιλαμβανόμασταν,
και εμείς της νεώτερης γενιάς, της γενιάς της μεταπολίτευσης και του
κομφορμισμού, ότι ο Σαρρής ερχόταν από "αλλού".
Ήταν φανερό ότι οι καταβολές του δεν σχετίζονταν μόνον
με την προ-χουντική περίοδο, όταν τα κριτήρια της επιστημονικής καταξίωσης ήταν
σαφώς αυστηρότερα και το αίσθημα του καθήκοντος και του αγνού πατριωτισμού
υψηλότερο. Είχε, συνάμα με αυτά, εμπεδωμένη την αντίληψη
της οικουμενικότητας, αντίληψη μακράν αυτής του παγκοσμιοποιημένου ανθρώπου ή
του επιδερμικού κοσμοπολίτη. Στο πρόσωπό του εκδηλωνόταν ένας ιστορικός
ανθρωπολογικός τύπος που πλέον εκλείπει, αυτός στον οποίο συνυπάρχει η βαθιά
συνείδηση της ελληνικότητας με την οικουμενική θέαση. Δώρο οπωσδήποτε της
βαριάς κληρονομιάς που έλαβε ως αληθινός "Ρωμιός". Γέννημα της
μήτρας των αυτοκρατορικών παραδόσεων της Κωνσταντινουπόλεως, ο Σαρρής σκεφτόταν
και δρούσε ως ένας ύστερος Φαναριώτης –πολύγλωσσος, ευρυμαθής, αεικίνητος και
αρχοντικός- αλλά χωρίς τα μικροπρεπή ελαττώματά των Φαναριωτών της οθωμανικής
αυτοκρατορίας. Η προσωπικότητά του απετέλεσε εντέλει την αδιάψευστη
απόδειξη ότι η διακριτή εθνική ταυτότητα δεν συνεπάγεται τον επαρχιώτικο
απομονωτισμό.
Χωρίς άλλο, η απώλεια του Σαρρή είναι μεγάλη τόσο
για την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και για τον δημόσιο λόγο που αρθρώνεται αυτές
τις δύσκολες, για το τόπο μας, ημέρες. Υπήρξε εκπρόσωπος της
αυθεντικής realpolitik για την ελληνική εξωτερική πολιτική, που ήταν
θεμελιωμένη στα αδιάσειστα δεδομένα και τους συσχετισμούς ισχύος. Κι ας τον
μέμφονταν οι οπαδοί του εκσυγχρονιστικού ψευδο-ρεαλισμού ότι υπεστήριζε ακραίες
αντιλήψεις. Ακόμα και στους τομείς της οθωμανικής και τουρκικής ιστορίας και
των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπου η αυθεντία του Σαρρή ήταν αναμφισβήτητη καθώς
καταδεικνύουν τα σημαντικά βιβλία του, οι κυρίαρχες ακαδημαϊκές και
πολιτικές ελίτ επεδίωξαν να τον ακυρώσουν. Άλλωστε, η επιβληθείσα
"ελληνοτουρκική προσέγγιση" -στην ουσία η άνευ όρων παράδοση της
χώρας στον νέο-οθωμανικό επεκτατισμό- και η καθολική αποδόμηση της εθνικής
συνείδησης είχαν βρει πολυάριθμους "οργανικούς διανοούμενους" για να
τις υποστηρίξουν. Ως γνωστόν, η στάση τους αυτή εξαργυρώθηκε με ακαδημαϊκή
εξέλιξη, υψηλόμισθες θέσεις, μιντιακή προβολή. Αντιθέτως, φωνές αντίστασης,
όπως αυτή του Σαρρή, έμοιαζαν να βοούν εν τη ερήμω...
Το οικοδόμημα, όμως, της μεταπολίτευσης βρίσκεται
πλέον υπό κατάρρευση, και μαζί του ξεφτίζουν και οι ιδεολογικές κατασκευές που
το έντυσαν. Μια νέα εποχή ανατέλλει, με πολλές προκλήσεις και άδηλο μέλλον.
Δυστυχώς, όμως, οι τόσο αναγκαίοι, τούτη τη στιγμή, άνθρωποι με το χάρισμα
της διαυγούς και οξυδερκούς σκέψης, όπως ο αείμνηστος Νεοκλής Σαρρής, γίνονται
όλο και λιγότεροι.
Το κείμενο γράφτηκε λίγες ημέρες μετά το θάνατο του
Νεοκλή Σαρρή στις 19 Νοεμβρίου 2011.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου