 |
| Ερντογάν και Τζεμίλεφ -ηγέτης των Τατάρων της Κριμαίας |
του Semih Idiz
Οι προσπάθειες του Ερντογάν να πείσει τη Ρωσία και την Ουκρανία να επιλύσουν διπλωματικά τις διαφορές τους - μετά την πρόσφατηαντιπαράθεσή τους στα στενά του Κερτς - έδωσαν στους κυβερνητικούς κύκλους στην Τουρκία την εντύπωση ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο σε αυτήν την κρίση. Ο Ερντογάν ενθάρρυνε επίσης αυτή την εντύπωση πριν από την αναχώρησή του για τη σύνοδο κορυφής της G-20 στην Αργεντινή στις 29 Νοεμβρίου. Είπε στους δημοσιογράφους ότι είχε συζητήσει το θέμα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Πέτρο Πόροσενκο και πρόσθεσε ότι θα διερευνήσουν περαιτέρω αυτή τη δυνατότητα με τον Πούτιν κατά τη σύνοδο κορυφής της G-20.
Εάν επρόκειτο να επιτύχει αυτή η διαμεσολάβηση, θα ενίσχυε την εικόνα του Ερντογάν σε μια εποχή που είναι στο φόρτε της η προεκλογική περίοδος για τις κρίσιμες τοπικές εκλογές τον Μάρτιο. Τίποτα δεν θα συνέβαλε στην εικόνα του περισσότερο από μια μεγάλη διεθνή επιτυχία, να φέρει μαζί τη Ρωσία και την Ουκρανία. Η εν γένει αρνητική διεθνής εικόνα του Ερντογάν βελτιώθηκε σχετικά το Σεπτέμβριο, αφού μεσολάβησε στον διακανονισμό της κατάπαυσης του πυρός στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας και σταμάτησε την επίθεση στην περιοχή από ρωσικές και συριακές δυνάμεις. Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ επαίνεσαν τον Ερντογάν για την αποτροπή μιας νέας αιματοχυσίας.
Ωστόσο, κάθε πιθανότητα η Άγκυρα να μπορούσε να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου θα ήταν θνησιγενής λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων. Παρόλο που ίσως να μην διακρίνεται με την πρώτη ματιά, η Τουρκία έχει ήδη λάβει μέρος στη διαμάχη μεταξύ των δύο γειτόνων της στον Εύξεινο Πόντο. Η Άγκυρα αντιτίθεται επισήμως στην «παράνομη προσάρτηση» της Κριμαίας το 2014 στην Μόσχα, την οποία εξακολουθεί να αρνείται να αποδεχθεί. Η Άγκυρα υποστηρίζει επίσης τους Τάταρους της Κριμαίας, με τους οποίους έχει δεσμούς συγγένειας και θρησκείας, και μίλησε ενάντια στις προσπάθειες της Μόσχας να ποινικοποιήσει τους ηγέτες του Ταταρων, οι οποίοι επίσης αντιτίθενται στη ρωσική προσάρτηση της χερσονήσου.
Η Άγκυρα έχει επίσης επίσημα υποστηρίξει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, η οποία σε αυτή την περίπτωση σημαίνει ότι αντιτίθεται στην αποσχιστική κίνηση των Ρώσων στο Ντονμπας της ανατολικής Ουκρανίας.
Κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην ουκρανική πρωτεύουσα του Κιέβου τον Οκτώβριο του 2017, ο Ερντογάν τόνισε ότι η Τουρκία θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας και την εδαφική της ακεραιότητα. "Δεν αναγνωρίσαμε την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και δεν θα το πράξουμε", δήλωσε ο Ερντογάν σε συνέντευξη Τύπου στο Κίεβο. "Θα κρατήσουμε ζωντανό αυτό το θέμα στη διεθνή ατζέντα. Πιστεύουμε στη σημασία των διπλωματικών και νομικών βημάτων για την αντιμετώπιση της παράνομης κατάστασης στην Κριμαία και θα συνεργαστούμε με την Ουκρανία για το θέμα αυτό ", πρόσθεσε.
Αναφέρθηκε επίσης στην κατάσταση στην περιοχή Ντονμπας. "Πιστεύουμε ότι αυτό το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί μόνο στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και με βάση την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας", δήλωσε ο Ερντογάν. Αυτές παραμένουν και σήμερα οι επίσημες θέσεις της Τουρκίας, τις οποίες και η ουκρανική πλευρά θέλει να τονίσει για να ενισχύσει την πίεσή της προς τη Ρωσία. Κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία, στις αρχές Νοεμβρίου, ο Πόροσενκο δήλωσε ότι οι Ουκρανοί αισθάνονται «την αξιόπιστη παρουσία των Τούρκων εταίρων μας στις πιο δύσκολες στιγμές της Ουκρανίας, κατά τη διάρκεια των επιθέσεων της Ρωσίας».
Τέτοιες δηλώσεις αναμφίβολα προκαλούν την αποδοκιμασία της ρωσικής πλευράς, όπου τα εθνικιστικά αισθήματα αυξάνονται, όταν πρόκειται για τα ζητήματα της ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας. Αυτά τα θέματα παραμένουν αμετάβλητα για τη Ρωσία. Εντούτοις, η Άγκυρα προτίμησε να κρατήσει χαμηλούς τόνους στη διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αναφέροντας μόνο την επίσημη θέση της σε περιπτώσεις όπου το θέμα δεν μπορεί να αποφευχθεί και διασφαλίζοντας σε τέτοιες εποχές ότι αυτό που λέει δεν ανταγωνίζεται τη Μόσχα με τρόπο που θα υπονόμευε τους τουρκορωσικούς δεσμούς. Η Τουρκία εξαρτάται όλο και περισσότερο από τη Ρωσία για πολλούς λόγους, ξεκινώντας από την επιθυμία της να αντισταθμίσει τους επιδεινούμενους δεσμούς της με τη Δύση και την κατάσταση στη Συρία, για να μην αναφέρουμε την αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών στον τομέα της ενέργειας και της στρατιωτικής βιομηχανίας.
Η επιφυλακτική στάση της Άγκυρας αποκαλύφθηκε και πάλι κατά τη διάρκεια της πρόσφατης αντιπαράθεσης στην Αζοφική. Σε μια σχετικά ακίνδυνη δήλωση, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών φάνηκε να επικρίνει τη Ρωσία ζητώντας να συνεχιτεί «η απρόσκοπτη διέλευση στην Αζοφική Θάλασσα». Παρόλα αυτά, κάλεσε και τις δύο πλευρές να αποφύγουν να θέσουν σε κίνδυνο την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα, να σεβαστούν το διεθνές δίκαιο και να ενεργήσουν με κοινή λογική και αυτοσυγκράτηση για να αποφύγουν την αύξηση των εντάσεων. Μια μέρα μετά τη δήλωση αυτή, ο Ερντογάν δήλωσε στην κοινοβουλευτική του ομάδα στην Άγκυρα στις 27 Νοεμβρίου ότι η Τουρκία θέλει να επιλύσει αυτή τη διαμάχη με ειρηνικά μέσα και η Μαύρη Θάλασσα να μετατραπεί σε «θάλασσα της ειρήνης». «Σε μια εποχή που ο κόσμος παλεύει με σοβαρές πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές απειλές, θα χαρούμε να δούμε τη Ρωσία και την Ουκρανία μαζί, αντί να αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο ", δήλωσε ο Ερντογάν. Ο Ερντογάν πραγματοποίησε ξεχωριστές τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Πόροσνικο και τον Πούτιν την ίδια ημέρα, καλώντας τις δύο χώρες να ξεπεράσουν τη διαφορά τους με διπλωματικά μέσα. Η πληροφορία για αυτές τις συνομιλίες έγιναν με ενθουσιασμό από τους κυβερνητικούς κύκλους στην Τουρκία ως ένδειξη ότι η Άγκυρα θα μεσολαβούσε μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Ήδη, όμως, η Μόσχα είχε ήδη μετριάσει αυτή την προσδοκία.
Ο Λαβρόφ δήλωσε στους δημοσιογράφους στο Παρίσι - την ώρα που ο Ερντογάν απευθυνόταν στην κοινοβουλευτική του ομάδα - ότι η Μόσχα δεν χρειαζόταν διαμεσολάβηση σε αυτή την κρίση και αναφέρθηκε στην κατάσταση στα στενά του Κερτς ως «πρακτικό ζήτημα». Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ επανέλαβε αυτή τη θέση μια μέρα μετά τις τηλεφωνικές συνομιλίες του Ερντογάν με τον Πούτιν και τον Πόροσενκο. "Είμαστε ευγνώμονες σε όλους όσους είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στην εκτόνωση της κατάστασης που προκάλεσε η Ουκρανία, αλλά δεν νομίζουμε ότι υπάρχει ανάγκη για οποιαδήποτε διαμεσολάβηση", δήλωσε ο Πεσκόφ στους Τούρκους δημοσιογράφους στη Μόσχα.
Αυτό που δυσκολεύει τη θέση της Άγκυρας στη διαμάχη Ρωσίας-Ουκρανίας είναι το γεγονός ότι η τουρκορωσική σχέση παίρνει όλο και περισσότερο στρατηγικό χαρακτήρα. Αυτό τονίστηκε και πάλι κατά την πρόσφατη πρωτοποριακή τελετή για το έργο του TurkStream, το οποίο θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.
Αυτό υπήρξε επίσης ένα παράδειγμα για το πώς η Άγκυρα οφείλει να παρεμβαίνει σε διπλωματικές διαμάχες με σκοπό να διατηρήσει καλούς δεσμούς και με τη Μόσχα και το Κίεβο. Η ρωσική πλευρά μπορεί να είναι δυσαρεστημένη για τη στάση της Άγκυρας στην Κριμαία και το Ντονμπας . Η ουκρανική πλευρά, ωστόσο, είναι ίσως περισσότερο δυσαρεστημένη εξαιτίας σχεδίων όπως ο TurkStream, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για να παρακάμψουν την Ουκρανία. Η Τουρκία μπορεί να υπερηφανεύεται για τους "στρατηγικούς δεσμούς" που αναπτύσσει με την Ουκρανία σε βασικούς τομείς όπως η στρατιωτική βιομηχανία, οι κατασκευές και ο τουρισμός. Αλλά δεν απέκλεισε από την είσοδο σε σχέδια με τη Ρωσία που τελικά θα αποδυναμώσουν την πίεση της Ουκρανίας ενάντια στη Μόσχα. "Η καρδιά της Τουρκίας μπορεί να βρίσκεται με την Ουκρανία, αλλά το κεφάλι της βρίσκεται στη Ρωσία", σύμφωνα με δυτικό διπλωμάτη με έδρα την Άγκυρα. "Η Μόσχα φαίνεται έτοιμη να αγνοήσει τις δηλώσεις της Άγκυρας υπέρ της Ουκρανίας, διότι την απασχολούν οι ενέργειες της Τουρκίας παρά τα λόγια της. Οι ενέργειες της Τουρκίας υποδηλώνουν ότι τα συμφέροντά της στη Ρωσία θα ρίξουν τα συμφέροντά της στην Ουκρανία, αν τα θέματα προχωρήσουν », δήλωσε ο διπλωμάτης στο Al-Monitor, ανώνυμα λόγω της ευαίσθητης θέσης του.
Ο συνταξιούχος πρέσβης Selim Kuneralp είναι μεταξύ εκείνων που λένε ότι η τελευταία κρίση στη διαμάχη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας αποκάλυψε και πάλι την αυξανόμενη εξάρτηση της Άγκυρας από τη Μόσχα ."Η Τουρκία έχει παραδοθεί ουσιαστικά στη Ρωσία λόγω της διαμάχης της με τη Δύση", δήλωσε ο Kuneralp στο Al-Monitor. "Δεν είναι σε θέση να σηκώσει πολύ τη φωνή της εναντίον της Ρωσίας εξαιτίας αυτού, και εκδίσει μόνον ανακοινώσεις που η Μόσχα δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη", πρόσθεσε. Ο Kuneralp ανέφερε ότι το σχέδιο TurkStream, το οποίο είναι αντίθετο με τα συμφέροντα της Ουκρανίας, δείχνει το βαθμό στον οποίο η Άγκυρα είναι διατεθειμένη να δεχθεί τις πολιτικές της Ρωσίας, παρά το γεγονός ότι η Μόσχα σπανίως υποστηρίζει θέματα που είναι ευαίσθητα για την Τουρκία . Ο Kuneralp τόνισε τον ενθουσιώδη χαιρετισμο του Πουτίν στον πρίγκιπα Mohammed bin Salman στη σύνοδο κορυφής της G-20 στην Αργεντινή, όταν οι δυτικοί ηγέτες ήταν σύμφωνοι με την Τουρκία για την ανάγκη αύξησης της πίεσης στη Σαουδική Αραβία για τη δολοφονία του Khashoggi.
Η στήριξη της Μόσχας στην λιβυκή αντιπολίτευση που αντιτίθεται στην Άγκυρα, η παραδοσιακή της θέση που ευνοεί τους Ελληνοκύπριους και ακόμη και η υποστήριξή της στο καθεστώς Άσσαντ στη Συρία αποτελούν παραδείγματα της έλλειψης ρωσικής υποστήριξης σε θέματα στενού ενδιαφέροντος για την Τουρκία, σύμφωνα με τον Kuneralp. "Έχουμε παραδοθεί στη Ρωσία, αλλά κερδίζουμε λίγα σε αντάλλαγμα", δήλωσε ο Kuneralp, υποδεικνύοντας ότι η μόνη διέξοδος από αυτό το τέλμα είναι η Άγκυρα να επιστρέψει στον παραδοσιακό δυτικό προσανατολισμό της και στις αξίες που αυτός συνεπάγεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου