Η εκκλησιαστική κρίση στην Ουκρανία στο φόντο της Πανορθόδοξης Συνόδου

Η Λάβρα των Σπηλαίων στο Κίεβο

Οι Ουκρανοί πολιτικοί  προσπαθούν εκ νέου να αναμειχθούν σε αμιγώς θρησκευτικά ζητήματα. Η Βερχόβναγια Ράντα (Κοινοβούλιο) ενέκρινε ένα ψήφισμα προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως με αίτημα να αναγνωρίσει το σχισματικό Πατριαρχείο Κιέβου. Και εάν παλαιότερα ο εμπνευστής παρόμοιων σχεδίων ήταν ο πρώην πρόεδρος Βίκτωρ Γιούσενκο, σήμερα αυτό το κάνουν πρώην συνεργάτες του Γιανουκόβιτς.

Η Βερχόβναγια Ράντα της Ουκρανίας απευθύνθηκε την Πέμπτη (16.6) στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο με το αίτημα να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο της Μόσχας. Το σχέδιο ψηφίσματος το ενέκριναν 245 βουλευτές.

Στην Ουκρανία υπάρχουν η Κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία –Πατριαρχείο της Μόσχας (ΠΜ), η οποία είναι αυτοδιοικούμενη εκκλησία ως τμήμα του Πατριαρχείου της Μόσχας, και οι μη αναγνωρισμένες από τις υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες το Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (ιδ. πίνακας στο τέλος του άρθρου).

Προφανώς, οι βουλευτές στο αίτημά τους εννοούν το μη αναγνωρισμένο «Πατριαρχείο του Κιέβου» του οποίου ηγείται ο πρώην ιεράρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Φιλάρετος (Μιχαήλ Ντενισένκο). Έπειτα από την εσωτερική σύγκρουση του 1991-92, που υποκινήθηκε από τον Φιλάρετο, ο πρώην μητροπολίτης Κιέβου καθαιρέθηκε. Το 1997 η Αρχιερατική Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αφόρισε και αναθεμάτισε τον Φιλάρετο για την σχισματική του δράση –απόφαση που αναγνωρίστηκε και από άλλες τοπικές εκκλησίες. Αυτός ο Φιλάρετος, λοιπόν, ο οποίος αυτοαποκαλείται «πατριάρχης Κιέβου και πάσης Ρους-Ουκρανίας», εμφανίζεται ως ο υποστηρικτής της πολιτικής ιδέας «μια ανεξάρτητη εκκλησία για ένα ανεξάρτητο κράτος». Φαίνεται, όμως, ότι η έκκληση της «ευρωπαϊκά προσανατολισμένης» Ράντα έρχεται σε αντίθεση με τη γενικά αποδεκτή (και στην Ευρώπη) αρχή για το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους, καθώς επιδιώκει την ενίσχυση της ομάδας του αυτo-ανακηρυγμένου «πατριάρχη».

Εν τω μεταξύ, στην Ουκρανία συνεχίζεται η κατάληψη εκκλησιών του Πατριαρχείου της Μόσχας από εκπροσώπους των μη κανονικών εκκλησιαστικών ομάδων. Όπως ανακοίνωσε ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος, έχουν καταληφθεί ήδη 31 ναοί, ενώ άλλοι 12 βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση και μπορεί και αυτοί να καταληφθούν. Στις 10 Ιουνίου, στην περιοχή του Τερνόπολ, ένας ναός της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΠΜ) καταλήφθηκε από υποστηρικτές του «Πατριαρχείου του Κιέβου» και εξτρεμιστές του «Δεξιού Τομέα» (που όρμησαν μέσα στον ναό φωνάζοντας «Δόξα στην Ουκρανία! Θάνατος στους εχθρούς!»). Αξιώσεις έχουν εγερθεί και για την Λάβρα των Σπηλαίων στο Κίεβο, όπου βρίσκεται και η έδρα του προκαθημένου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Μητροπολίτη Ονουφρίου, αλλά και στην Λάβρα του Ποτσάεφ στην Δυτική Ουκρανία.

«Ο Πατριάρχης δεν είναι ταχυδακτυλουργός»

Στην Κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (ΠΜ) αντέδρασαν έντονα με την απόφαση της Ράντα. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει το καλούμενο ως «Πατριαρχείο του Κιέβου» σαν Κανονική εκκλησία, και υπογράφοντας αυτή την έκκληση οι βουλευτές του ουκρανικού κοινοβουλίου δεν γνωρίζουν τους κανόνες της εκκλησίας, δήλωσε στο «RIA-Novosti» ο εκπρόσωπος του τμήματος πληροφόρησης και ενημέρωσης της Συνόδου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΠΜ) Επίσκοπος του Ιρπέν, Κλημέντιος. «Ο επικεφαλής της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως δεν είναι ταχυδακτυλουργός αλλά Πατριάρχης. Δεν έχει τα μέσα μόνον με μια ευλογία ή με μια μονοκονδυλιά να μετατρέψει ξαφνικά τους αποσχισμένους από αγύρτες σε κανονική εκκλησία με 2.000 χρόνια ιστορία. Οι Ουκρανοί βουλευτές αυτό, δυστυχώς, δεν το κατανοούν. Θεωρούν ότι στην εκκλησία είναι όπως στη Βερχόβναγια Ράντα: δεν μας αρέσει ένας νόμος; τον καταργούμε∙ δεν μας κάνει το Σύνταγμα; το ξαναφτιάχνουμε!».

Η παρέμβαση των οργάνων εξουσίας στις εσωτερικές υποθέσεις της εκκλησίας και στις σχέσεις μεταξύ των εκκλησιών έρχεται σε αντίθεση όχι μόνον με την κοσμική νομοθεσία αλλά και τις κανονιστικές αρχές, τόνισε με τη σειρά του ο επικεφαλής του Συνοδικού Τμήματος του Πατριαρχείου της Μόσχας για τις σχέσεις της Εκκλησίας με την κοινωνία και τα ΜΜΕ, Βλαδίμιρ Λεγκόιντα. Υπενθύμισε ότι οι εκπρόσωποι όλων των Κανονικών Εκκλησιών, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, επανειλημμένως έχουν αναγνωρίσει την μοναδική Κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας (ΠΜ).

Οι οπαδοί του Αχμέτωφ βαδίζουν στα βήματα του Γιούσενκο

Είναι αξιοπερίεργο ότι, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ράντα, την πρωτοβουλία για το ψήφισμα προς τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο την είχαν δύο βουλευτές από το μπλοκ της Αντιπολίτευσης, ο Γιούρι Βοροπάγιεφ και ο Βαντίμ Νοβίνσκι. Και οι δύο βουλευτές θεωρούνται ως πρόσωπα που βρίσκονται πλησίον του «Αφεντικού του Ντονμπάς» ολιγάρχη Ρινάτ Αχμέτωφ. Δικηγόρος από την Μακέγιεβκα, ο Βοροπάγιεφ στην προηγούμενη σύνθεση της Ράντας ήταν μέλος του «Κόμματος των Περιφερειών», το οποίο είχε την εξουσία μέχρι την εξέγερση της Μαϊντάν. Ο Νοβίνσκι, επιχειρηματίας ρωσικής καταγωγής, με δραστηριότητα στην περιοχή του Ντονιέτσκ, το 2012 με διάταγμα του Γιανουκόβιτς πήρε την ουκρανική υπηκοότητα ως «πρόσωπο με εξαιρετική συνεισφορά στην Ουκρανία». Προηγουμένως, βασικός προπαγανδιστής της εθνικής τοπικής εκκλησίας για την Ουκρανία εθεωρείτο ο πρώην πρόεδρος Βίκτωρ Γιούσενκο.

Το 2007, την περίοδο διακυβέρνησης του Γιούσενκο το «Πατριαρχείο του Κιέβου» είχε απευθυνθεί και πάλι στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, αιτούμενο την αναγνώριση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου του Κιέβου ως τοπική αυτοκέφαλη εκκλησία της Ουκρανίας. Αυτό το ζήτημα συζητήθηκε τον Ιούνιο του 2007 στη συνάντηση του Γιούσενκο με τον Βαρθολομαίο, για την πραγματοποίηση της οποίας μάλιστα ο τότε ηγέτης της Ουκρανίας πήγε στην Κωνσταντινούπολη.

Ωστόσο, τότε συνάντηση του Πατριάρχη με τον Φιλάρετο δεν κατέστη δυνατή και τα μέσα ενημέρωσης στην Ουκρανίας επεσήμαναν ότι ο Βαρθολομαίος κατά την δική του επίσκεψή του στο Κίεβο έκανε μόνον κοινή προσευχή με τον τότε Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών Αλέξιο Β΄. Τώρα τον ρόλο του Γιούσενκο έχει αναλάβει ο Πιότρ Ποροσένκο. Τον Απρίλιο κάλεσε τους εκπροσώπους του Πανουκρανικού Συμβουλίου των Εκκλησιών και των Θρησκευτικών Οργανώσεων να σκεφθούν για τη δημιουργία μια ενιαίας τοπικής αυτοκέφαλης εκκλησίας. Τον Μάιο, δίδοντας συγχαρητήρια στον Φιλάρετο για τα 50 έτη υπηρεσίας του στην έδρα, ο Ποροσένκο είπε ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θα γίνει αυτοκέφαλη. Ταυτόχρονα,πάντως, ο Ουκρανός πρόεδρος, σύμφωνα με τα όσα είπε, είναι ενορίτης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας.

«Απομακρύνει τα εμπόδια που θα ήθελε να βάλει το Πατριαρχείο της Μόσχας» 

Το ψήφισμα της Ράντας προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για την απονομή του Αυτοκεφάλου προς την Ουκρανική Εκκλησία εγκαινιάζει μια «καθορισμένη διαδικασία» για τη θετική κατάληξη του ζητήματος, δήλωσε στην ουκρανική έκδοση του «Obozryvatel’» ο βουλευτής του κόμματος, του Αρσένι Γιατσενιούκ, «Λαϊκό Μέτωπο», και πρόεδρος του Ουκρανικού Συνδέσμου Θρησκευτικής Ελευθερίας, Βίκτωρ Γιελένσκι.

Ο βουλευτής είναι βέβαιος: ακόμη και το γεγονός ότι το αυτοκέφαλο δεν θα εξεταστεί στην Πανορθόδοξη Σύνοδο που προώθησε η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, ωστόσο «ρίχνει νερό στο μύλο της Ουκρανικής ορθοδοξίας». «Από την μια πλευρά, αυτό επιβραδύνει το ζήτημα του Αυτοκεφάλου, αλλά από την άλλη αίρει τα εμπόδια τα οποία θα ήθελε να βάλει το Πατριαρχείο της Μόσχας». Σύμφωνα με την άποψή του η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως θα μπορούσε να επιλύσει αυτό το ζήτημα μόνη της μη αναμένοντας μια σύμφωνη απόφαση, για την οποία επιμένει η Μόσχα (και η οποία προφανώς δεν θα είναι προς όφελος του «Πατριαρχείου του Κιέβου»).

«Προσπάθεια να ρίξουν λάδι στη φωτιά της σύγκρουσης»

Ο Ορθόδοξος αρθρογράφος Σεργκέι Χουντίεφ πιστεύει ότι η ουκρανική πολιτική τάξη εκτιμά λάθος την κατάσταση, και πολλές ενέργειές της λαμβάνονται όχι με ορθολογισμό, αλλά απλώς με επιθυμία να κάνουν κάτι το «πατριωτικό». «Κάθε βουλευτής και εξέχων πολιτικός παράγων θέλει να υπογραμμίσει πόσο στενά είναι δεμένος με το ουκρανικό κράτος και πόσο θερμά υποστηρίζει κάθε μέτρο, το οποίο φαίνεται ως πατριωτικό, ακόμη και αν τελικώς θα αποδειχθεί εντελώς αντιπαραγωγικό και ανόητο. Το βασικό είναι να σηκωθεί ψηλά η σημαία».

Όσον αφορά την ίδια την έκκληση, ο Χουντίεφ την αποκάλεσε παράλογη. «Είναι μια προσπάθεια να ρίξουν λάδι στη φωτιά της κρίσης. Φυσικά, τίποτα άλλο παρά ζημιά θα προκαλέσει στο ουκρανικό κράτος. Πρόκειται για παράλογη συμπεριφορά. Ο προκαθήμενος της Ουκρανικής Εκκλησίας Μητροπολίτης Ονούφριος με πολύ κόπο κρατά την ουδετερότητα, αλλά τώρα οι αρχές στο Κίεβο κυριολεκτικά τους ωθούν στην αντιπολίτευση».

Ο πολιτικός επιστήμων, μέλος του Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις του προέδρου Πούτιν, Μπογντάν Μπεζπάλκο χαρακτήρισε το ψήφισμα της Ράντα περίεργο, διότι τα εκκλησιαστικά ζητήματα δεν ρυθμίζονται ούτε από τους βουλευτές, ούτε από την κρατική εξουσία. «Εδώ υπάρχει παρέμβαση στα ζητήματα της εκκλησίας. Τη δεκαετία του ’90, ανάλογη παρέμβαση οδήγησε σε μια μεγάλη διάσπαση της ουκρανικής εκκλησίας σε δύο μέρη, σε ένα από τα οποία ηγείται ο Φιλάρετος και στο άλλο ο Ονούφριος». Τόνισε ότι «στην Ουκρανία η πολιτική πίεση στην Κανονική Εκκλησία ποτέ δεν μειώθηκε. Πολλοί πολιτικοί παράγοντες είδαν ως απαραίτητο στοιχείο της κρατικής υπόστασης της Ουκρανίας τη δημιουργία Εκκλησίας που δεν θα σχετίζεται με τη Μόσχα. Για το λόγο αυτό ως κύριο καθήκον θέτουν να διαρραγούν όλοι οι δεσμοί με τη Ρωσία και το Πατριαρχείο της Μόσχας».

Εν τω μεταξύ, είναι πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει καμία εξάρτηση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΠΜ) με την Μόσχα, και η σχέση που έχουν είναι «καθαρά συμβολικού, Κανονικού και πνευματικού χαρακτήρα». Και αυτός ακριβώς ο χαρακτήρας είναι που περισσότερο ενοχλεί τους οπαδούς του ουκρανικού εθνικισμού, οι οποίοι επιδιώκουν να μετατρέψουν την εκκλησία από χριστιανική κοινότητα σε στοιχείο της εθνικής ζωής. «Και όλο αυτό σχετίζεται με τη διεξαγωγή της Πανορθόδοξης Συνόδου, στην οποία δεν πάει η αντιπροσωπεία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η πλειοψηφία των αναλυτών τη σύνοδο αυτή τη θεωρούν ως σχέδιο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και ως προσπάθεια του Βαρθολομαίου να επιτύχει μια ανώτερη θέση σε σχέση με τις άλλες ορθόδοξες Εκκλησίες. Προφανώς, υπάρχει πρόθεση να παίξουν και το ζήτημα της απονομής Κανονικότητα στον σχισματικό Φιλάρετο. Αλλά θεωρώ ότι ο Βαρθολομαίος δεν θα προχωρήσει σε μια τέτοια απόφαση, δεδομένης και της σκανδαλώδους συμπεριφοράς του Φιλάρετου, ο οποίος συμπεριφέρεται εκτός των ορίων ενός χριστιανού. Είναι γνωστά τα τερτίπια του, όπως όταν ‘‘αγίασε’’ τα ύδατα του Δνείπερου με τη βοήθεια μέντιουμ ή όταν κατά τη διάρκεια της νηστείας της Σαρακοστής δημοσίως έπινε κονιάκ και έτρωγε χοιρινό κρέας…».  

Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

(Ο πίνακας είναι από το 2009 και συμπεριλαμβάνει και τους Ουνίτες)

ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

Πιστοί: 7,2 -9,5 εκ.

Επαρχίες: 44

Ενορίες: 11.444

Ιερείς: 9.275

Μονές: 177

Η επιρροή της είναι κυρίως στην ανατολική και νότια Ουκρανία και την Κριμαία

ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΟ-ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

(Ιδρύθηκε το 1596 με την Ουνία του Μπρεστ)

Πιστοί: 3,5 -5,5 εκ.

Επαρχίες: 20

Ενορίες: 901

Ιερείς: 559

Μονές: 106

Δραστηριοποιείται στη Δυτική Ουκρανία

ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΚΙΕΒΟΥ

Πιστοί: 5,5 -14 εκ.

Επαρχίες: 31

Ενορίες: 4.093

Ιερείς: 2.993

Μονές: 45

Στην Κεντρική Ουκρανία και στους Ουκρανούς που μένουν στις ΗΠΑ και στον Καναδά

ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

(δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917. Στη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης είχε ως έδρα τον Καναδά)

Πιστοί: 330 χιλ. 

Επαρχίες: 12

Ενορίες: 1.183

Ιερείς: 683

Μονές: 8

Η πλειοψηφία των μελών της βρίσκεται στις περιοχές της Δυτικής Ουκρανίας.

Πηγή:  http://www.vz.ru/society/2016/6/16/816385.html