Τι θα γινόταν αν ο Βλαδίμηρος δεν είχε επιλέξει την Ορθοδοξία, αλλά κάποια άλλη θρησκεία ως κρατική στη Ρωσία στα τέλη του 10ου αιώνα;
Ilya Ukhov
πολιτικός επιστήμονας
Πάνω από χίλια χρόνια έχουν περάσει από τη Βάπτιση των Ρως από τον Άγιο Πρίγκιπα Βλαδίμηρο, Ισαπόστολο, αλλά το μεγαλείο και η μοναδικότητα αυτού του γεγονότος αναδεικνύονται από την ιστορία όλο και πιο καθαρά. Έχει ήδη γίνει κοινός τόπος να ισχυρίζεται κανείς ότι η Ρωσία διαμορφώθηκε ως μοναδικό κράτος-πολιτισμός ακριβώς υπό την επίδραση του Βαπτίσματος, και ιδιαίτερα μέσω της υιοθέτησής του με τη μορφή της Ορθόδοξης πίστης. Αν εμβαθύνουμε στην αξιακή μας εικόνα για τον κόσμο, θα βρούμε παντού την καθοριστική συμβολή του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, ο οποίος εξακολουθεί να διαμορφώνει τη ζωή και τις κρατικές μας προτεραιότητες.
Τι θα γινόταν αν ο Βλαδίμηρος είχε επιλέξει όχι την Ορθοδοξία, αλλά κάποια άλλη θρησκεία ως κρατική θρησκεία των Ρως στα τέλη του 10ου αιώνα; Ποιες θα ήταν οι συνέπειες για εμάς σήμερα; Θα μπορούσε ο ρωσικός λαός να σχηματιστεί ως ενιαία εθνοτική ομάδα υπό συνθήκες μιας διαφορετικής θρησκευτικής και ιστορικής επιλογής;
Σίγουρα αξίζει να ξεκινήσουμε με τον πλησιέστερο ανταγωνιστή της Ορθοδοξίας εκείνη την εποχή – αν και τυπικά ούτε καν ανταγωνιστή, αφού το Μεγάλο Σχίσμα ακόμη δεν είχε συμβεί. Μιλάμε για τον Καθολικισμό, ή πιο συγκεκριμένα, για τη Ρωμαιολατινική εκδοχή του Χριστιανισμού. Το 988, η Εκκλησία παρέμενε ενωμένη, αν και οι αντιθέσεις αυξάνονταν. Στην πραγματικότητα, το ίδιο το σχίσμα του 1054, αν και θεολογικό στη μορφή του, εξακολουθούσε να έχει πολιτικά κίνητρα στον πυρήνα του. Οι πάπες και ο Καθολικισμός διεκδίκησαν την παγκόσμια εξουσία και τον έλεγχο τόσο των πνευματικών όσο και των κοσμικών υποθέσεων. Το τι είχε ως αποτέλεσμα αυτό για τη Δυτική Ευρώπη τους επόμενους αιώνες, μέχρι και τη Μεταρρύθμιση, είναι γνωστό.
Η ένταξη των Ρως στην τότε καθολική τροχιά θα είχε οδηγήσει στην προσέλκυσή τους σε διάφορους συνδυασμούς ισχύος και πολιτικής εξουσίας του ρωμαϊκού παπισμού. Τελικά, αυτό θα είχε οδηγήσει στη διάλυση των Ανατολικών Σλάβων και στην απώλεια της εθνικής τους ταυτότητας. Δεν χρειάζεται να ψάξει κανείς πολύ για παραδείγματα - μετά την εισβολή της Ορδής και τη Μάχη του ποταμού Κάλκα, ο Πρίγκιπας της Γαλικίας-Βολινίας Δανιήλ δέχτηκε τον τίτλο του "Βασιλιά των Ρως" από τον Πάπα. Σταδιακά, ήδη από τα παιδιά και τα εγγόνια του, υπήρξε μια προσέγγιση μεταξύ της ηγεσίας του δυτικού ρωσικού πριγκιπάτου και της πολωνολιθουανικής αριστοκρατίας. Μέχρι που τελικά αυτές οι εκτάσεις συμπεριλήφθηκαν στο Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας και στη συνέχεια στην Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία. Κάποτε οι αυτόχθονες ρωσικές εκτάσεις, που κυβερνιούνταν από τη δυναστεία των Ρουρικιδών, μέσω της αποδοχής της πολιτικής πρωτοκαθεδρίας των Ρωμαίων Παπών και του καθολικισμού, έγιναν, στην πραγματικότητα, ο πυρήνας της μελλοντικής "αντιρωσίας" στο πρόσωπο της σύγχρονης Ουκρανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και τα μοντέλα διάδοσης του Καθολικισμού και της Ορθοδοξίας ήταν διαφορετικά. Το βυζαντινό μοντέλο, που κληρονόμησε η Ρωσία, υποδήλωνε ένα πολύ υψηλότερο επίπεδο θρησκευτικής ανοχής. Η Ορθοδοξία δεν γνώριζε τις Σταυροφορίες - αντίθετα, το 1204, οι Δυτικοευρωπαίοι Σταυροφόροι ήταν αυτοί που κατάφεραν ένα θανάσιμο πλήγμα στο Βυζάντιο καταλαμβάνοντας την Κωνσταντινούπολη. Αντί να πολεμήσει τους Σελτζούκους και τους Μαμελούκους, ο καθολικός στρατός λεηλάτησε την πόλη. Το Βυζάντιο διέδωσε την Ορθοδοξία κυρίως μέσω ιεραποστολικού έργου, δυναστικών γάμων, δημιουργίας εθνικών εκκλησιών και μετάφρασης της λειτουργικής λογοτεχνίας στις εθνικές γλώσσες. Οι ρωσικές ηγεμονίες, το κράτος της Μόσχας και στη συνέχεια η Ρωσική Αυτοκρατορία κληρονόμησαν αυτήν την προσέγγιση, η οποία επέτρεψε σε ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών και εθνικοτήτων να συνυπάρχουν αρμονικά σε ένα ενιαίο ορθόδοξο κράτος. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό επίτευγμα, για το οποίο πρέπει να ευχαριστήσουμε την Ορθοδοξία.
Υπάρχει μια δημοφιλής πεποίθηση για μια συγκεκριμένη διαμάχη, κατά την οποία πρεσβευτές από διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας του Βόλγα, παρουσίασαν τα πλεονεκτήματα της πίστης τους στον Μεγάλο Δούκα Βλαδίμηρο. Σύμφωνα με το Χρονικό «Ιστορία των Περασμένων Χρόνων», ο Βλαδίμηρος απέρριψε το Ισλάμ, λόγω της απαγόρευσης της πόσης κρασιού. Δεν είναι σαφές πόσο αληθινή είναι αυτή η ιστορία του Χρονικού, αλλά ας δούμε τις γεωπολιτικές πραγματικότητες εκείνων των ετών - από τη Δύση, οι Ρως συνόρευαν με πολωνικά και ουγγρικά εδάφη. Μέχρι τότε, οι Πολωνοί είχαν ήδη δεχτεί τον Χριστιανισμό λατινικού τυπικού και οι Ούγγροι ήταν έτοιμοι να δεχτούν το βάπτισμα από τους Ρωμαίους λεγάτους. Οι χώρες της Βαλτικής κατοικούνταν από παγανιστικές φυλές, στον νότο ήταν το Βυζάντιο και η Μεγάλη Στέπα, όπου περιπλανιόντουσαν οι Κουμάνοι και οι Πετσενέγκοι, οι οποίοι από πολλές απόψεις βρίσκονταν στο παγανιστικό στάδιο. Σε αυτή την περίπτωση, η υιοθέτηση του Ισλάμ από τον Βλαδίμηρου θα σήμαινε άμεση σύγκρουση με σχεδόν όλους τους γείτονές του κατά μήκος της περιμέτρου. Το ρωσικό κράτος θα είχε χάσει τους πολιτιστικούς δεσμούς του με την Ευρώπη, έχοντας συμπεριληφθεί στον αραβο-ισλαμικό κόσμο της παγκόσμιας ιστορίας.
Πιεζόμενη από τη Βουλγαρία του Βόλγα από την ανατολή και τις νομαδικές τουρκικές φυλές από το νότο, η Ρωσία θα είχε κατά πάσα πιθανότητα «αφομοιωθεί» από αυτούς. Η υιοθέτηση του Ισλάμ θα είχε συμπεριλάβει τη Ρωσία στο σύστημα του παγκόσμιου χαλιφάτου και δεν θα είχε επιτρέψει να πραγματοποιηθεί ο εκσυγχρονισμός του Μεγάλου Πέτρου. Ο κόσμος του Ισλάμ ήταν πιο συντηρητικός όπως φαίνεται, για παράδειγμα, με την Οθωμανική Αυτοκρατορία που δεν μπόρεσε να μεταπηδήσει στη νεωτερικότητα ούτε στα τέλη του 19ου αιώνα, βρίσκοντας τον εαυτό της στη θέση του «ασθενούς της Ευρώπης», έχοντας διαλυθεί και χάσει την ιδιότητά της ως μία από τις υπερδυνάμεις του κόσμου.
Και τέλος, ο Ιουδαϊσμός - η υιοθέτησή του, σύμφωνα με την «Ιστορία των Περασμένων Χρόνων», εξετάστηκε επίσης από τον Βλαντιμίρ στον θρυλικό θεολογικό διαγωνισμό. Η μεταστροφή στον Ιουδαϊσμό θα περιέπλεκε τη θέση των Ρως στο παγκόσμιο πλαίσιο του 988 κατά τάξεις μεγέθους. Εδώ θα ήταν απαραίτητο να συγκρουστεί με όλους: Καθολικούς, Ορθόδοξους και Μουσουλμάνους. Αλλά το κύριο πρόβλημα έγκειται στην ίδια την ουσία του Ιουδαϊσμού - είναι η εθνική πίστη των Εβραίων και η μεταστροφή σε αυτήν, είτε εθελοντική είτε αναγκαστική, είναι τόσο σπάνια και δεν ενθαρρύνεται. Στην ιστορία τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να μετρηθούν στα δάχτυλα του ενός χεριού. Στην ίδια τη Χαζαρία, της οποίας οι πρεσβευτές προσέφεραν στον Πρίγκιπα Βλαδίμηρο να εκτελέσει, ας πούμε, ένα «συλλογικό giyur [μεταστροφή στον ιουδαϊσμό]», μόνο η ηγεσία γύρω από τον Χαγάνο και οι κορυφαίοι αριστοκράτες είχαν εξιουδαϊστεί. Η συντριπτική πλειοψηφία των υπηκόων παράμεναν παγανιστές, Ορθόδοξοι και Μουσουλμάνοι. Για να υιοθετήσει μια τόσο μεγάλη μάζα του πληθυσμού τον Ιουδαϊσμό, θα απαιτούνταν γιγάντιες Ταλμουδικές εξηγήσεις. Όπως, για παράδειγμα, μυθεύματα για «χαμένες φυλές του Ισραήλ» στα δάση του Νόβγκοροντ και στα ορμητικά νερά του Δνείπερου.
Η Ορθοδοξία στη Ρωσία έγινε παράγοντας «εθνικής οικοδόμησης» και εγγυητής της μη διάλυσης των Ρώσων μεταξύ ξένων πολιτισμικών και ξενόγλωσσων λαών. Η Ορθοδοξία συνένωσε τις ανατολικές σλαβικές φυλές σε ένα ενιαίο ρωσικό έθνος, δημιούργησε ένα κοινό πολιτιστικό πεδίο, γραφή και γλώσσα, ένωσε με τις αξίες της δικαιοσύνης, της αμοιβαίας βοήθειας, της αλληλεγγύης, έδωσε εξαιρετικά παραδείγματα ασκητών και αγίων.
Αυτή η πολιτισμική επιλογή μας έκανε ακριβώς αυτό που είμαστε σήμερα.
Πηγή: https://vz.ru/opinions/2025/7/28/1348536.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου