Ο Υπερκαυκάσιος Κόμβος και το Μεγάλο Τουράν: Η βάση της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν, ο Τραμπ και η Σύνοδος Κορυφής στην Αλάσκα

Michael Sammari

 

Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν συμβεί τόσα πολλά στον Νότιο Καύκασο, και μάλιστα κατά μήκος ολόκληρων των νότιων συνόρων της Ρωσίας, που είναι εύκολο να διακρίνει κανείς μια αλυσίδα διαδοχικών γεγονότων. Ωστόσο, όλα ξεκίνησαν με τον Αλίγιεφ. Με τα λόγια και τις πράξεις του, ο κόμβος συμφερόντων και αντιφάσεων του Νότιου Καυκάσου μεγάλωσε. Και τώρα μεγαλώνει ακόμη περισσσότερο με τον Τραμπ.

Μετά τη σημαντική ομιλία στις 19 Ιουλίου στο Χακέντι, στο τρίτο Φόρουμ της Σούσα, όπου ο Αλίγιεφ απάντησε σε ερώτηση του διάσημου Ουκρανού πολιτικού επιστήμονα Ντμίτρι Γκόρντον, αφού δέχθηκε την ευγνωμοσύνη του για την «υποστήριξη της κυριαρχίας της Ουκρανίας», καλώντας τους Ουκρανούς «να μην συμφωνήσουν στην κατοχή», ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν έκανε και είπε πολλά περισσότερα. Δέχθηκε στρατιωτικά σιρίτια από τα εθνικιστικά τάγματα, ενώ κάλεσε μια ουκρανική ομάδα δολιοφθοράς και αναγνώρισης που την έστειλε στην περιοχή Σιουνίκ της Αρμενίας. Επίσης, πέταξε στην Ουάσιγκτον για να υποσχεθεί στον Τραμπ το Νόμπελ Ειρήνης.

 

Τουρκική βάση στο Αζερμπαϊτζάν ως εγγύηση της «γέφυρας Τραμπ»

Ωστόσο, ίσως το πιο σημαντικό βήμα, που δεν έκανε αίσθηση καθώς δεν ήταν κάποια από τις επιδεικτικές του ενέργειες ή ομιλίες, αλλά εξετάζοντάς το με μακροπρόθεσμους στρατηγικούς όρους, είναι η υπογραφή μιας νέας αμυντικής συμφωνίας στην Κωνσταντινούπολη από τους υπουργούς Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας, μόλις τρεις ημέρες μετά την αξιομνημόνευτη ομιλία στο Χακέντι. Ήταν στο περιθώριο αυτής της εκδήλωσης που ακούστηκαν τα πιο ανησυχητικά και δυσάρεστα νέα για την πιθανή κατασκευή μιας τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Αζερμπαϊτζάν.

Η βάση μπορεί να κατασκευαστεί στην περιοχή Χατσμάζ του Αζερμπαϊτζάν, όχι μακριά από τα ρωσο-αζερικά σύνορα. Πληροφορίες σχετικά με αυτό ανακοινώθηκαν ανοιχτά στις 22 Ιουλίου στο περιθώριο της στρατιωτικής έκθεσης IDEF-2025 στην Κωνσταντινούπολη, με φόντο την υπογραφή συμφωνίας για την ενίσχυση της αμοιβαίας στρατιωτικής ασφάλειας από τους υπουργούς Άμυνας της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν. Αργότερα, με αναφορά σε κυβερνητική πηγή, αυτό γράφτηκε σε αρκετές τουρκικές και αζερικές εφημερίδες φιλικές στις κυβερνήσεις Αλίγιεφ και Ερντογάν. Σύμφωνα με εσωτερικές πληροφορίες, ένας Τούρκος εκπρόσωπος, ένας από τους ακόλουθους Τύπου, μίλησε ευθέως σχετικά με αυτό. Η απόφαση αιτιολογήθηκε λόγω της «επιθετικής Ρωσίας». Αυτό γράφτηκε στα αζερικά και τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Αλλά νωρίτερα, ο πρώην επικεφαλής της προεδρικής διοίκησης στο Αζερμπαϊτζάν, Ελντάρ Ναμάζοφ, μίλησε επίσης για αυτό. Από αυτή την άποψη, αξίζει να σημειωθεί ένα σημαντικό σημείο.

Φυσικά, μια τουρκική στρατιωτική βάση θα είναι και μια στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ. Θα πρόκειται για μια βάση με εξοπλισμό του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και ανταλλαγή πληροφοριών με ολόκληρη τη συμμαχία. Φυσικά, δεν κρύβεται καθόλου εναντίον ποιου στρέφεται αυτή η βάση. Αυτό δηλώθηκε σχεδόν άμεσα από επίσημους εκπροσώπους της Τουρκίας - μέσω διαρροής στον Τύπο.

Αλλά αυτό δεν είναι το κύριο ζήτημα. Εξάλλου, χάρη στη ρητορική των αζερικών και τουρκικών μέσων ενημέρωσης και των ειδικών και αξιωματούχων τους, είναι σχεδόν ο κανόνας. Το κύριο ζήτημα είναι ότι υπάρχει μια σαφής διασύνδεση μεταξύ της τουρκικής και της αμερικανικής επιρροής. Και μάλιστα η επιρροή του Ντόναλντ Τραμπ προσωπικά, ο οποίος αποφάσισε να χτίσει μια πολύ όμορφη «γέφυρα».

Η ανακοίνωση για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης στα ΜΜΕ έλαβε χώρα την ίδια στιγμή που ο πολιτικός χώρος του Διαδικτύου της Ρωσίας, των Δημοκρατιών του Νότιου Καυκάσου, ακόμη και της Ουκρανίας, γέμισε με μια υπόθεση εμπιστευτικών πληροφοριών σχετικά με τον Πασινιάν που μίσθωσε τον διάδρομο της Ζανγκεζούρ. Τον έδωσε προς ενοικίαση. Στον Τραμπ. Για 99 χρόνια. Και η οποία εν μέρει έγινε πραγματικότητα λίγες μέρες αργότερα στην Ουάσιγκτον.

Και παρόλο που πρόκειται για δήλωση, όχι για πλήρη συμφωνία, και ο Πασινιάν ενεργεί σαφώς πίσω από την πλάτη ενός μέρους της αρμενικής κοινωνίας, μια τέτοια σύμπτωση δεν φαίνεται τυχαία. Προφανώς, σύμφωνα με τη λογική του Αμερικανού προέδρου, η τουρκική βάση αποτελεί εγγύηση του αμερικανικού εμπορίου που ταυτόχρονα είναι φθηνή - σε σύγκριση με παρόμοιες αμερικανικές.

Και είναι απολύτως λογικό ότι μια σειρά από αναφορές για χίλιους ή περισσότερους Αμερικανούς μαχητές μιας ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας (PMC) που θα διασφαλίσουν την ασφάλεια του διαδρόμου της Ζανγκεζούρ στην περιοχή Σινιούκ εντάσσεται σε αυτό το εκτεταμένο μιλιταριστικό πλαίσιο. Κάποιος πρέπει να τους καλύψει. Άρα στο Αζερμπαϊτζάν πρέπει να δημιουργηθεί μια τουρκική βάση. Στην Αρμενία θα είναι Αμερικανοί PMC. 

 

Αρμενικές εκλογές 

Και ποιοι είναι ο Αλίγιεφ και ο Πασινιάν μετά από αυτό; Σωστά - πραγματιστές πολιτικοί που θέλουν να ενισχύσουν την εξουσία τους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εις βάρος της Ρωσίας και του Ιράν. Και ενδυναμώνοντας περαιτέρω τους εαυτούς τους, να μεταφέρουν τις χώρες, τους λαούς και τις κοινωνίες τους στον «θαυμαστό νέο» Δυτικό κόσμο. Φυσικά, υπάρχουν πολλές όμορφες ρωσικές λέξεις που περιγράφουν μια τέτοια συμπεριφορά, αλλά στην πολιτική από την εποχή του Μακιαβέλι, το πιο σημαντικό είναι τα συμφέροντα, όχι τα λόγια.

Η μόνη θετική πτυχή όλων των πρόσφατων γεγονότων είναι το γεγονός ότι ο Πασινιάν ενεργεί σαφώς ερήμην πολλών ψηφοφόρων του, και έχει εκλογές σε δέκα μήνες. Αναμφίβολα, η μοίρα ολόκληρου του Νότιου Καυκάσου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις εκλογές. Και, ίσως, μέρος της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας εκεί. Και σίγουρα δεν υπάρχει χρόνος για συναισθηματισμούς, όμορφα λόγια, στρατηγική συνεργασία και «φιλικές εθνικές προσδοκίες».

Όσο για την ιρανική αντίδραση, ήταν αναμενόμενα σκληρή, αν όχι πολύ σκληρή. Αυτό το δήλωσε ξεκάθαρα ο σύμβουλος του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί. Σύμφωνα με αυτές, ο κύριος στόχος του έργου Ζανγκεζούρ είναι η διακοπή των δεσμών του Ιράν με τον Καύκασο και η δημιουργία χερσαίου αποκλεισμού του Ιράν και της Ρωσίας στο νότο, συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου της Διεθνούς Συνεργασίας Βορρά-Νότου, καθώς και η προσθήκη ενός νέου μετώπου πίεσης μετά την Ουκρανία για τη Ρωσία αλλά και το Ιράν στο Αζερμπαϊτζάν, με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ και των παντουρκικών κινημάτων της Τουρκίας και του Νότιου Καυκάσου.

Αλλά η ρητορική διαλόγου του Κρεμλίνου δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου, έχει γίνει μόνο πιο συγκρατημένη: ο Ντμίτρι Πεσκόφ πολύ νωρίτερα σημείωσε μόνο τη «δύσκολη περίοδο» στις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν. Και αργότερα, σχολιάζοντας τη νέα διακήρυξη της Ουάσιγκτον, το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι: «Η εμπλοκή εξωπεριφερειακών παραγόντων θα πρέπει να λειτουργήσει για την ενίσχυση της ειρηνευτικής ατζέντας και να μην δημιουργήσει πρόσθετες δυσκολίες και διαχωριστικές γραμμές. Θα θέλαμε να αποφύγουμε τη θλιβερή εμπειρία της δυτικής παρέμβασης στην επίλυση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή».

 

Τουρκία και Μεγάλο Τουράν

Και τώρα για το ίδιο το Μεγάλο Τουράν. Η βάση που πρόκειται να αναπτύξει το Αζερμπαϊτζάν είναι τουρκική. Και το Μεγάλο Τουράν είναι ένα τουρκικό έργο. Και ο Αλίγιεφ δεν είναι μόνος στην επιθυμία του για το Μεγάλο Τουράν: στις αρχές Αυγούστου στην Κωνσταντινούπολη, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποδέχθηκε βασιλικά, όπως έχει ανακοινωθεί εδώ και καιρό στον τοπικό τύπο, έναν άλλο εκπρόσωπο του τουρανικού κόσμου - τον Πρόεδρο του Καζακστάν Κ.Ζ. Τοκάγιεφ. Εκεί, υπογράφηκε μνημόνιο κατανόησης για την ανάπτυξη των μεταφορών κατά μήκος του μεσαίου διαδρόμου. Και ο Πρόεδρος του Καζακστάν ήταν τόσο χαρούμενος με την επίσκεψή του που κήρυξε μια νέα χρυσή εποχή των σχέσεων με την Τουρκία, υπογράφοντας τις αντίστοιχες οικονομικές συμφωνίες. Έτσι, η Τουρκία σταδιακά γεμίζει το έργο της με γεωοικονομικό και γεωπολιτικό νόημα. Και γίνεται ολοένα και πιο προφανές: Η Τουρκία θέλει να επιτύχει μια αναθεώρηση των οδών εφοδιαστικής στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου. Προς όφελός της.

Πέρα από αυτό, όμως, είναι προφανές ότι η φιλία του Ιλχάμ Αλίγιεφ και της διοίκησής του με το καθεστώς του Κιέβου βαθαίνει και επεκτείνεται. Το τελευταίο τηλεφώνημα του Αλίγιεφ στο Κίεβο το επιβεβαιώνει. Έτσι σημείωσε ο Κίριλ Καμπάνοφ αυτή τη συνεργασία σε μια από τις δημοσιεύσεις του για τη «Ρωσική Άνοιξη»: «Οι παραδόσεις «βοήθειας» στους Ουκρανούς δεν είναι καν κρυφές, η ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν τις δηλώνει δημόσια».

Και υπάρχουν επίσης τουρκικές προμήθειες, ακόμη και μια ολόκληρη κορβέτα που η Τουρκία κατασκεύασε για την Ουκρανία και άλλα "Kirpi" και "Sakarya". Και αυτό δεν είναι τυχαίο, επειδή ιστορικά η Τουρκία θεωρεί το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της Ουκρανίας ως δικό της. Όλα αυτά στέλνουν σαφώς και ξεκάθαρα ένα μήνυμα ότι η τουρκική γεωπολιτική κατασκευή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

 

Αζερική διασπορά στη Ρωσία

Και αναλύοντας τα γεγονότα που έχουν συμβεί, πρέπει να καταλάβει κανείς ένα ακόμη πράγμα: στις χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου, η συμπεριφορά του ηγέτη της χώρας προβάλλεται συχνά στα μέλη της κοινότητας. Αν ο Αλίγιεφ, χαμογελώντας, μιλάει για φιλία με την Ουκρανία και την κατοχή της, δεν αναγνωρίζει την Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση, και στη συνέχεια, χαμογελώντας επίσης, σφίγγει τα χέρια με τον Τραμπ και τον Πασινιάν στην Ουάσιγκτον, τότε πρέπει να καταλάβει κανείς: αυτό δεν μπορεί παρά να προκαλέσει μια ορισμένη αντίδραση και μια ορισμένη στάση μεταξύ μέρους των αζερικών κοινοτήτων στη Ρωσία. Και στη συνέχεια και απέναντι στη Ρωσία.

Και πολλοί ειδικοί μιλούν ήδη για αυτό. Συγκεκριμένα, η εκπομπή "Besogon" του Νικίτα Μιχάλκοφ αναφέρθηκε σε εγκλήματα υψηλού προφίλ από εκπροσώπους διαφόρων διασπορών και τα γενικά στατιστικά στοιχεία για την αύξηση των αδικημάτων από μετανάστες και άτομα που μόλις έλαβαν υπηκοότητα.

Αν ήταν τόσο δύσκολο πριν, τότε τι να περιμένουμε τώρα; Όλα τα παραπάνω, καθώς και οι τελευταίες συμφωνίες που συνήφθησαν στην Ουάσινγκτον και την Κωνσταντινούπολη, επιβεβαιώνουν για άλλη μια φορά την πλέον πιο διαδεδομένη γνώμη των ειδικών, η οποία έχει επανειλημμένα εκφραστεί πολύ νωρίτερα από αναλυτές από το Ντονμπάς και άλλες ρωσικές περιοχές, ότι η Ρωσία πρέπει να βασίζεται στις δικές της περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών, και όχι στις «φιλικές προσδοκίες» των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών.

 

Συνάντηση της Αλάσκας και Νότιος Καύκασος

Ωστόσο, υπάρχει μια ορισμένη αχτίδα φωτός σε αυτό το γεωπολιτικό σκοτάδι του Νότιου Καυκάσου, ας πούμε, ένα είδος φωτός στο τέλος του τούνελ. Φαίνεται αρκετά προφανές ότι στη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα στις 15 Αυγούστου, οι ηγέτες της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών μπορούν επίσης να συζητήσουν για τον Νότιο Καύκασο. Αυτό επιβεβαίωσε έμμεσα ο Προεδρικός Βοηθός Γιούρι Ουσακόφ. Φυσικά, αυτό το ζήτημα δεν θα είναι τόσο σημαντικό όσο τα ζητήματα της ουκρανικής διευθέτησης ή η βελτίωση των διμερών σχέσεων στην οικονομία και την πολιτική, αλλά επειδή ο Ντόναλντ Τραμπ έχει πραγματοποιήσει μια τόσο μεγάλης κλίμακας εκστρατεία δημοσίων σχέσεων στην Ουάσιγκτον, δημιουργώντας και επαναλαμβάνοντας μια άλλη δήλωση της Ουάσιγκτον (η πρώτη ήταν το 2020 μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου και σχεδόν κατέληξε σε πόλεμο μόλις μερικά χρόνια αργότερα), τότε, αναμφίβολα, θα βρει ένα ή δύο λεπτά για αυτό, και ίσως ακόμη και πολύ περισσότερο. Κάτι υποδηλώνει το προσωπικό ενδιαφέρον του Τραμπ για τη «γέφυρά» του. Και ίσως, αυτό είναι απλώς μια υπόθεση, θα προσφέρει να ανταλλάξει τα συμφέροντά του στη Ζανγκεζούρ με ρωσικά - στην Ουκρανία. Άλλωστε, κανείς δεν έχει ακυρώσει τη ρωσική στρατιωτική βάση στο Γκιουμρί, ούτε και τον στρατιωτικό εξοπλισμό εκεί. Και όλες αυτές οι «γέφυρες Τραμπ» και οι Πασινιάν φαίνονται πολύ σχετικοί στο γενικό πλαίσιο. Το κύριο ζήτημα είναι ότι αυτό το φως που ανατέλλει σε πραγματικές μεγάλης κλίμακας διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία, τον Νότιο Καύκασο, ακόμη και την ασφάλεια στον κόσμο, δεν θα αποδειχθεί, όπως λένε σε ορισμένες ταινίες, ένα ακόμη τρένο που θα περάσει και θα φύγει. Διαφορετικά, οι φόβοι πολλών ειδικών ότι μια νέα κλιμάκωση στον Νότιο Καύκασο είναι πολύ πιθανή μπορεί να γίνουν πραγματικότητα.

 

Πηγή: https://rusvesna.su/news/1754982796

 

Ο Ελληνισμός μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ…

Στον άξονα Υπερκαυκασίας-Μέσης Ανατολής-Βόρειας Αφρικής λαμβάνει χώρα μια ριζική αναδιάταξη ισορροπίας ισχύος με ταυτόχρονη αναδιαμόρφωση του πολιτικού χάρτη. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του νέου γεωπολιτικού τοπίου, στην εποχή μετάβασης στον πολυπολικό κόσμο, είναι η διαδικασία ανάδυσης δύο περιφερειακών δυνάμεων, του Ισραήλ και της Τουρκίας.

Οι δυο τους ανταγωνίζονται για την αύξηση της επιρροής τους σε μια τεράστια περίμετρο, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και ολόκληρος ο Ελληνισμός (Ελλάδα και Κύπρος). Σε αυτήν την κούρσα ανταγωνισμού προκύπτουν σημεία αντιπαράθεσης, όπως είναι η μαζική εξόντωση των δύσμοιρων Παλαιστινίων στη Γάζα και το εύρος επιρροής της κάθε μιας επί της τραγικής Συρίας. Υπάρχουν, όμως, και σημεία σύγκλισης, όπως στο Αζερμπαϊτζάν εις βάρος της επίσης τραγικής Αρμενίας.

Κομβικό στοιχείο της εν λόγω εξέλιξης είναι ότι οι δύο χώρες δεν δρουν ως εκπρόσωποι παγκόσμιων υπερδυνάμεων, αλλά λειτουργούν σε περιβάλλον διευρυμένης αυτονομίας αποφάσεων, με κριτήριο την εφαρμογή των δικών τους επεκτατικών επιδιώξεων. Και οι δύο προβάλλουν επιθετική εθνικιστική ιδεολογία, παρά τις εσωτερικές αντιθέσεις (νεοοθωμανισμός και κεμαλισμός στην Τουρκία, ακροδεξιός και προοδευτικός σιωνισμός στο Ισραήλ), ενώ κατέχουν αξιοσημείωτη στρατιωτική ισχύ που δεν διστάζουν να τη χρησιμοποιήσουν. Προφανώς το Ισραήλ υπερέχει κατά πολύ τεχνολογικά, αλλά η Τουρκία διαθέτει σημαντικό πληθυσμιακό πλεονέκτημα, παράλληλα με τα αξιοσημείωτα βήματα που έχει κάνει στους στρατιωτικούς της εξοπλισμούς.

Από μόνες τους, ωστόσο, οι παραπάνω προϋποθέσεις δεν θα έφθαναν για την μεταπήδηση των δύο αυτών χωρών στο επίπεδο των μεγάλων δυνάμεων. Σε αυτό συντελούν σε σημαντικό βαθμό και άλλοι παράγοντες, με κυριότερο τις εφεδρείες τους. Η τουρκική ισχύς επιχειρεί να εμφανιστεί ως προβολή του τουρκοϊσλαμικού κόσμου που τέμνει την Ευρασία από την κινεζική επαρχία Ξιν Γιάνγκ και τις τουρκογενείς φυλές της Σιβηρίας και καταλήγει στα προάστια των δυτικοευρωπαϊκών πόλεων με τα γκέτο των μουσουλμάνων μεταναστών. Το δε Ισραήλ, παρά την περιορισμένη του εδαφική επικράτεια και τον μικρό πληθυσμό του ενισχύεται καθοριστικά από κρίσιμα κέντρα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και την σημαντική επιρροή του στις πολιτικές ηγεσίες της Δύσης, με πρώτιστη αυτή των ΗΠΑ.

Πυραμίδα ισχύος

Επιπλέον, όμως, η αναρρίχηση και του Ισραήλ και της Τουρκίας στην πυραμίδα ισχύος, οφείλεται στην παρατεταμένη κρίση και ραγδαία υποχώρηση της Ευρώπης. Στην ουσία μιλούμε για την αποτυχία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία επιχειρήθηκε στον μεταπολεμικό κόσμο και θα μπορούσε, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να εξελιχθεί σε έναν συμπαγή πόλο του διεθνούς συστήματος. Κάτι, όμως, που τελικά δεν συνέβη λόγω του Ατλαντισμού.

Ο αμερικανικός παράγων έβλεπε στην Ευρώπη έναν χώρο της άμεσης επιρροής του, και γι’ αυτό δεν επέτρεψε να ανατραπούν τα δεδομένα που δημιούργησε η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι, το ευρωπαϊκό όραμα, στην πορεία, εξετράπη σε μονοπάτια που εξυπηρετούσαν τα υπερατλαντικά κέντρα και τις συνεργαζόμενες με αυτά πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης. Το ευρωπαϊκό πολιτισμικό υπόστρωμα απωθήθηκε για να αντικατασταθεί με ιδεολογήματα που αδυνάτιζαν τις εθνικές αλλά και την ευρωπαϊκή συνείδηση, την ώρα που άλλαζε ταυτόχρονα η πληθυσμιακή σύνθεση και η κοινωνική διαστρωμάτωση των ευρωπαϊκών κρατών υπό το βάρος εσκεμμένων επιλογών.

Η ατλαντική “σφήνα” ήταν αυτή που απέτρεψε και τη σύγκλιση του δυτικού και ανατολικού ευρωπαϊκού χώρου, που θα άλλαζε καταλυτικά το παγκόσμιο γίγνεσθαι, προσδίδοντας μια νέα δυναμική όχι μόνον στις οικονομικές λειτουργίες της Ευρώπης αλλά και στη χριστιανική της ταυτότητα. Η ενδοευρωπαϊκή σύγκρουση εξυπηρετεί παροδικά τον Ατλαντισμό, που κατ’ αυτόν τον τρόπο καθυστερεί την εκδήλωση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης του που οδηγεί –μεταξύ άλλων– και στην απώλεια της αμερικανικής παγκόσμιας ηγεμονίας. Οι ΗΠΑ μετακυλίουν το υπέρογκο κόστος αυτής της αναβολής στους ευρωπαϊκούς λαούς.

Μεγάλο θύμα της ευρωπαϊκής αποτυχίας είναι ο Ελληνισμός. Σε μακρά δομική κρίση, λόγω δημογραφικής απίσχνασης, αντιπαραγωγικών οικονομικών μοντέλων, ετεροκαθορισμού και υποτέλειας στην εξωτερική πολιτική, αδιέξοδων πολιτικών αντιθέσεων και αναχρονιστικών εμμονών με μακρό ιστορικό βάθος, ο Ελληνισμός αδυνατεί να στηριχθεί στο φυσικό στρατηγικό του βάθος. Διότι ο ευρωπαϊκός χώρος, στο σύνολό του, είναι η φυσική συνέχεια του σύγχρονου Ελληνισμού, επί του οποίου, παρά τις ανισοβαρείς και εκμεταλλευτικές σχέσεις που υπέστη, βάσισε την ύπαρξή του.

Η διάψευση από την ΕΕ

Σήμερα, ωστόσο, η ΕΕ, η πολιτική οντότητα στην οποία η Ελλάδα εντάχθηκε όχι μόνον για την εδραίωση του δημοκρατικού της πολιτεύματος και την ομαλή οικονομική της ανάπτυξη, αλλά πρωτίστως ως ασπίδα προστασίας από τον εξ ανατολών κίνδυνο, κινείται προς κατευθύνσεις που δεν εξυπηρετούν την ελληνική κυριαρχία. Αντιθέτως, όλο και λιγότερο σιωπηρά, εκδηλώνονται φυγόκεντρες τάσεις κρατών-μελών που επιδιώκουν προνομιακές σχέσεις με την αναθεωρητική Τουρκία, παραβλέποντας και αδιαφορώντας για τους δικαιολογημένους ελληνικούς φόβους.

Στενότατη, βεβαίως, είναι η σχέση της ΕΕ και των πλείστων ευρωπαϊκών κρατών με το Ισραήλ. Παρά τις αντιδράσεις που εκδηλώνονται εσχάτως για την προώθηση της “τελικής λύσης” του Νετανιάχου στη Γάζα και σ’ ολόκληρη την Παλαιστίνη, οι Ευρωπαίοι βλέπουν στο εβραϊκό κράτος ένα δυτικό προκεχωρημένο φυλάκιο στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, παραμένουν ισχυρά τα αισθήματα συλλογικής ενοχής για το Ολοκαύτωμα, που τροφοδοτούν ακόμα την ευνοϊκή μεταχείριση του Ισραήλ, ακόμη και όταν καταπατά κάθε έννοια της διεθνούς νομιμότητας και των ανθρωπιστικών αξιών.

Ταυτόχρονα, η σκληρή αντιρωσική πολιτική των ευρωπαϊκών ηγεσιών βαθαίνει το ρήγμα στον Ορθόδοξο Κόσμο, που η ενότητά του, έστω και σε επίπεδο θρησκευτικό-πολιτισμικό, θα προσέδιδε στον Ελληνισμό ένα ανεκτίμητο αντίβαρο απέναντι στις πιέσεις που δέχεται στον ανατολικό μεσογειακό χώρο από τον Τουρκισμό και τον Εβραϊσμό. Ο κατακερματισμένος Ορθόδοξος χώρος πλήττει την ίδια την ευρωπαϊκή ενότητα, και ωθεί στην εκτροπή των εθνικών προτεραιοτήτων των ορθοδόξων κρατών.

Πρόκειται αναμφίβολα για μια συνθήκη που δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Ο ελληνικός κόσμος, ακόμη και υπό την τουρκική και ενετική κατοχή, είχε ένα ευρύτατο πολιτισμικό εκτόπισμα που κατόρθωνε να επηρεάζει εκ των έσω τις αυτοκρατορίες της εποχής. Σήμερα, παρά το γεγονός ότι υφίστανται δύο ελληνικά κράτη, τα οποία καταλαμβάνουν έναν από τους κρισιμότερους παγκοσμίους γεωπολιτικούς χώρους, ο Ελληνισμός βιώνει μια υπαρξιακή αγωνία.

Μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ο Ελληνισμός

Στη νέα γεωπολιτική εξίσωση που διαμορφώνεται, και απέναντι στον έκδηλο τουρκικό επεκτατισμό, ο Ελληνισμός αναζητά στηρίγματα επιβίωσης. Ωστόσο, η εθνική υπαρξιακή κρίση δεν έχει βρει ανάλογου εύρους ηγετικές προσωπικότητες για να την διαχειριστούν. Οι ιθύνουσες ομάδες του τελούν εν συγχύσει, αναζητώντας λύσεις μέσα από έναν λαβύρινθο αντιφάσεων. Αφενός, επιζητούν με σχεδόν ταπεινωτικούς συμβιβασμούς και παραχωρήσεις, τον κατευνασμό της Άγκυρας, αναγνωρίζοντας τον αναβαθμισμένο της ρόλο. Αφετέρου, κηρύττουν μια άνευ όρων συμμαχία με το Ισραήλ, παραβλέποντας ή σε αρκετές περιπτώσεις επιδοκιμάζοντας την καταστροφική του πολιτική έναντι των Παλαιστινίων. Κι αυτό, επειδή προσβλέπουν στην προστασία του απέναντι στο νεοοθωμανισμό, αν και βεβαίως ουδείς αναμένει σε μία στιγμή σύγκρουσης μια άμεση ισραηλινή στήριξη.

Και οι δύο γραμμές της πολιτικής των Αθηνών δεν μένουν στη θεωρία. Ήδη παράγουν αποτελέσματα. Τέτοια είναι η διεύρυνση των απαιτήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο, η σταδιακή εξάρτηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από τον τουρκικό τουρισμό και οι μαζικές αγορές ακινήτων από τουρκικά συμφέροντα στην παραμεθόρια ζώνη. Ακόμη πιο εκτεταμένη είναι η αγορά ελληνικών ιδιοκτησιών από εβραϊκά συμφέροντα. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα ήδη διαμοιράζεται σε πεδία επιρροής μεταξύ του Ισραήλ (οικειοθελώς) και της Τουρκίας (από φόβο).

Η διαδικασία αυτή, εφόσον εξακολουθήσει, θα έχει, μοιραία, σημαντικές επιπτώσεις και στην ιδεολογική μετάλλαξη του Ελληνισμού, ο οποίος ήδη έχει υποστεί τεράστια πλήγματα από τις εθνομηδενιστικές αντιλήψεις που προωθήθηκαν στον ευρωπαϊκό χώρο τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτό μπορούμε ήδη να το αντιληφθούμε στον τρόπο υπεράσπισης των δύο στρατοπέδων που έχουν σχηματιστεί με αφορμή τα δραματικά γεγονότα στη Γάζα. Στο βάθος του χρόνου, υπό την πίεση της αρνητικής πραγματικότητας οι σημερινές τοποθετήσεις μπορούν να εξελιχθούν σε κεκαλυμμένες θέσεις υποταγής, ανάλογες αυτής του περίφημου Νοταρά στα στερνά χρόνια του Βυζαντίου.

Βεβαίως, η ιστορία κινείται πάντοτε μέσω μεγάλων αντιφάσεων και απρόβλεπτων εκπλήξεων, πόσω δε μάλλον όταν ολόκληρος ο πλανήτης έχει εισέλθει σε μια εποχή καταλυτικών ανακατατάξεων. Ωστόσο, για να ωφεληθεί κάποιος από, πιθανώς, θετικές για τον ίδιο εξελίξεις πρέπει να έχει δημιουργήσει τις ανάλογες προϋποθέσεις. Αυτό για τον Ελληνισμό σημαίνει επαναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής σε συνδυασμό με την παραγωγική ανασυγκρότηση που θα τη στηρίξει και, ίσως το σπουδαιότερο, με την ενίσχυση της ελληνικής ταυτότητας.

In Memoriam - Ο Φιλόσοφος Κλείτος Ιωαννίδης 1944-2025

Πριν λίγες ημέρες, έφυγε από τη ζωή ο φιλόσοφος, ιστορικός και ποιητής Κλείτος Ιωαννίδης (1944 Μουτουλλάς Τροόδου – 2025 Λευκωσία). Ο εκλιπών υπήρξε ένας από τους κορυφαίους διανοούμενους της Κύπρου, αλλά και ολοκλήρου του ελληνισμού, και συνάμα ένας φλογερός πατριώτης, με τεράστια προσφορά στην κυπριακή υπόθεση.

Ο Ιωαννίδης σπούδασε στο Παρίσι κατά την περίοδο 1967-1974, όπου συμμετείχε στα γεγονότα του 1968, με τον φίλο του φιλόσοφο Daniel Furjot. Στη Γαλλία συνδέθηκε με πολλούς Ελλαδίτες λογίους όπως τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Κώστα Αξελό, τη Μιμίκα Κρανάκη, τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, τον Κώστα Παπαϊωάννου, τον Νίκο Κεσανλή, τον Γιάννη Τσαρούχη και πολλούς άλλους.

Υπήρξε «άνθρωπος πολύτροπος», σύμφωνα με τον φίλο του Χρίστο Μαλεβίτση, καθώς υπηρέτησε με συνέπεια και οργιώδη παραγωγικότητα τα γράμματα, συγγράφοντας δεκάδες βιβλία φιλοσοφίας, θεολογίας, ιστορίας, αλλά και ποίησης. Υπήρξε πρόεδρος της «Φιλοσοφικής Εταιρείας Κύπρου», Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Θεάτρου ΕΝΑ, Πρόεδρος της «Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Κύπρου», ενώ διηύθυνε το «Θερινό Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Δράματος». Εργάστηκε ως ερευνητής στο Παρίσι, στην Αθήνα και στο «Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών» και δίδαξε Φιλοσοφία και Αισθητική στα Πανεπιστήμια Frederick και ΤΕΠΑΚ. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης της Ι. Μονής Κύκκου, χάρη στην οποία κυκλοφόρησε εικοσιπέντε τόμους αγιολογικού, ιστορικού, φιλοσοφικού και δοκιμιακού περιεχομένου.

Επίσης, πραγματοποίησε δώδεκα ντοκιμαντέρ, με θέμα την ιστορία της Κυπριακής Εκκλησίας. «Έγραψε» σχεδόν 30.000 ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα – κυρίως μέσω της ζωντανής ραδιοφωνικής εκπομπής «Ορθοδοξία Σήμερα»- σε μια περίοδο 40 ετών, συνεργαζόμενος με το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ). Με βάση τις εκπομπές στο ΡΙΚ συνέγραψε 1700 μικρά και μεγάλα κείμενα. Στο πλαίσιο των δράσεων του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, όπου εργάστηκε για 22 χρόνια (1979-1999) συνέγραψε την Ιστορία της Νεώτερης Κυπριακής Λογοτεχνίας (19ος και 20ος αιώνας). Πραγματοποίησε άπειρες διαλέξεις και ομιλίες, επιδιώκοντας την πνευματική αφύπνιση του κυπριακού ελληνισμού.

Ο Κλείτος Ιωαννίδης αφιέρωσε τη ζωή και το έργο του στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού στη διαχρονία του, σε συνδυασμό με τα μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα της Ευρώπης, τα οποία όχι μόνον γνώριζε αλλά είχε ενεργό συμμετοχή. Οι επιρροές του εδράζονταν στην αρχαιοελληνική σκέψη αλλά και στον χριστιανικό υπαρξισμό, τον οποίο και ο ίδιος καλλιέργησε.

Ο Ιωαννίδης ήταν πιστός Ορθόδοξος και η πίστη του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φιλοσοφική του σκέψη. Γι’ αυτό υπεράσπιζε την Εκκλησία και αναδείκνυε το εκκλησιαστικό γεγονός, ως τρόπο ανάδυσης της συνείδησης του ανθρώπου.

Τον συνάρπαζαν, ιδίως, τα έργα των εμιγκρέδων Ρώσων θεολόγων, και είχε σχετιστεί με τον κύκλο των επιγόνων του Μπερντιάεφ. Αυτό αποτέλεσε και την αφορμή της, ολιγόχρονης δυστυχώς, συνεργασίας μας, καθώς, πληροφορούμενος το πεδίο των ενδιαφερόντων μου, μου έκανε τη τιμή να με προσκαλέσει να κάνω κάποιες διαλέξεις στην Φιλοσοφική Εταιρεία Κύπρου, όπως για το βιβλίο του Νικολάι Μπερντιάεφ «Το νόημα της Ιστορίας», και την Ιστορία της Ρωσικής Φιλοσοφίας κατά τον 19ο αιώνα. Δυστυχώς, η τρίτη διάλεξη, για τον Ντοστογιέφσκι, πριν από δύο μήνες αναβλήθηκε, λόγω έκτακτης περίστασης, και είχαμε συμφωνήσει να την προγραμματίσουμε για τις αρχές φθινοπώρου. Αλλά, άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων…

Πρώτο του μέλημα η μετάδοση γνώσεων

Αυτό που σε εντυπωσίαζε στην προσωπικότητά του Ιωαννίδη ήταν η αεικίνητη φύση του, η διαρκής δράση του, η μετοχή του σε όλα τα δρώμενα, η έγνοια του για τη μετάδοση των γνώσεων και των ιδεών στους συνανθρώπους του. Ο Ιωαννίδης δεν ήταν φιλόσοφος του αναγνωστηρίου και των λίγων μυημένων. Επιθυμούσε η σκέψη να διαχυθεί, να ζυμωθεί στον κοινωνικό χώρο. Αγωνιζόταν ενσυνείδητα για να αναβιβάσει την πνευματική ζωή της κυπριακής κοινωνίας, τόσο στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν την τουρκική εισβολή και κατοχή, όσο και στα, ίσως πιο δύσκολα για πνευματικές διεργασίες και πολλώ δε μάλλον ενασχόληση με τη φιλοσοφία, χρόνια της ευμάρειας και του πλούτου. Δεν έπαυσε να μιλά για τις περιπέτειες των ιδεών, όπως και για την ιστορία της Κύπρου, τις μάχες του ακριτικού ελληνισμού να διατηρήσει την ταυτότητά του. Ενδυνάμωνε το εθνικό φρόνημα των Κυπρίων, σε μια εποχή που υπονομεύεται από νεοκυπριακά ιδεολογήματα, που στραγγαλίζουν την ιστορική αλήθεια και λειτουργούν ως δούρειος ίππος της τουρκικής επεκτατικότητας.

Ο Ιωαννίδης ενημερωνόταν ανελλιπώς και λεπτομερειακά για την εσωτερική, κυπριακή και ελλαδική, πολιτική επικαιρότητα αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις. Δεν δίσταζε να εκφράζει σταθερά τις απόψεις του για τα τεκταινόμενα, όπως έκανε τα τελευταία χρόνια που είχε ταχθεί αναφανδόν ενάντια στο ρεύμα της, δήθεν, «σωστής πλευράς της ιστορίας».

Είναι, ίσως, κλισέ η έκφραση ότι το κενό που άφησε πίσω του ένας μεγάλος λόγιος είναι δυσαναπλήρωτο. Θεωρώ, όμως, ότι στην περίπτωση, του Κλείτου Ιωαννίδη, αυτό, δυστυχώς, ισχύει στο ακέραιο. Αιωνία του η μνήμη!

Ενδεικτική σταχυολόγηση της εργογραφίας του Κλείτου Ιωαννίδη:

«Mystique Grecque», Encyclopédie des Mystiques, Paris, 1972.

Ρυθμός και Αρμονία: Η ουσία της μουσικής και του χορού στην Πλατωνική παιδεία, Λευκωσία, 1973.

Το πρόσωπο του φιλοσόφου από τους προσωκρατικούς στον Πλάτωνα, Λευκωσία, 1977.

Οι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι Πλωτίνος, Ιάμβλιχος, Πρόκλος, Λευκωσία, 1980.

Le roi-philosophe spectateur et acteur d’ après Platon, Αθήνα, 1983-1984.

Socrate, modèle philosophique, Λευκωσία, 1985.

Ζήνων ο Κιτιεύς: Η ζωή και το έργο του, Λευκωσία, 1985.

Ιστορία της Νεώτερης Κυπριακής Λογοτεχνίας.

Πλωτίνος ή η αναζήτηση του Ενός, Λευκωσία 1991.

Αβγή ή η κυπριακή φάση του Αιμιλίου Χουρμουζίου, Λευκωσία, 1991.

Εκκλησία Κύπρου: Ιστορία και Πολιτισμός 2.000 ετών, Λευκωσία, 1995 (στα αγγλικά και ρωσικά).

Ο Φιλόσοφος και ο Μουσικός στο έργο του Πλάτωνος, Αθήνα, 2003.

Κόκκος Σινάπεως, Λευκωσία, 1990.

Νοσταλγία Θεού, Λευκωσία, 1994.

Στις όχθες του Παρακλήτου: Η θεία λειτουργία της Ποίησης (Το ποιητικό μου Μανιφέστο), Λευκωσία 2015.

Ο Γέρων Πορφύριος – Μαρτυρίες και εμπειρίες, Λευκωσία, 1992 (μεταφρασμένο στα αγγλικά, γαλλικά, ρουμανικά, ρωσικά, σερβικά κ.ά.).

Σύγχρονοι άγιοι Γέροντες, Λευκωσία, 1994.

Μεταφράσεις

Β.Ν. Τατάκη, Η Ελληνική Πατερική και Βυζαντινή φιλοσοφία, Αθήνα, 1975.

R. Suszko, Η τυπική λογική και η ανάπτυξη της γνώσης, Αθήνα, 1977.

R. Ingarden, Καλλιτεχνικές και αισθητικές αξίες, Αθήνα, 1977.

Η Αρμενία σε κίνδυνο!

Για την έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου του Βαρντάν Γκρίτσεντς «Αίτημα για αφύπνιση -Συναγερμός για επαγρύπνηση, επαναγνωριμία και επαναβεβαίωση της ζωής του Αρμενικού λαού», ίδρυμα Χάικ (μετάφραση Λιλίτ Βαρντανιάν).

Η Αρμενία περνά κρίσιμες ώρες. Το Αρτσάχ – Ναγκόρνο Καραμπάχ καταλήφθηκε από τον αζερικό στρατό. Οι Αρμένιοι εγκατέλειψαν τα προαιώνια εδάφη τους και έγιναν πρόσφυγες. Στο ηττημένο Γερεβάν επιβάλλεται μια λύση που είναι «κομμένη και ραμμένη» στις επιδιώξεις του Μπακού και της Άγκυρας. Ο αρμενικός λαός φαίνεται εγκαταλελειμμένος από τους συμμάχους του, ενώ στο εσωτερικό της χώρας υποβόσκει ο διχασμός. Πρόσφατα, εκδηλώθηκε και σφοδρή αντίθεση μεταξύ της πολιτικής εξουσίας και της Εκκλησίας της Αρμενίας που είναι ο κύριος φορέας της διατήρησης της εθνικής συνείδησης των Αρμενίων.

Σε αυτή τη συγκυρία εκδίδεται στα ελληνικά μέρος του βιβλίου ενός σεβάσμιου Αρμένιου διανοούμενου, με ρίζες στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος από χρόνια κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους Αρμενίους, και καλεί σε εθνική πνευματική αφύπνιση πριν είναι πολύ αργά. Για τους Έλληνες ο αρμενικός λαός ήταν και είναι αδερφικός, και το ιστορικό του δράμα γνωρίζει ότι είναι αλληλένδετο με αυτό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Επίσης, σε όλους είναι κατανοητό ότι η πορεία των εξελίξεων στην Αρμενία, οι αντοχές ή η κάμψη της υπό την πίεση κυρίως της Τουρκίας, αλλά και άλλων διεθνών δρώντων, θα επηρεάσει άμεσα και την Ελλάδα, όπως πάντοτε συνέβαινε με το υποσύστημα αυτό της Υπερκαυκασίας από την περίοδο του Βυζαντίου.

Διαβάζοντας το βιβλίο του σεβαστού κ. Γκρίτσεντς-Βαρντανιάν, αντιλαμβάνεσαι αμέσως ότι μέσα από τη γραφίδα του ηχεί υπόκωφα η διαχρονική συνείδηση του λαού του. Αντίστοιχη με αυτή του λόγου των βιβλικών προφητών. Παρακολουθείς συμπυκνωμένη τη μακρά ιστορική εμπειρία, τις δραματικές περιπέτειες με τις ένδοξες κατακτήσεις και τραγικές ήττες, αλλά και τις αξίες, τις αρχές, τις ιδέες που υπηρέτησε και ταυτίστηκε μαζί τους ο αρμενικός λαός. Αυτές που στάθηκαν οι σηματοδότες της ύπαρξής του.

Και, κυρίως, προσλαμβάνεις μέσα από τη γραφή του την πίστη που συγκρότησε τον ψυχικό και πνευματικό κόσμο του έθνους του. Μεταφυσική και φυσική, πίστη και πραγματικότητα είναι στη σκέψη του επίπεδα που συνυπάρχουν και αλληλοεπηρεάζονται. Σε αντίθεση με τις επικρατούσες αντιλήψεις, η νοηματοδότηση του βίου του έθνους, οι πηγές των εκδηλώσεων της δημιουργικότητάς του εντοπίζονται στα βάθη και στα ύψη της σχέσης του με το μυστήριο του θείου, με τη θρησκεία που είναι απόλυτα ταυτισμένη με τον τρόπο ζωής του κάθε Αρμένιου, με την ιστορία όλης της Αρμενίας.

Ο λυρικός φιλοσοφικός και θεολογικός λόγος του συγγραφέα εκκινεί από το πεδίο της πολιτικής, των διεθνών σχέσεων και της διπλωματίας. Και ορθώς, γιατί η Αρμενία δίνει αγώνα ιστορικής επιβίωσης σε ένα εχθρικό περιβάλλον που απειλεί να την αδρανοποιήσει αν όχι να την εξαλείψει.

Αλλά και για αυτό ακριβώς, τελικά, επικεντρώνεται στο εσωτερικό πεδίο των ιδεών και των αξιών. Διότι γνωρίζει πως οι εξωτερικές συμπεριφορές αντανακλούν εντατικές εσωτερικές διεργασίες. Αντιλαμβάνεται ότι η μεγάλη σύγχρονη μάχη για το Αρτσάχ αλλά και για ολόκληρη την Αρμενία έχει ξεκινήσει από χρόνια στην καρδιά του κάθε Αρμένιου.

Το κακό στις διάφορες μορφές του, όπως συχνά γίνεται, με προκάλυμμα υψηλές έννοιες όπως ο ανθρωπισμός, ο ρεαλισμός, η προσαρμογή, το μέλλον, οι νέες παγκόσμιες αξίες, εισέβαλε για να ανατρέψει τους ιερούς βωμούς των θεών. Και στη θέση τους να διασπείρει τον φόβο, την αδυναμία, την υποταγή, την παραίτηση, τη φυγή. Σε αυτό το πεδίο κρίνεται στην ουσία ο αγώνας ενός ανθρώπου αλλά και ενός λαού. Γιατί αν ο άνθρωπος ή ο λαός μέσα στην καρδιά του κρατήσει ζωντανή την ελπίδα, αν υπηρετεί τις υψηλές πνευματικές αρχές και τις ηθικές αξίες που κληρονόμησε από το παρελθόν του, δεν θα ηττηθεί ποτέ. Ακόμη και αν λόγω συγκυριών, απωλέσει την κυριαρχία επί υλικών αντικειμένων.

Είναι γεγονός ότι τα όσα περιγράφει ο συγγραφέας ισχύουν σε μεγάλο βαθμό συνολικά στο σύγχρονο πολιτισμό. Έναν πολιτισμό που προάγει τον άνθρωπο-λωτοφάγο, χωρίς παρελθόν, χωρίς ήθος, χωρίς ταυτότητα. Απλώς καταναλωτή υλικών και άυλων αγαθών. Θυμίζει κάπως όλο αυτό τη ζοφερή ατμόσφαιρα του Μέγα Ιεροεξεταστή του Ντοστογιέφσκι. Όταν αλλοτριώνεται ο άνθρωπος από την ταυτότητά του τότε δεν βλέπει τον λόγο να αγωνιστεί για αυτήν. Αγωνίζεται μόνον για την επίπλαστη και σαθρή ευημερία του. Μετατρέπεται σε άθυρμα, σε όργανο αλλότριων κέντρων. Που ενίοτε ούτε καν τα γνωρίζει.

Ευθύνη γι’ αυτό φέρουν και οι ηγέτες των λαών. Κι όπως θίγεται στο βιβλίο, ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα είναι σήμερα ο τρόπος ανάδειξης των ηγετών. Οι δίαυλοι ανόδου προς την εξουσία πολύ συχνά δεν είναι αυτοί της αναγνωρισμένης αξίας και ικανότητας ή της γνήσιας πατριωτικής προσφοράς. Αντιθέτως, ενίοτε είναι οι σχέσεις με εξωχώρια κέντρα και παράκεντρα, που προωθούν έμπιστους τοποτηρητές, οι οποίοι υπηρετούν αλλότριους προς το έθνος τους σκοπούς, εξ αρχής εξαρτημένοι και ετεροπροσδιοριζόμενοι.

Πρόκειται για μια επιχείρηση δεκαετιών, που την παρατηρούμε να εφαρμόζεται με συνέπεια και σχεδιασμό. Απορούμε και ενίοτε αγανακτούμε όταν οι αποφάσεις τέτοιων ηγετών είναι αντίθετες με τα πιστεύω της πλειοψηφίας του έθνους τους, με την ιστορία και τις αξίες του έθνους τους. Αλλά υπακούουν σε μια εισαγόμενη ατζέντα, η οποία επιβάλλεται μέσω κατευθυνόμενων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι λαοί σε τέτοιες συνθήκες νοιώθουν πολιτικά απορφανισμένοι, αλλά χωρίς δυνατότητα αξιόπιστης εναλλακτικής επιλογής, στοιχείο που ευνοεί την άνοδο επικίνδυνων δημαγωγών και καιροσκόπων της πολιτικής.

Πολλές φορές, σε τέτοια ιστορικά αδιέξοδα τον λόγο τον έχει εντέλει ο ίδιος ο λαός, που πρέπει να μεταμορφωθεί ο ίδιος, απαλλασσόμενος από τα αρνητικά χαρακτηριστικά του. Ξαναβρίσκοντας τις αξίες του, τις πηγές της προέλευσής του, πιστεύοντας στον εαυτόν του, ξεκινώντας την ηθική επανάσταση από τα κάτω. Ή τουλάχιστον κάποια τμήματά του που θα λειτουργήσουν ως μαγιά μεταμορφωτική όλου του σώματος.

Δυστυχώς, η κατάσταση που διαμορφώνεται στον νότιο Καύκασο είναι εξαιρετική δυσμενής. Ο ανασχεδιασμός του χάρτη, που αναμφίβολα έχει προετοιμαστεί από καιρό, βλέπουμε να προωθείται με γοργά βήματα.

Η δραματική απώλεια του Αρτσάχ αποτελούσε μόνον μια φάση αυτού του νέου περιβάλλοντος που αναδύεται. Η Τουρκία, η χώρα αυτή που ευθύνεται για τη γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας, καθώς και των Ασσυρίων, επιστρέφει με αξιώσεις περιφερειακής δύναμης για να επιβάλει τις επιδιώξεις της, με τη βοήθεια του Αζερμπαϊτζάν. Για να ελέγξει τις κρίσιμες οδούς που ενώνουν την Μεσόγειο με την σινική ανατολή μέσω της τουρκόφωνης κεντρικής Ασίας.

Εξέλιξη που προφανώς δεν βρίσκει αντίθετες κάποιες δυτικές δυνάμεις, που τυφλωμένες από γεωπολιτικές ιδεοληψίες, όπως η εμμονή για τη διάρρηξη ενός εν δυνάμει αντίπαλου ευρασιατικού στρατοπέδου, δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που ελλοχεύει για τις ίδιες από αυτή την υπερενίσχυση των νεοοθωμανών. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που διαπιστώνουμε τέτοιες μυωπικές πολιτικές. Και όλοι γνωρίζουμε πού κατέληξαν. Όπως γνωρίζουμε και τι βαρύτητα είχαν οι υποσχέσεις που είχαν λάβει τόσο ο αρμενικός όσο και ο ελληνικός λαός στις αρχές του 20ού αιώνα.

Και σήμερα, πάλι, και ο ελληνισμός και ο αρμενισμός κινδυνεύουν. Και οι δύο, όπως το περιγράφει και ο συγγραφέας κινδυνεύουν από δύο μεγάλες απειλές -την εξωτερική, την πολιτική, και την εσωτερική, την ηθική.

Αυτή την αλήθεια τη διαισθάνθηκα μπορώ πω για πρώτη φορά πριν από πάνω από 3 δεκαετίες στο οδόφραγμα της Δερύνειας στην Αμμόχωστο της Κύπρου. Εκεί που το ελεύθερο τμήμα του νησιού χωρίζεται με συρματοπλέγματα από το κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό. Αφενός, ίσταται η ευθεία τουρκική απειλή, η ίδια που συνεχίζεται από τον 11ο αιώνα, και την περίφημη μάχη του Ματζικέρτ, απέναντι στον χριστιανικό κόσμο.

Αφετέρου, στρέφοντας τη ματιά προς το εσωτερικό της ελεύθερης Δημοκρατίας, εφορούσε δυναμικά η παγκοσμιοποίηση, που η μικρή Κύπρος θα υφίστατο τελικά με μεγαλύτερη ένταση, λόγω της γεωγραφικής θέσης της αλλά και των οικονομικών της λειτουργιών, υπονομεύοντας την ιστορικο-θρησκευτική της ταυτότητα. Και οι δύο αυτές απειλές, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, καθώς η παγκοσμιοποίηση προέρχεται, υποτίθεται, από το μέλλον, ενώ ο τουρκισμός είναι σκοτεινός μεσαίωνας, αλληλοσυμπληρώνονται αρνητικά.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι πονήματα όπως του σεβαστού συγγραφέα θα ηχήσουν ως καμπάνες συναγερμού και αφύπνισης για τις ευαίσθητες ψυχές, που ακόμη πάλλονται από αγνό πατριωτισμό. Και η Αρμενία θα συνεχίσει να αποτελεί ένα κάστρο πίστης και ελπίδας για ολόκληρη τη χριστιανοσύνη.

  ..............................

Ο κ. Μπαμπκέν Βαρντανιάν (ψευδώνυμο: Βαρντάν Γκριτσέντς) γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1930 στην Θεσσαλονίκη από γονείς που επιβίωσαν της Αρμενικής Γενοκτονίας. Ο πατέρας του είχε γεννηθεί σε χωριό κοντά στο Μους (σημερινή Τουρκία) και η μητέρα του στα περίχωρα της Σεβάστειας. Ο πατέρας του γλύτωσε από τύχη από μαζική σφαγή στην πλατεία του χωριού και αφού περιπλανήθηκε, όντας ακόμα έφηβος μέσω Συρίας και Κωνσταντινούπολης στην προσπάθειά του να φτάσει στην Μασσαλία, έμεινε στην Θεσσαλονίκη. Στα χρόνια της κατοχής συνεργάστηκε με Έλληνες και Εβραίους. Το 1946, πηγαίνει στην σοβιετική Αρμενία. Βλέποντας την κατάσταση με το σταλινικό καθεστώς προσπαθεί να οργανώσει μια ομάδα για το μέλλον της Αρμενίας. Συλλαμβάνεται και εξορίζεται κοντά στον ποταμό Βόλγα, όπου εργάζεται για την επισκευή ποταμόπλοιων. Με τον θάνατο του Στάλιν επιστρέφει στο Γερεβάν. Διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις σε ανοικτά πανεπιστήμια, ενώ εργάζεται για τη διάσωση ιστορικών τεκμηρίων. Το 1978 μεταναστεύει στην Αμερική, όπου αναλαμβάνει τη διεύθυνση του αρμενικού τμήματος της Φωνής της Αμερικής. Μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, επιστρέφει στην Αρμενία και προσφέρει τις υπηρεσίες του σε πολλούς τομείς της χώρας.