Οικονομικές προοπτικές και κίνδυνοι για τον πυρηνικό σταθμό του Ακούγιου

«Ο πυρηνικός σταθμός θα συνδέσει τη Ρωσία και την Τουρκία για 100 χρόνια»

                          της  Όλγας Σαμοφάλοβα

Ο υπό κατασκευή ρωσικός πυρηνικός σταθμός στην Τουρκία είναι από πολλές απόψεις ένα έργο μοναδικό. Για πρώτη φορά, η Rosatom χρησιμοποιεί εδώ ένα νέο μοντέλο κατασκευής και εκμετάλλευσης ενός έργου, το οποίο έχει προκαλέσει τον φθόνο των Αμερικανών και Ευρωπαίων ανταγωνιστών της. Επιπλέον, ο σταθμός αυτός υπόσχεται στη Ρωσία και την Τουρκία έναν αιώνα στενής συνεργασίας. Ταυτόχρονα, όμως, οι ειδικοί αποκαλούν το έργο αυτό δύσκολο. Ποια είναι η μοναδικότητά του και ποιοι οι κίνδυνοι που το απειλούν;

Την Τετάρτη, ο Βλαντίμιρ Πούτιν μαζί με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ερντογάν, σε βιντεοδιάσκεψη, κήρυξαν την έναρξη της κατασκευής της τρίτης μονάδας ισχύος του Πυρηνικού Σταθμού Ενέργειας στο Ακούγιου, στην τουρκική επαρχία της Μερσίνας. Ο Ρώσος πρόεδρος σημείωσε πως συμφώνησε με τον Τούρκο ομόλογό του να συνεχίσουν να παρέχουν στο έργο αυτό την απαραίτητη βοήθεια και υποστήριξη.

Συνολικά, θα κατασκευαστούν τέσσερις μονάδες συνολικής ισχύος 4.800 μεγαβάτ, οι οποίες θα μπορούν να παράγουν ετησίως περίπου 35 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας. Δηλαδή, ο πυρηνικός σταθμός μπορεί να καλύψει σχεδόν πλήρως τις ανάγκες μιας τόσο μεγάλης πόλης, όπως είναι η Κωνσταντινούπολη. Η κατασκευή της πρώτης μονάδας ισχύος ξεκίνησε το 2018 και η έναρξη λειτουργίας της έχει προγραμματιστεί για το 2023. Απ’ αυτό το έτος, η Τουρκία θα εισέλθει για πρώτη φορά στην ομάδα των "ατομικών" χωρών - η πυρηνική παραγωγή θα παρέχει το 8-10% των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Η διακρατική συμφωνία είχε υπογραφεί ήδη από το 2010, αλλά η φάση της εντατικής ανάπτυξης του έργου ξεκίνησε μόλις επτά χρόνια αργότερα. Από το 2017 έως το 2019, υπογράφηκαν οι βασικές συμβάσεις και συμφωνίες για την προμήθεια καυσίμων, την αγορά και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας και τη σύνδεση με το τοπικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Η μοναδικότητα του έργου

Το τουρκικό σχέδιο κατασκευής του πυρηνικού σταθμού είναι μοναδικό από πολλές απόψεις. «Πρώτον, αυτή τη στιγμή πυρηνικός σταθμός του Ακούγιου είναι η μεγαλύτερη πυρηνική κατασκευή στον πλανήτη. Από εδώ και στο εξής, τρεις μονάδες ισχύος κατασκευάζονται πλήρως και ταυτόχρονα. Δεύτερον, αυτό είναι το μόνο πυρηνικό έργο στον κόσμο που χτίζεται σύμφωνα με το σχέδιο BOO (Build-Own-Operate). Και τρίτον, γιορτάσαμε πρόσφατα την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου. Έτσι, το " Ακούγιου " είναι το μόνο έργο κατασκευή πυρηνικού σταθμού στον κόσμο, του οποίου επικεφαλής είναι μια γυναίκα, η Αναστασία Ζοτέεβα», δήλωσε κατά ο Γενικός Διευθυντής της Rosatom Αλεξέι Λιχατσώφ.

«Είναι πραγματικά το μεγαλύτερο ενεργειακό έργο στην Ανατολική Μεσόγειο εδώ και 20 χρόνια. Σε γενικές γραμμές, έργα αυτής της κλίμακας στη Μέση Ανατολή μπορούν να καλυφθούν μόνο από πολύ πλούσιες μοναρχίες, για παράδειγμα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», λέει ο Σεργκέι Κοντράτιεφ, ανώτερος εμπειρογνώμονας του Ινστιτούτου Ενέργειας και Οικονομικών (FIEF).

Σε αυτό το έργο, η Rosatom δοκιμάζει το νέο μοντέλο λειτουργίας «Build-Own-Operate» (BOO), που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ έως σήμερα στον τομέα των κατασκευών εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας. Κατά κανόνα, η εταιρεία κατασκευάζει έναν πυρηνικό σταθμό ως γενικός εργολάβος και, μόλις τίθεται σε λειτουργία, τον μεταβιβάζει στον ιδιοκτήτη. Η τουρκική περίπτωση είναι μοναδική - εδώ η Rosatom δεν είναι μόνον ο κατασκευαστής, αλλά και ο επενδυτής και ο ιδιοκτήτης αυτού του πυρηνικού σταθμού. Και αφού τον θέσει σε λειτουργία, θα πουλάει ηλεκτρικό ρεύμα στους Τούρκους και θα έχει έσοδα, ώστε να ανακτήσει τα 22 δισεκατομμύρια δολάρια τα οποία υπολογίζεται ότι είναι το κόστος του έργου.

«Όταν ανακοινώθηκε το νέο μοντέλο του έργου«Build-Own-Operate», οι ανταγωνιστές αμέσως ανησύχησαν, και το χαρακτήρισαν πολύ επικίνδυνη διαδικασία. Ως ανταγωνιστές εννοώ, πρώτα απ' όλα, την αμερικανική Westinghouse Electric Company (η οποία προσπαθεί να αντικαταστήσει το ρωσικό καύσιμο στους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας). Ανησυχούν ότι αυτό το μοντέλο θα είναι τόσο επιτυχημένο που η Ρωσία, εκπροσωπούμενη από τη Rosatom, θα αρχίσει να το εφαρμόζει ενεργά και σε άλλες χώρες. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Γάλλοι θα έχουν απότομη πτώση στις πιθανότητές τους να κερδίσουν προσφορές για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας », λέει ο Αλεξάντερ Ουβάρωφ, αρχισυντάκτης του Atominfo.

Φυσικά, εάν η Rosatom καταφέρει να κάνει αυτό το έργο εμπορικά επιτυχημένο, τότε θα είναι μια μεγάλη νίκη, συμφωνεί ο Κοντράτιεφ. Στη συνέχεια, η Ρωσία μπορεί να δεχθεί ουρά πελατών που θα θέλουν να αποκτήσουν έναν τόσο μεγάλο επενδυτή. «Βλέπουμε σημαντικό ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια στις χώρες της Μέσης Ανατολής, για παράδειγμα την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», λέει ο συνομιλητής μας.

Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του έργου είναι ότι το Ακούγιου είναι σε θέση να διασφαλίσει μια αμοιβαία επωφελή συνεργασία Ρωσίας και Τουρκίας για έναν ολόκληρο αιώνα.

«Ο κύκλος ζωής ενός πυρηνικού σταθμού είναι περίπου εκατό χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των σταδίων σχεδιασμού και κατασκευής», λέει ο Άντον Ντεντουσένκο, αναπληρωτής πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Akkuyu Nuclear JSC, στην εφημερίδα VZGLYAD. «Επομένως, η συμμετοχή επενδυτών σε ένα τόσο μεγάλο έργο είναι μια μακροπρόθεσμη συνεργασία για πολλές δεκαετίες». Εξηγεί ότι, η διάρκεια ζωής ενός σύγχρονου πυρηνικού σταθμού με αντιδραστήρες γενιάς 3+ VVER-1200 είναι περίπου τα 60 χρόνια, αλλά, χάρη στις σύγχρονες τεχνολογίες, η διάρκεια ζωής μπορεί να παραταθεί κατά 20 χρόνια. «Εάν προσθέσουμε σε αυτήν την περίοδο τη διαδικασία παροπλισμού, η οποία θα απαιτήσει επίσης τη συμμετοχή μοναδικών ρωσικών τεχνολογικών λύσεων, τότε μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι το Ακούγιου θα γίνει ένα κομβικό έργο για έναν ολόκληρο αιώνα, ενώνοντας τη Ρωσία και την Τουρκία τόσο οικονομικά όσο και σε κοινωνικό και επιστημονικό επίπεδο, αλλά και τους επιστήμονες των δύο χωρών»

Σύμφωνα με τον ίδιο, πρόκειται για ένα αμοιβαία κερδοφόρο έργο, το οποίο θα διασφαλίσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη υποδομών και την εντοπιότητα. «Επί του παρόντος, περίπου 11 χιλιάδες εργαζόμενοι εργάζονται ταυτόχρονα στο κατασκευαστικό έργο του Ακούγιου. Εκατοντάδες ρωσικές και τουρκικές επιχειρήσεις συμμετέχουν ήδη στην αλυσίδα εφοδιασμού σε αυτό το στάδιο, το οποίο έχει ευεργετική επίδραση στις οικονομίες των δύο χωρών. Καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της, το Ακούγιου θα τροφοδοτείται με ρωσικό καύσιμο από την TVEL Fuel Company. Αυτό θα φέρει πρόσθετα οικονομικά οφέλη στη ρωσική πλευρά», λέει ο Ντεντουσένκο.

Χάρη σε αυτό το έργο, η Τουρκία διαφοροποιεί τις πηγές ηλεκτρικής ενέργειας και λαμβάνει καθαρή ενέργεια με μηδενικές εκπομπές καυσαερίων. Οι διαχειριστές συστημάτων της Τουρκίας αναμένουν ότι η ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας θα αυξηθεί από 290 δισεκατομμύρια kWh, που είναι σήμερα, σε 500 δισεκατομμύρια kWh έως το 2035, λόγω της αστικοποίησης και της βιομηχανικής ανάπτυξης, επισημαίνει ο Κοντράτιεφ.

Επιπλέον, μια νέα βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας θα εμφανιστεί στη χώρα - η πυρηνική, η οποία θα προσφέρει την ευκαιρία για την ανάπτυξη πυρηνικών τεχνολογιών και σε άλλους τομείς, όπως στην πυρηνική ιατρική. Για να μην αναφέρουμε τις θέσεις εργασίας για τον τοπικό πληθυσμό, τη συμμετοχή εκατοντάδων τουρκικών εταιρειών στο έργο, κ.λπ.

 Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν

Ωστόσο, οι ειδικοί ανησυχούν ότι οι κύριοι κίνδυνοι του έργου δεν βαρύνουν την τουρκική, αλλά τη ρωσική πλευρά. «Για τη Rosatom, παρά την εμπειρία και τις ικανότητές της στον πυρηνικό τομέα, αυτό το έργο δεν είναι τόσο απλό», δήλωσε ο Κοντράτιεφ.

Ο πρώτος κίνδυνος, είπε, σχετίζεται με τη ρύθμιση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. «Οι επενδυτές στην πυρηνική ενέργεια στη Δυτική Ευρώπη συνήθως ζητούν από την κυβέρνηση να εγγυηθεί την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μια συγκεκριμένη τιμή, η οποία θα εγγυηθεί την επιστροφή της επένδυσης στο αρχικό κεφάλαιο. Στην περίπτωση του Ακούγιου, αυτό εξ αρχής δεν ισχύει», λέει ο Κοντράτιεφ.

Ωστόσο, η Ρωσία κατάφερε να λάβει ένα μερικώς σταθερό τιμολόγιο από την Τουρκία. «Κατά τη διάρκεια των πρώτων 15 ετών λειτουργίας καθεμιάς από τις μονάδες ισχύος, μέρος του παραγόμενου όγκου ηλεκτρικής ενέργειας (70% από τις δύο πρώτες μονάδες και 30% από την τρίτη και τέταρτη μονάδα) θα πωληθεί στο τουρκικό κράτος με συγκεκριμένη τιμολόγηση 12,35 σεντ ΗΠΑ ανά kW, το οποίο θα μας προσφέρει την επιστροφή της επένδυσης. Το υπόλοιπο του όγκου θα πωληθεί στην ελεύθερη αγορά», λέει ο Ντεντουσένκο. Επιπλέον, προσθέτει, μετά την αποπληρωμή του έργου, η τουρκική πλευρά θα λαμβάνει το 20% του καθαρού κέρδους για κάθε μονάδα ετησίως καθ' όλην τη διάρκεια της λειτουργίας.

«12,35 σεντ ανά Kw/h είναι 123$ ανά MW/h την ώρα. Αυτή είναι μια πολύ υψηλή τιμή για χονδρική. Εάν η Rosatom καταφέρει να έχει αυτές τις συνθήκες, τότε θα είναι πολύ επικερδές, ειδικά για το πρώτο στάδιο - τις δύο πρώτες μονάδες ισχύος, όπου μιλάμε για ένα εγγυημένο τιμολόγιο για το 70% της παραγόμενης ενέργειας »- λέει ο Κοντράτιεφ. Για παράδειγμα, αναφέρει την κατάσταση με μια κοινοπραξία επενδυτών στο βρετανικό πυρηνικό εργοστάσιο "Hinckley Point", η οποία ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να εγγυηθεί την τιμή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στο επίπεδο των 90 λιρών, ή 150-160 δολάρια ανά μεγαβάτ την ώρα .

«Είναι κατανοητό ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο οι επενδυτές θα έχουν υψηλότερο λειτουργικό κόστος από ό,τι στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των μισθών κ.λπ. Ως εκ τούτου, 123 δολάρια για MW/h για την Τουρκία είναι καλοί όροι για τη Rosatom, εάν αυτές οι υποχρεώσεις τυποποιηθούν δεόντως στη συμφωνία και θα ισχύσουν πραγματικά για 15 χρόνια», λέει ο ειδικός του FIEF.

Αν και, σε κάθε περίπτωση, ορισμένοι κίνδυνοι παραμένουν υπαρκτοί:

Ο πρώτος είναι ότι μπορεί κάποια στιγμή, η τουρκική κυβέρνηση να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για να αλλάξει αυτούς τους όρους με σκοπό την μείωση του τιμολογίου, προσθέτει.

Ο δεύτερος κίνδυνος σχετίζεται με τη συγκέντρωση κεφαλαίων. Αρχικά, η Rosatom ήλπιζε να βρει εγχώριους και διεθνείς επενδυτές γι’ αυτό το έργο, αλλά μέχρι στιγμής δεν μπόρεσε να το κάνει. Επομένως, όλη η χρηματοδότηση - και μιλάμε για 22 δισεκατομμύρια δολάρια - πέφτει μόνο στους ώμους της Rosatom, λέει ο Κοντράτιεφ. «Κάθε φορά που η Rosatom δραστηριοποιείτο ως γενικός εργολάβος, λάμβανε τα χρήματα για την εργασία της σχεδόν αμέσως - είτε σε ρευστό, όπως στην περίπτωση του Ιράν, είτε στο πλαίσιο ενός διακυβερνητικού δανείου από την VEB (Ρωσική Τράπεζα Ανάπτυξης). Συνήθως πρόκειται για κρατικό ή οιονεί κρατικό χρέος, το οποίο εγγυάται την επιστροφή χρημάτων στην κρατική τράπεζα. Όμως στην περίπτωση του τουρκικού πυρηνικού σταθμού, τίποτε από αυτά δεν ισχύει. Η Rosatom φέρει όλο το οικονομικό κόστος και τους κινδύνους στους ώμους της », εξηγεί ο Κοντράτιεφ.

Την παραμονή της έναρξης της κατασκευής της τρίτης μονάδας του πυρηνικού σταθμού, έγινε γνωστό ότι η Rosatom είχε προσελκύσει πρόσθετα κεφάλαια από τη Sovcombank για την κατασκευή, με τη μορφή δύο δανείων συνολικού ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων για περίοδο επτά ετών.

«Φυσικά, η ρωσική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας έχει την ευκαιρία να προσελκύσει κρατικά δάνεια από ρωσικές τράπεζες, αλλά η χρηματοδότηση είναι κυρίως σε δολάρια ΗΠΑ. Ως εκ τούτου ακολουθεί ο τρίτος, ο συναλλαγματικός κίνδυνος. Η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί σοβαρά τα τελευταία χρόνια. Αυτό μπορεί επίσης να περιπλέξει την απόδοση της επένδυσης», προσθέτει ο ειδικός του FIEF.

Το τουρκικό εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας, έως τώρα, χρηματοδοτείται μόνο από τη ρωσική πλευρά, αλλά η Rosatom συνεχίζει να διαπραγματεύεται με πιθανούς επενδυτές, σημειώνει ο Ντεντουσένκο. «Στο μέλλον, έως και το 49% της εταιρείας έργου μπορεί να πωληθεί σε Τούρκους ή άλλους διεθνείς επενδυτές. Ωστόσο, σύμφωνα με τους όρους της διακυβερνητικής συμφωνίας, τουλάχιστον το 51% του έργου πρέπει να ανήκει στη ρωσική πλευρά. Είμαστε πολύ προσεκτικοί στην αναζήτηση και την επιλογή συνεργατών, μαζί με τους οποίους θα κατασκευάσουμε και θα λειτουργήσουμε τον σταθμό», λέει ο αναπληρωτής πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της «Akkuyu Nuclear».

Ο τέταρτος κίνδυνος είναι ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί πως κάποια στιγμή η Τουρκία θα αποφασίσει να συμβαδίσει με ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και να λάβει την πολιτική απόφαση για τον παροπλισμό όλων των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, υποστηρίζει ο Κοντράτιεφ. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ιδιοκτήτες των σταθμών δεν λαμβάνουν καμία αποζημίωση. Αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί, επειδή πρόκειται για μακροπρόθεσμο έργο, σχεδόν εκατό χρόνων.

Και, βέβαια, ελλοχεύουν και οι πολιτικοί κίνδυνοι. Η Τουρκία δεν είναι ένας εύκολος πολιτικός εταίρος. Όμως, όπως έχει δείξει η πρακτική, το έργο του πυρηνικού σταθμού στο Ακούγιου έχει ξεπεράσει ακόμη και την οξεία κρίση των ρωσο-τουρκικών σχέσεων μετά την κατάρριψη από την τουρκική αεροπορία του ρωσικού Su-24. Οι διεθνείς επενδυτές ανησυχούν μάλλον από την απρόβλεπτη πολιτική κατάσταση στην ίδια την Τουρκία, πιστεύει ο ειδικός.

 

Πηγή:

ВЗГЛЯД / Атомная станция свяжет Россию и Турцию на 100 лет :: Экономика (vz.ru)