«Η Τουρκία χρειάζεται τη Ρωσία περισσότερο απ’ ότι η Ρωσία τη Τουρκία»

του Πιότρ Ακόπωφ

Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι η επιχείρηση στη Συρία απειλεί τη φιλία της χώρας του με τη Ρωσία. Οι κακές σχέσεις του Ρετζέπ Ερντογάν με τον Άσαντ είναι γνωστές, αν και όχι με τον κατηγορηματικό τρόπο που ήταν πριν λίγο, αλλά άραγε θα επιδεινωθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Μόσχα χάριν της Συρίας; H Ρωσία από τη μεριά της δεν επιθυμεί να επιφέρει κάποια ζημιά στα τουρκικά συμφέροντα – και επιπλέον προτείνει στη Τουρκία συνεργασία πότε για τη συριακή κρίση, πότε ακόμη και στο παγκόσμιο παιχνίδι.  

Το τουρκικό ΥΠΕΞ εκ νέου διαμαρτύρεται στη Ρωσία σχετικά με την παραβίαση του εναέριου χώρου της από ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη –η Μόσχα κάνει λόγο για τυχαίο περιστατικό. Βεβαίως στην Άγκυρα αντιλαμβάνονται ότι με την έναρξη των επιχειρήσεων από τη ρωσική αεροπορία στη Συρία είναι πολύ δύσκολο να μην περάσεις τα σύνορα, έστω και για μερικά δευτερόλεπτα –οι αποστάσεις στη Συρία δεν είναι μεγάλες.

Έτσι η δυσαρέσκεια της Τουρκίας δεν προκλήθηκε απ’ αυτό αλλά από το ίδιο το γεγονός των ρωσικών επιχειρήσεων που βάζει τέλος στις ελπίδες της Άγκυρας για πτώση του Άσαντ. Ο στόχος της ανατροπής του καθεστώτος στη γειτονική χώρα είχε τεθεί από καιρό και τώρα ο Ερντογάν πρέπει να συνηθίσει στην ιδέα ότι ο Άσαντ δεν θα φύγει. 

Ωστόσο, η διαφορετική αντιμετώπιση προς τον Άσαντ δεν εμπόδισε Μόσχα και Άγκυρα, όλα αυτά τα τελευταία χρόνια, να συσφίξουν τις σχέσεις τους σε διάφορους τομείς, και αυτό καθίσταται πιο επίκαιρο τώρα που ο ρόλος της Ρωσίας ενισχύεται και ως παίχτης στο μεσανατολικό. Παρ' όλα αυτά, στις Βρυξέλλες τη Τρίτη, ο Ερντογάν έκανε ηχηρές δηλώσεις ότι «η επίθεση στην Τουρκία σημαίνει επίθεση στο ΝΑΤΟ» και προειδοποίησε τη Ρωσία για πιθανή επιδείνωση των σχέσεων: «Σε όλους είναι γνωστές οι καλές μας σχέσεις με τη Ρωσία. Αλλά εάν η Ρωσία χάσει τέτοιον φίλο, όπως η Τουρκία με την οποία συνεργάζεται σε πολλούς τομείς, θα χάσει πολλά, η Μόσχα πρέπει να το γνωρίζει αυτό».

Όχι τυχαία, αυτά ειπώθηκαν στις Βρυξέλλες –εκεί ο Ερντογάν συναντήθηκε με την ηγεσία της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Θέλει από την Ευρώπη συνεργασία για το πρόβλημα των προσφύγων από τη Συρία (στη Τουρκία είναι 2 εκ.), όπως και υποστήριξη των σχεδίων του για τη δημιουργία ουδέτερης ζώνης στη βόρεια Συρία, όπου αυτοί οι πρόσφυγες θα εγκατασταθούν. Την ιδέα για τη «ζώνη ασφαλείας» ο Ερντογάν την προβάλλει εδώ και καιρό – αλλά ούτε οι Ευρωπαίοι ούτε οι Αμερικανοί δεν έσπευσαν να τη στηρίξουν, επειδή θα έπρεπε να εγγυηθούν την ασφάλειά της, που δεν μπορεί να συμβεί χωρίς στρατιωτική παρέμβαση εκεί που πολεμούν μεταξύ τους Κούρδοι, Χαλιφάτο και άλλοι ισλαμιστές, και αυτό κανείς δεν το επιθυμεί στη Δύση.

Έπειτα από την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Ρωσίας, στη σκέψη της ουδέτερης ζώνης αλλά και γενικότερα, θα πρέπει να συμφωνήσουν η Δαμασκός και η Μόσχα – κάτι που ο Ερντογάν καθόλου δεν επιθυμεί. Έχει επενδύσει πολύ στην ανατροπή του Άσαντ –και τώρα που πρέπει να τον αναγνωρίσει ως συνομιλητή της Τουρκίας δεν είναι εύκολο. Ωστόσο, η Ρωσία δεν σκοπεύει να εκτοπίσει τη Τουρκία από τη συμμετοχή της στην διευθέτηση της συριακής κρίσης –κατά πρώτον αυτό θα ήταν αδύνατο και κατά δεύτερο η Ρωσία ενδιαφέρεται για την κοινή με τους Τούρκους «αναγέννηση» της Συρίας. Το ερώτημα είναι μόνον εάν πράγματι η Άγκυρα θέλει τη διατήρηση της Συρίας. Και ακόμη πιο καίριο ερώτημα –πράγματι ο Ερντογάν είναι έτοιμος λόγω του Άσαντ να θέσει υπό αίρεση τις φιλικές σχέσεις με τη Μόσχα;

Στην δήλωσή του Ερντογάν απάντησε το Κρεμλίνο –ο εκπρόσωπος τύπου του Πούτιν ο Πεσκώφ (που ξεκίνησε την διπλωματική του καριέρα στην πρεσβεία της Ρωσίας στη Τουρκία) είπε ότι η παρεξήγηση με τα αεροσκάφη δεν θα επιδεινώσει τις σχέσεις της Μόσχας με την Άγκυρα: «Οι διμερείς σχέσεις με τη Τουρκία είναι πολύ σύνθετες και έχουν αρκετά σταθερό υπόβαθρο από την άποψη των αμοιβαία επωφελών σχέσεων». Και ο Τούρκος πρωθυπουργός Νταβούτογλου έπειτα από την πρώτη νότα διαμαρτυρίας δήλωσε, ότι το επεισόδιο δεν θα προκαλέσει ένταση στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Και αν και σήμερα (6.10) ο επικεφαλής της «Γκαζπρομ» Μίλλερ επιβεβαίωσε την πληροφορία για τη μείωση στο μισό της δυναμικότητας του αγωγού «Turkish Stream» αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα πιέζει κατ’ αυτόν τον τρόπο της Άγκυρα εξαιτίας της Συρίας – οι συνομιλίες για τον αγωγό φυσικού αερίου συνεχίζονται για καιρό και είναι σύνθετες λόγω των οικονομικών και γεωπολιτικών προβλημάτων. Η Ρωσία πραγματικά θέλει να αναπτύξει στενότερες σχέσεις με τη Τουρκία – συμπεριλαμβανομένου και του συριακού ζητήματος.

Αλλά έπειτα από τρεις εβδομάδες, η Τουρκία έχει βουλευτικές εκλογές, στις οποίες ο Ερντογάν χρειάζεται την νίκη – και απλώς πρέπει να δείχνει αποφασιστικός στην προάσπιση των εθνικών συμφερόντων. Και η Συρία και το σχετικό με αυτήν κουρδικό πρόβλημα έχουν τεράστια επιρροή στο πως οι Τούρκοι ψηφοφόροι αντιμετωπίζουν την ηγεσία του –γι΄ αυτό το να αναγνωρίσει σήμερα, ότι η επιλογή του να στηρίξει του ισλαμιστές (όχι του χαλιφάτου) και την ανατροπή του Άσαντ ήταν λάθος, ο Ερντογάν απλώς δεν μπορεί να το κάνει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι Ρωσία και Τουρκία δεν μπορούν να βρουν κοινή γλώσσα για τη Συρία, και πολύ περισσότερο να θέσουν σε κίνδυνο όλο το φάσμα των σχέσεών μας. Η Τουρκία χρειάζεται τη Ρωσία περισσότερο απ’ ότι η Ρωσία τη Τουρκία, και, το κυριότερο, τα συμφέροντά μας σε πολλές περιπτώσεις συμπίπτουν.

Την περασμένη Παρασκευή ο Ερντογάν δήλωσε: «Θα συναντηθώ οπωσδήποτε με τον Πούτιν, για να συζητήσουμε την κατάσταση στη Συρία και να του εκφράσω την ανησυχία μου γι’ αυτό το ζήτημα. Μια και οι χώρες είναι φίλες, θα ζητήσω να επανεκτιμήσει τις ενέργειες της Ρωσίας στη Συρία». Εν τω μεταξύ οι δύο πρόεδροι συναντήθηκαν στη Μόσχα δύο εβδομάδες πριν, και με τον Τούρκο πρωθυπουργό Νταβούτογλου ο Πούτιν συνομίλησε στην Νέα Υόρκη την περασμένη Δευτέρα.

Είναι σαφές ότι η Άγκυρα είχε προειδοποιηθεί για την έναρξη των επιχειρήσεων για τη στήριξη στον Άσαντ –και τώρα η δυσαρέσκειά της προκαλείται από το ότι η Ρωσία κτυπά όχι μόνον το χαλιφάτο και τους ισλαμιστές που είναι κοντά στην Αλ Κάιντα αλλά και τους ισλαμιστές τους οποίους υποστήριξε η Τουρκία. Εξάλλου λαμβάνοντας υπ΄όψιν το θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία, είναι εύκολο κάποιος να μαντέψει ότι για να μπορέσει να επιτεθεί ο κυβερνητικός στρατός η Ρωσία πρέπει να ασχοληθεί με όλες τις αντίπαλες ομάδες. Αλλά ακόμη και αν το κατανοήσει αυτό η Άγκυρα δεν μπορεί να ενεργήσει διαφορετικά. Ο Ερντογάν επί τέσσερα χρόνια οδηγούσε το παιχνίδι στη Συρία, στο οποίο τώρα γίνεται ξαφνική ανατροπή.

Η σχέση της Τουρκίας με τη Συρία καθορίζεται από κάποιους παράγοντες –εν πρώτοις, βεβαίως το κουρδικό. Σε περίπτωση διάλυσης της Συρίας στο βορρά, δημιουργείται κουρδικό κράτος, το οποίο θα συνορεύει με το ημιανεξάρτητο ιρακινό Κουρδιστάν και αυτό σημαίνει ότι οι Κούρδοι της Τουρκίας, η ακριβέστερα, το τμήμα που διακατέχεται από αποσχιστικά αισθήματα, θα έχει τεράστιο κίνητρο για υπονομευτική δράση προς την Άγκυρα. Κανονικά ο Ερντογάν θα έπρεπε να ενεργεί για τη διατήρηση της ενότητας της Συρίας –και αρχικά έτσι έκανε, μάλιστα δεν ασκούσε ιδιαίτερη κριτική στον Άσαντ έπειτα από την έναρξη της «αραβικής άνοιξης».

Αλλά έπειτα, όταν ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση στη Συρία άρχισαν να αυξάνονται, η Τουρκία ενεπλάκη στον εμφύλιο πόλεμο του γείτονα – στηρίζοντας μάλιστα τους ισλαμιστές, οι οποίοι πολεμούσαν τον Άσαντ και, αυτό ήταν το σημαντικότερο για την Άγκυρα, με τους Κούρδους. Δεν είχε σημασία ποιοι ήταν οι ισλαμιστές –«Αλ Κάιντα», «αδελφοί μουσουλμάνοι» ή το μελλοντικό χαλιφάτο- κάτι για το οποίο εκ των υστέρων επέκρινε τους Τούρκους δημοσίως ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν. Εκτός αυτού η Άγκυρα προσπάθησε να παίξει και με την ύπαρξη στη Συρία τουρκικής μειονότητας –για παράδειγμα να δημιουργήσει στρατό «Σύρων Τουρκμένων» (διογκώνοντας τον αριθμό αυτής της φυλής, από 100 χιλιάδες έως 3 εκατομμύρια) οι οποίοι θα πολεμούσαν τόσο με τον Άσαντ όσο και με το Χαλιφάτο.

Αλλά τίποτε δεν βγήκε και από αυτό, όλα τελείωσαν με την ενίσχυση του χαλιφάτου – και η Τουρκία άρχισε να απειλεί με στρατιωτική επιχείρηση στη περιοχή. Αλλά αυτό δεν βόλευε πια τις ΗΠΑ οι οποίες δεν θεωρούν ότι η Άγκυρα πρέπει να ελέγχει τη Μέση Ανατολή. Αλλά και οι ίδιοι οι Τούρκοι δεν ήσαν ιδιαίτερα πρόθυμοι για πόλεμο – θα γινόταν πολύ εκρηκτική μια απευθείας στρατιωτική σύγκρουση με τους Κούρδους στη Συρία και στο Ιράκ.

Ως εκ τούτου, η Άγκυρα εντάχθηκε στις επιχειρήσεις του αμερικανικού συνασπισμού, παρέχοντας τα αεροδρόμιά της –και περιοδικά προσπάθησε να σπρώξει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη σε πιο δραστήρια παρουσία στη περιοχή, με στόχο ταυτοχρόνως την ανατροπή του Άσαντ, την καταστροφή του χαλιφάτου και την απαλλαγή από το κουρδικό πρόβλημα. Αλλά ανεπιτυχώς και πολύ περισσότερο, πολλοί στη Τουρκία υποπτεύονται ότι η Αμερική θέλει την καταστροφή της χώρας τους μέσω της δημιουργίας του Μεγάλου Κουρδιστάν.

Γενικά οι σχέσεις των ΗΠΑ με τον Ερντογάν είναι κάτι περισσότερο από τεταμένες –μεταξύ άλλων και για την ανάμειξη των Αγγλοσαξόνων στα εσωτερικά της Τουρκίας στο πλευρό των αντιπάλων του. Εκτός αυτού, οι ΗΠΑ διέλυσαν το γειτονικό Ιράκ (οξύνοντας το κουρδικό πρόβλημα), υποστήριξαν τη σύγκρουση στη Συρία – όλες οι προσπάθειες της Άγκυρας να διεξαγάγει κοινό παιχνίδι με την Ουάσιγκτον έως τώρα έχει καταλήξει σε απώλειες για τη Τουρκία. Για παράδειγμα, από το κοινό παιχνίδι με τους Αμερικανούς στην Αίγυπτο (όπου από κοινού στήριξαν τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» όταν ήλθαν στην εξουσία) η Άγκυρα, έπειτα από την άνοδο στην εξουσία του στρατηγού Σίσι, χάλασε τις σχέσεις της με το Κάιρο. Η Τουρκία βρέθηκε με εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της, με ακριβώς δίπλα της πόλεμο και με το κουρδικό ζήτημα σε εκρηκτική κατάσταση – με κακές σχέσεις με τις ΗΠΑ, με θολές με την Ευρώπη και υπονομευμένες σχέσεις με την ισχυρότερη αραβική χώρα.

Και όταν η Ρωσία απλώνει χέρι φιλίας στη Τουρκία –προτείνοντας όχι μόνον οικονομική προσέγγιση αλλά και κοινό γεωπολιτικό παιχνίδι με την Ευρώπη μέσω του αγωγού φυσικού αερίου –ο Ερντογάν συμφωνεί. Διατηρώντας τις διαφωνίες για τη Συρία.

Τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν με τον Πούτιν πολλές φορές συζήτησαν για τη Συρία και τη τύχη του Άσαντ – και δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν. Αν και έπειτα από τη τελευταία επίσκεψη στη Μόσχα, αντιλαμβανόμενος ότι η Ρωσία ήδη είναι καθ’ οδόν να βοηθήσει τη Δαμασκό, ο Ερντογάν μαλάκωσε τη θέση του, δηλώνοντας ότι ο Άσαντ μπορεί να είναι στη μεταβατική κυβέρνηση. Η ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία θα βοηθήσει να αρθεί η περίεργη πεποίθηση του Ερντογάν ότι ο Άσαντ δεν επιθυμεί την ενότητα της Συρία –ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος είπε ότι μίλησε γι’ αυτό στον Πούτιν, αποδεικνύοντάς του ότι ο Σύρος πρόεδρος «επιθυμεί να δημιουργήσει ένα κράτος-‘‘μπουτίκ’’, με την περιοχή η οποία εκτείνεται από τη Δαμασκό έως τη Χάμα, τη Χομς και τη Λαττάκεια και αποτελεί το 15% της Συρίας. Ο στόχος του Άσαντ είναι να δημιουργήσει σε αυτήν την περιοχή ένα κράτος που να του ανήκει και να έχει έξοδο στη Μεσόγειο Θάλασσα».

Η δεύτερη παρανόηση του Ερντογάν είναι ότι η Δαμασκός ενθαρρύνει τη τρομοκρατική δράση των Κούρδων της Συρίας εναντίον της Τουρκίας –αλλά είναι κατανοητό ότι στον εν εξελίξει πόλεμο, ο Άσαντ δεν διοικεί τα κουρδικά στρατεύματα, τα οποία δρουν ως σύμμαχοι, αλλά μη υπαγόμενα σε αυτόν. Επιπλέον η Ρωσία, αντιλαμβανόμενη τη σοβαρότητα του κουρδικού ζητήματος δεν επιδιώκει να παίξει με αυτό–σε αυτό η Άγκυρα μπορεί να είναι βέβαιη, σε αντίθεση από τις πραγματικές προθέσεις των ΗΠΑ.

Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι η έναρξη των ρωσικών επιχειρήσεων έγινε δεκτή από κάποια τουρκικά ΜΜΕ με σενάρια για «συνωμοσία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσία», λένε η Μόσχα στο τέλος υποστήριξε το αμερικανικό σχέδιο για τη δημιουργία του «Μεγάλου Κουρδιστάν» στη Μέση Ανατολή και γι’ αυτό πέρασε σε πέρασε στην ενεργητική δράση στη περιοχή.

Δυστυχώς, η τουρκική πολιτική τάξη, όπως και η κοινότητα των εμπειρογνωμόνων της, παρ’ όλη την αυτάρκειά τους, σε μεγάλο βαθμό είναι προσανατολισμένες προς τη Δύση, αντιλαμβάνονται λάθος τη ρωσική πολιτική και βρίσκονται αιχμάλωτες από ρωσοφοβικούς μύθους (μεταξύ αυτών και όσων σκόπιμα ματώνουν τις σχέσεις της Ρωσίας με τον ισλαμικό κόσμο) – από εδώ προέρχεται και η άκριτη σχέση προς τις θέσεις που κυκλοφορούν οι αγγλοσάξονες για «εκστρατεία της Ρωσίας προς τον νότο χάριν της αναγέννησης της αυτοκρατορίας». Αυτό αντανακλάται τόσο στις επικεφαλίδες του τουρκικού τύπου «Η Ρωσία προχωρά σε σφαγή στη Συρία!», «Ιμπεριαλιστές, στη Μόσχα!», όσο και στα παράλογα επιχειρήματα για συνωμοσία της Μόσχας με την Ουάσιγκτον σε σχέση με το Κουρδιστάν.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι ο Ερντογάν και ο Νταβούτογλου είναι καλύτερα ενημερωμένοι για τα κίνητρα των ενεργειών του Πούτιν. Τώρα γι’ αυτούς είναι βασικό να καθορίσουν ποια είναι τα κύρια εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας. Η Ρωσία προτείνει συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο και στενές διμερείς σχέσεις. Και στο περιφερειακό επίπεδο, στο μεσανατολικό, η Τουρκία δεν μπορεί να μην καταλαβαίνει ότι τα συμφέροντά της ταυτίζονται με ένα ισχυρό, ανεξάρτητο Ιράν, μια ενιαία Συρία και έναν ενεργητικό ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή – τότε θα έχει να αντιπαρατεθεί τόσο σε όσους θέλουν να ανατινάξουν την κουρδική βόμβα στα θεμέλια του κράτους της όσο και στο ισλαμικό σχέδιο του Χαλιφάτου, που δεν είναι καθόλου οθωμανικό.

Μέχρι το τέλος του χρόνου ο Ερντογάν θα έχει δύο ευκαιρίες να συζητήσει για όλα αυτά αναλυτικά με το Πούτιν –έπειτα από ένα μήνα στην Αττάλεια (στη σύνοδο των «20») και έπειτα στο Καζάν στις διμερείς συνομιλίες. Και κατά κάποιο τρόπο φαίνεται ότι η αλλαγή έως τότε της κατάστασης στο συριακό μέτωπο θα συμβάλει στην τουρκο-ρωσική αλληλοκατανόηση.  

πηγή:http://www.vz.ru/politics/2015/10/7/770873.html