Τι ακριβώς κάνει η Ρωσία στη Συρία;

10.9.15 Το Nikolay Filchenkov διαπλέει το
Βόσπορο με κατεύθυνση τη Συρία  

        του Βιτάλι Ναούμκιν 

Η ενίσχυση των αποστολών, με όπλα και συμβούλους, της Ρωσίας προς τη Συρία είναι ένα από τα αμφιλεγόμενα ζητήματα στα διεθνή ΜΜΕ. Αλλά τι πραγματικά συμβαίνει;

Πρώτον, η Μόσχα δεν έκρυψε ποτέ ότι παρέχει στρατιωτική υλικο-τεχνική βοήθεια στη Δαμασκό. Αυτό συμβαίνει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και σχεδόν αποκλειστικά στο πλαίσιο των υπογεγραμμένων συμβάσεων, όπως διαρκώς τονίζουν οι Ρώσοι αξιωματούχοι. Ταυτοχρόνως, όμως, στο παρελθόν, η Μόσχα δεν παρέδωσε όπλα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές στις σχέσεις της Δαμασκού με τους γείτονές της. Για παράδειγμα, προσφάτως, η Ρωσία απέρριψε σχέδια για την προμήθεια συστοιχιών αντιαεροπορικών πυραύλων S-300 στη Συρία, μετά την σθεναρή αντίδραση του Ισραήλ, που πρόβαλε την αιτιολογία ότι τα συστήματα θα μπορούσαν να καλύψουν όλο το έδαφός του.

Δεύτερον, το ζήτημα της μάχης κατά του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) είναι στη πρώτη γραμμή. Οι ΗΠΑ και ένας αριθμός από τους συμμάχους του συνασπισμού είναι έτοιμοι να βομβαρδίσουν θέσεις του ΙΚ στη Συρία. Είναι γνωστό ότι η Ρωσία έχει ζητήσει τη σύσταση μιας ευρείας συμμαχίας με τη συμμετοχή παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων, για να διεξάγουν πόλεμο εναντίον αυτής της μάστιγας, την οποία η Ρωσία τη βλέπει ως άμεση απειλή για την εθνική της ασφάλεια. Είναι αρκετό να πούμε ότι, μόνον από μια περιοχή της περιφέρειας του Βόλγα, που φημίζεται για την ανεκτικότητα των κατοίκων της, περισσότερα από 200 άτομα έχουν ήδη πάει για να πολεμήσουν στο πλευρό του ΙΚ. Για να μην πούμε και για τον Βόρειο Καύκασο. Ο στόχος του σχηματισμού μιας τέτοιας πλατιάς συμμαχίας έχει πολύ δρόμο ακόμη για να πραγματοποιηθεί.

Τρίτον, οι μετριοπαθείς δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης, που ηγούνται του πολέμου σε δύο μέτωπα, είναι πολύ πιο αδύναμες από τους τρομοκράτες και χάνουν έδαφος. Σύμφωνα με τους Ρώσους εμπειρογνώμονες, η αντιπολίτευση ελέγχει περίπου το 5% του συριακού εδάφους, ενώ σχεδόν η μισή χώρα είναι στα χέρια του ΙΚ. Υπό αυτές της συνθήκες η βοήθεια προς τη Δαμασκό αντιμετωπίζεται αποκλειστικά στο πλαίσιο του πολέμου ενάντια στους τζιχαντιστές.

Ενώ η Μόσχα έχει ταχθεί εντελώς ανοιχτά τους τελευταίους μήνες υπέρ της εθνικής συμφιλίωσης και ανέπτυξε επαφές με πολλές ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης, συνεχίζει να πιστεύει ότι η συριακή κυβέρνηση είναι ένας σύμμαχος για όσους μάχονται ενάντια στο ΙΚ και θεωρούν αυτή τη μάχη ως προτεραιότητα. Όπως είπε ένας Ρώσος αξιωματούχος στο Al-Monitor υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας: «Πιστεύουμε ότι δεν βοηθούμε τον πρόεδρο Άσσαντ τον ίδιον, αλλά το συριακό κράτος, του οποίου η νόμιμη κυβέρνηση βρίσκεται στη Δαμασκό».

Σύμφωνα με αναφορές που δημοσιεύθηκαν, οι παροχές όπλων και εξοπλισμού από τη Ρωσία προς τη Συρία έχουν πραγματικά αυξηθεί. Κάποια ρωσικά ΜΜΕ, επικαλούμενα τον ειδικό διαχείρισης κρίσεων Γιούρι Λιάμιν –που δημοσιεύει κείμενά του στο imp-navigator-, αποκάλυψαν αύξηση του αριθμού των πλοίων που περνούν από την Μαύρη Θάλασσα τα στενά τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Ο Λιάμιν κάνει λόγο για τα αρματαγωγά-αποβατικά Novocherkassk, Azov, Karolev, Caesar Kunikov, Nikolay Filchenkov, όπως επίσης και, για πρώτη φορά, ένα εμπορικό πλοίο, το Alexander Tkachenko. Όπλα, εξοπλισμός, πυρομαχικά και προμήθειες παραδόθηκαν∙ εκπαιδευτές και σύμβουλοι εστάλησαν.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην παράδοση 6 υπερηχητικών μαχητικών-αναχαιτιστικών αεροσκαφών MIG-31 ως τμηματική εκπλήρωση της σύμβασης του 2007, σύμφωνα με τα τουρκικά πρακτορεία ειδήσεων. Είναι σαφές ότι λόγω των χαρακτηριστικών τους αυτά τα αεροπλάνα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη μάχη με το ΙΚ και αντ’ αυτού προορίζονται αποκλειστικά στην προστασία της εναέριου χώρου της χώρας εν όψει πιθανών εξωτερικών απειλών. Τα αεροσκάφη αυτά είναι σε θέση να ελέγχουν μια γραμμή μετώπου 800 έως 900 χιλιομέτρων.

Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτές οι αναφορές δημιούργησαν ένα όργιο φημών σχετικά με την άμεση ανάμειξη της Μόσχα στην ένοπλη αντιπαράθεση με τους εξτρεμιστές Ισλαμιστές στη Συρία, κάτι που το Κρεμλίνο αρνείται.

Όταν ένας δημοσιογράφος στο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ, που πραγματοποιήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου, στο Όστραβ Ρούσκι πλησίον του Βλαδιβοστόκ, ρώτησε εάν η Ρωσία είναι έτοιμη να πολεμήσει στη Μέση Ανατολή, ο πρόεδρος Βλαδίμηρος Πούτιν απάντησε ότι θα ήταν πρώιμο να αντιμετωπίσουμε το θέμα αυτό: «Εξετάζουμε διάφορες εκδοχές, αλλά αυτό που αναφέρατε δεν είναι στην ημερήσια διάταξη».

Αυτές οι διαβεβαιώσεις, ωστόσο έχουν αποτύχει να καθησυχάσουν τις ανησυχίες της Δύσης, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, όπως είπε ο υπουργός Εξωτερικών Τζων Κέρρυ στον ομόλογό του Σεργκέι Λαβρώφ σε τηλεφωνική τους συνομιλία στις 5 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με την ανώνυμη πηγή, μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί γιατί στις δυτικές αεροπορικές δυνάμεις επιτρέπεται να βομβαρδίζουν θέσεις του ΙΚ εντός της Συρίας, ενώ στη συριακή αεροπορία –εξοπλισμένη με ρωσικά όπλα- όχι. Ταυτοχρόνως, η ρωσική κοινή γνώμη είναι ευθέως αντίθετη σε μια ευθεία συμμετοχή του ρωσικού στρατού σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Μέση Ανατολή.

Η Ρωσία ωστόσο παρέχει και μεγάλες ποσότητες ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Συρία. Η απόφαση της Βουλγαρίας να κλείσει τον εναέριο χώρο από την 1^η έως 23^η Σεπτεμβρίου για τα ρωσικά αεροσκάφη που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια προκάλεσε την αρνητική αντίδραση της Μόσχας. Για να φθάσουν στη Συρία υπάρχουν άλλοι αεροδιάδρομοι, αν και φαίνεται ότι η Ελλάδα έκανε δεκτό το αίτημα των ΗΠΑ να ακυρώσει την άδεια υπερπτήσεων για τα ρωσικά αεροσκάφη με προορισμό τη Συρία (στμ. εδώ ο συντάκτης του άρθρου είχε προφανώς ελλιπή πληροφόρηση). Η Ρωσία έχει απαιτήσει εξηγήσεις από τις κυβερνήσεις των κρατών αυτών και οι προσπάθειες να αποκλειστεί ένας αεροδιάδρομος μεταξύ Ρωσίας και Συρίας –τον οποίο οι δημοσιογράφοι αποκαλούν «Syria express»- είναι απίθανο να πετύχουν.

Ένα άλλο καυτό ζήτημα συζήτησης στα παγκόσμια ΜΜΕ είναι η πιθανή δημιουργία μιας νέας, πλήρους ανάπτυξης, ναυτικής βάσης στη Συρία, πέραν της βάσης υποστήριξης στο Ταρτούς, όπου υπηρετούν 50 άνθρωποι. Επικαλούμενη στρατιωτικο-διπλωματική πηγή η εφημερίδα Argumenty Nedeli στις 3 Σεπτεμβρίου ανέφερε τη πιθανότητα η Ρωσία να δημιουργήσει μια τέτοια βάση στην παραλιακή πόλη Jableh – που έχει πληθυσμό 80 χιλιάδες ανθρώπους, πλησίον της Λαττάκειας «προς όφελος του ναυτικού, της αεροπορίας και των δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων».  

Για ορισμένους αναλυτές αυτό το σχέδιο είναι εντελώς ανεδαφικό. Παρ’ όλα αυτά η εφημερίδα υποθετικά έθιξε για πρώτη φορά τη δυνατή ανάπτυξη σε αυτή τη βάση (εφόσον δημιουργηθεί) των πυραύλων Pantsir S1 και Bastion, των αντιαεροπορικών συστοιχιών Buk-M, ακόμη και των S-300PMU2 οι οποίες –λαμβάνοντας υπόψη και τα ανασχετικά αεροσκάφη που ήδη δόθηκαν στη Συρία και τέθηκαν σε δράση- θα μπορούσαν να ματαιώσουν κάθε σχέδιο επιβολής μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων.

Δεν θα πρέπει να συνδέουμε τα σχέδια της Μόσχας στη συνέχιση της παροχής βοήθειας στη Δαμασκό με τα σχέδια της Τεχεράνης. Το Ιράν ακολουθεί την ανεξάρτητη πολιτική του στην συριακή κρίση, με γνώμονα τα δικά του εθνικά συμφέροντα. Η Ρωσία κάνει το ίδιο, ενώ λαμβάνει υπόψη της τις αναπτυσσόμενες σχέσεις της με τα Αραβικά Κράτη του Κόλπου. Αλλά θα μπορούσε η κλιμάκωση του πολέμου εναντίον του ΙΚ στη Συρία να επεκταθεί χωρίς τη δημιουργία μιας πλατιάς συμμαχίας των περιφερειακών και παγκοσμίων παικτών, και ακόμη τον απαραίτητο συντονισμό – ένα γεγονός που μπορεί μόνο να εμποδίσει την επιτυχία σε αυτή τη μάχη; Άλλα ερωτήματα που παίρνουν σειρά: πώς η εκδήλωση ενός νέου γύρου αντιπαραθέσεων θα επηρεάσει τις προοπτικές για μια ειρηνευτική διαδικασία στη Συρία; Η εντατικοποίηση του πολέμου από εξωτερικούς δρώντες –δυτικά κράτη και κάποιες περιφερειακές χώρες- με το ΙΚ και άλλες τρομοκρατικές ομάδες θα καθυστερήσουν την πρόοδο προς την εφαρμογή των διατάξεων του ανακοινωθέντος της Γενεύης της 30^ης Ιουνίου 2012, για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου;

Το γεγονός ότι προσφάτως η Ρωσία έχει δραματικά διευρύνει τις διπλωματικές επαφές της με διάφορες ομάδες της αντιπολίτευσης, όπως επίσης με Σύρους αξιωματούχους, Δυτικούς και Άραβες πολιτικούς και διπλωμάτες, επιβεβαιώνει ότι η Μόσχα έχει συμφέρον στην εξεύρεση μιας πολιτικής λύσης στη συριακή κρίση. Επί της βάσεως αυτής, υποστήριξε και το σχέδιο του διεθνούς μεσολαβητή Stefan de Mistura, ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ για την κρίση στη Συρία. Αυτός θα είναι σε θέση να σταματήσει την αιματοχυσία στη Συρία;

*Ο Βιτάλι Ναούμκιν είναι Διευθυντής του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών και Πρόεδρος του Κέντρου Στρατηγικών και Πολιτικών Σπουδών στη Μόσχα.

Πηγή: http://www.al-monitor.com/ 11.9 2015

Απόδοση στα ελληνικά: Σωτήρης Δημόπουλος