Η οικονομική κατάσταση της Ουκρανίας δύο χρόνια μετά το "Μαϊντάν"

Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Αρσένι Γιατσενιούκ παραιτήθηκε (10/4), εν μέσω μιας πολιτικής κρίσης, που αντανακλά μια βαθύτερη κοινωνική κρίση η οποία οξύνθηκε τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν από την «εξέγερση του Μαϊντάν» στο Κίεβο. Οι οικονομικοί δείκτες όπως παρουσιάζονται και αναλύονται από την ιστοσελίδα του ουκρανικού καναλιού «112ua» για το τι αφήνει πίσω του ο πρώην πρωθυπουργός είναι ενδεικτική της δύσκολης κατάστασης που έχει περιέλθει η χώρα. Να σημειωθεί ότι η παραίτηση Γιατσενιούκ έγινε, μάλλον με παρασκηνιακή παρέμβαση Μπάιντεν, μετά και το αρνητικό, για την επικύρωση της σύνδεσης Ε.Ε.-Ουκρανίας, ολλανδικό δημοψήφισμα και ενώ σημειώνεται έντονη κινητικότητα στα ανατολικά της χώρας, στο μέτωπο με τις περιοχές που έχουν αποσχισθεί.

του Πάβελ Ιβανώφ

ΑΕΠ - 2013: 184 δις δολ, 2015: 80 δις δολ  

Το ΑΕΠ της Ουκρανίας αυτό το διάστημα έπεσε ραγδαία. Αν το 2013 ανήλθε στα 184 δις δολ. και κατέγραφε αύξηση περίπου 4% το 2014 η Κρατική Στατιστική Υπηρεσία υπολόγισε μόνον 132 δις δολ. και πτώση 28%. Επιπλέον 10% μειώθηκε ο κύριος δείκτης της οικονομίας της χώρας το 2015. Σύμφωνα με τα σημερινά στοιχεία των εμπειρογνωμόνων, ο πραγματικός δείκτης κυμαίνεται στα επίπεδα των 80 δις δολ. Αυτά ισχύουν αν υπολογίσουμε το ΑΕΠ σε δολλάρια. Αν, όμως, κάνουμε τον υπολογισμό με τη γρίβνα, η οικονομία έχει καταγράψει πρωτοφανή ανάπτυξη καθώς περίπου 2 τρις γρίβνα κατέγραψε τα ΑΕΠ το 2015 σε σχέση με τα 1,6 τρις το 2014, και τα 1,45  τρις το 2013.

Ισοτιμία γρίβνας-δολαρίου – 2013: 9,5=1, 2015: 26=1

Αυτό, όμως, οφείλεται στη συναλλαγματική ισοτιμία και στον πληθωρισμό. Αν την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του Γιατσενικούκ στον πρωθυπουργικό θώκο (27 Φεβρουαρίου 2014) το δολάριο ανταλλασσόταν με 9,5 γρίβνες, τον Απρίλιο αυξήθηκε στις 11 γρίβνα, στις 27 Νοεμβρίου 2014 στις 16. Έτσι με μεγάλες ή μικρές διακυμάνσεις η ισοτιμία σταδιακά σκαρφάλωσε στο γνωστό μας σήμερα 26 γρίβνα για 1 δολάριο.

Η σχεδόν κατά τρεις φορές υποτιμημένη γρίβνα μπορεί να θεωρηθεί ένα «επίτευγμα» της κυβέρνησης και της Εθνικής Τράπεζας της Ουκρανίας.

Πληθωρισμός 2015: 43%

Η αύξηση των τιμών κατά τα τελευταία δύο χρόνια έσπασε το ίδιο ρεκόρ, όπως και η πτώση του εθνικού νομίσματος μαζί με την παραγωγή. Με το δείκτη στο μηδέν το 2013, το 2014 οι τιμές αυξήθηκαν κατά 25% και άλλο 43% το 2015. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση των τιμών έπαιξε η υποτίμηση της γρίβνα έναντι των κυριότερων νομισμάτων. Σε συνθήκες συνεχούς υπερίσχυσης των εισαγωγών έναντι των εξαγωγών μειώθηκαν και τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. Είναι δίκαιο να πούμε ότι τα δύο τελευταία χρόνια το άνοιγμα μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών μειώθηκε σημαντικά εις όφελος των εξαγωγών. Γενικά έσωζαν την κατάσταση οι διεθνείς δανειστές, χάρις στους οποίους η χώρα μπορεί να εξισώνει το ισοζύγιο πληρωμών.

Δημόσιο Χρέος 80% του ΑΕΠ

Ωστόσο, ήδη εδώ και ένα εξάμηνο έχει σταματήσει η πίστωση από τους κύριους δανειστές όπως είναι το ΔΝΤ, η EBRD (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης) και άλλων, λόγω της πολιτικής κρίσης και της μη συμμόρφωσης της χώρας με τις αναληφθείσες δεσμεύσεις. Ανάλογη στάση κρατούν και μικρότεροι δανειστές.

Ως αποτέλεσμα το συνολικό ποσό του χρέους (άμεσο και εγγυημένο από τα κράτος χρέος) από το 2013 μειώθηκε μάλιστα από τα 73 στα 65 δις. δολ. Το να ονομάσεις αυτή τη μείωση επιτυχία είναι δύσκολο, καθώς η αιτία δεν βρίσκεται στην άρνηση της κυβέρνησης να «ζει επί πιστώσει» αλλά στην αδυναμία να αντλήσει νέα δάνεια. Πώς λοιπόν πληρώνει τα παλαιά; Αυτό σημαίνει εξαγωγή του ελλειμματικού συναλλάγματος από τη χώρα. Αν σε δολάρια παρατηρούμε μείωση του χρέους τα δύο αυτά χρόνια, σε γρίβνα υπάρχει μια απότομη αύξηση από τα 500 δις. στα 840 δις. σύμφωνα με τα στοιχεία του 2014 (όταν έγινε η πληρωμή του δανείου από το ΔΝΤ) και σε αυτή την τιμή έχει περίπου διατηρηθεί έως σήμερα. Μάλιστα αυτή η αύξηση οφείλεται σε άμεσο δανεισμό του κράτους. Ως αποτέλεσμα το επίπεδο του συνολικού δημοσίου χρέους υπολογίζεται στο 80% του ΑΕΠ.

Τιμολόγια για ηλεκτρική ενέργεια: αύξηση 100%

Μία από τις βασικές απαιτήσεις του ΔΝΤ για τη συνέχιση της δανειοδότησης της Ουκρανίας, την οποία η κυβέρνηση εφαρμόζει με επιμέλεια- είναι η αύξηση των τιμολογίων των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

Για παράδειγμα, τα τιμολόγια για την ηλεκτρική ενέργεια έπειτα από όλες τις προηγούμενες αυξήσεις πρέπει μέχρι το 2017 πρακτικά να διπλασιαστούν, καθώς από τα 47 καπίκια θα πάνε στα 90 καπίκια ανά κιλοβατώρα για την χαμηλή κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος.

Όχι λιγότερο από μιάμιση φορά υπόσχονται να αυξήσουν τα τιμολόγια για το φυσικό αέριο και την θέρμανση. Το ίδιο το φυσικό αέριο ακρίβυνε σε αυτά τα δύο χρόνια από τα πιο χαμηλά επίπεδο τον Μάιο του 2014 1,2 γρίβνα το κ.μ. σε 7,2 γρίβνα. Πολλαπλά αυξήθηκαν και τα τιμολόγια για τη θέρμανση. Μόνον το 2014 οι Ουκρανοί πλήρωσαν αντί για 2-3 γρίβνα ανά τ.μ. των κατοικιών τους, που ήταν η προηγούμενη τιμή, 8-9 γρίβνα. Τον Μάιο του 2015 οι τιμές σκαρφάλωσαν στα 15-16 γρίβνα.

Αυξήσεις έγιναν και στα τιμολόγια της ύδρευσης. Το 2015 το ζεστό νερό ακρίβυνε περίπου 60%, έως 41 γρίβνα στο κ.μ. Στο πλαίσιο αυτό η αύξηση του κρύου νερού κατά 10-20% ανάλογα με την περιφέρεια κατά μέσο όρο 6 γρίβνα το κ.μ. δεν προκαλεί εντύπωση.

Ως αποτέλεσμα το σύνολο των μέσων πληρωμών για ένα δυάρι αυξήθηκε από τα συνηθισμένα 300 γρίβνα μηνιαίως στα 1.000 και παραπάνω…

Όλο αυτό αν και οδηγεί σε πολλαπλές αυξήσεις στα τιμολόγια των λογαριασμών κοινής ωφέλειας, και ενώ οι μισθοί είναι στάσιμοι, από την άλλη πλευρά επιτρέπει την μείωση του ελλείμματος πολλών δισεκατομμυρίων της «Naftogaz Ukraine», το οποίο προηγουμένως καλυπτόταν από τις ενισχύσεις με γρίβνα που προέρχονταν από την έκδοση κρατικών ομολόγων. Ως εκ τούτου προκαλούσε και έλλειμμα στον προϋπολογισμό από τον οποίο πραγματοποιούνταν οι πληρωμές γι’ αυτούς τους τίτλους. Ένα πρόσθετο πλεονέκτημα είναι και η μείωση της πίεσης στη συναλλαγματική ισοτιμία του εθνικού νομίσματος. Μέχρι πρόσφατα στην αγορά συναλλάγματος πραγματοποιούνταν μηνιαίες αυξήσεις της ισοτιμίας αμέσως μόλις με τα φρεσκοτυπωμένα γρίβνα η «Naftogaz» έτρεχε να αγοράσει δολάρια στη διατραπεζική αγορά για να πληρώσει τις προμήθειες του ρωσικού φυσικού αερίου.

Εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου από τη Σλοβακία…

Τώρα η Ουκρανία δεν αγοράζει πια φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Και η κυβέρνηση το θεωρεί ως νίκη στον αγώνα για την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας. Ωστόσο, σιωπά αιδημόνως για το γεγονός ότι το φυσικό αέριο που παίρνει από τα δυτικά σύνορα είναι το ίδιο ρωσικό φυσικό αέριο το οποίο απλώς μεταπωλείται στην Ουκρανία από ευρωπαϊκές εταιρείες. Η απάντηση στο ερώτημα, πώς το καταφέρνουν, απαντούν ότι πέτυχαν πιο ευνοϊκές συμβάσεις με την «Gazprom», χωρίς πολιτικά παζάρια. Στην πραγματικότητα τα αποτελέσματα των συμφωνημένων θέσεων για την ενέργεια το πληρώνουμε με την αύξηση των τιμολογίων στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, την ίδια ώρα που αυτές μειώνονται σε όλη την Ευρώπη, έπειτα από τη σημαντική πτώση των τιμών της ενέργειας. Η μετάβαση στην αγορά φυσικού αερίου από τις ευρωπαϊκές εταιρίες με προμήθειες μέσω της Σλοβακίας αντί από την «Gazprom» απευθείας, επέτρεψε τη σημαντική μείωση της τιμής του φυσικού αερίου για την Ουκρανία. Αν τη χειμερινή περίοδο 2014-15 η «Gazprom» πρόσφερε στην «Naftogaz» τη τιμή των 329  δολ. για 1.000 κ.μ. σήμερα ήδη η προτεινόμενη τιμή είναι στα 185 δολ. Τα 170-180 δολ. που πληρώνει η Ουκρανία στους Ευρωπαίους παραμένουν, παρά το γεγονός ότι από το φθινόπωρο του 2015 η Ουκρανία δεν παίρνει καθόλου φυσικό αέριο απευθείας από τη Ρωσία.

Εξαγωγές- 2015: πτώση 30%

Σημαντικές ήταν και οι αλλαγές στις εμπορικές σχέσεις της Ουκρανίας με άλλες χώρες. Για παράδειγμα, το 2014 οι εξαγωγές των ουκρανικών προϊόντων μειώθηκαν κατά 14%, στα 53 δις δολ. Η αλήθεια είναι ότι η πτωτική τάση είχε ξεκινήσει ένα χρόνο πριν. Το 2013 οι εξαγωγές επίσης μειώθηκαν κατά 9% σε σχέση με το 2012. Αλλά η πραγματική κατάρρευση έγινε το 2015. Σύμφωνα με τα στοιχεία η Ουκρανία πραγματοποίησε εξαγωγές κατά 30% λιγότερες σε σχέση με το όχι και πολύ ακμαίο έτος του 2014, ύψους 38 δις δολ. Ωστόσο, χάριν του ακόμη μεγαλύτερου ποσοστού μείωσης των εισαγωγών, η χώρα κατάφερε να έχει θετικό εμπορικό ισοζύγιο 630 εκ. δολ.

Αλλαγές σημειώθηκαν και στην ίδια τη δομή των εμπορικών σχέσεων. Εάν προηγουμένως ήταν δυνατό να τις διαχωρίσεις σε τρεις ομάδες, συγκρίσιμες ως προς τον όγκο των συναλλαγών (κράτη ΚΑΚ –με μερίδα του λέοντος να ανήκει στη Ρωσία, Ε.Ε. και όλες τις υπόλοιπες χώρες παγκοσμίως) σήμερα ο όγκος του εμπορίου με τις χώρες της ΚΑΚ έπεσε από τα 27 δις δολ. το 2013 στα 18 δις. το 2014 και στα 7 δις. το 2015. Την ίδια ώρα οι εξαγωγές άμεσα προς τη Ρωσία έπεσαν από τα 15 δις δολ. στα 10 δις. και στα 4 δις. αντιστοίχως ανά χρονιά.

Σημαντικά μειώθηκε και το εμπόριο με τις χώρες της Ε.Ε. Αλλά αν στην περίπτωση της ΚΑΚ η πτώση ήταν μόνον για το 2015 πάνω από 50% με την Ε.Ε. περιορίστηκε στο 25% και ο όγκος των προμηθειών στα 13 δις. δολ. Αύξηση παρουσιάστηκε με χώρες όπως το Ισραήλ, 0,7%, η Πορτογαλία 3,3%, η Ιαπωνία 12,4% και η Ταϊλάνδη 138%. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι αυτές οι αυξήσεις δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τις απώλειες, και ο συνολικός όγκος των εξαγωγών σε κάθε μία από αυτές τις χώρες κυμαίνεται από 200 έως 500 εκ. δολ. Όπως και παλαιότερα, το μεγάλο μερίδιο των ουκρανικών εξαγωγών το κατέχει η μεταλλουργία, η οποία αντιπροσωπεύει το μισό του συνολικού όγκου (46%) και τα γεωργικά προϊόντα (40%).

Ανεργία 10% -Μισθοί μείωση 30%

Παρά τα οικονομικά προβλήματα, σε αξιοσημείωτη σταθερότητα φαίνεται να παραμένει η κατάσταση στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία ο αριθμός των ανέργων ήταν λιγότερο από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι ή το 3% περίπου του εργατικού δυναμικού. Βεβαίως, σύμφωνα με τη μεθοδολογία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, ο δείκτης της ανεργίας ανέρχεται στο 10%. Ως εκ τούτου, από τα 16,5 εκ. που είναι το εργατικό δυναμικό της χώρας, πάνω από 1,6 εκ. είναι άνεργοι.

Παράλληλα, η απώλεια της Κριμαίας και των εδαφών στα ανατολικά προκάλεσε και την απώλεια 3 εκ. εργαζομένων. Κάτι που δεν αντανακλάται έντονα στις στατιστικές μετρήσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 2013 η ανεργία ήταν μόλις 2% λιγότερη από σήμερα.

Υπό αυτές τις συνθήκες φαντάζει παράξενο το γεγονός ότι καταγράφεται αύξηση των μισθών. Για παράδειγμα ο μέσος μισθός το 2014 ανέβηκε από 3,3 χιλ. γρίβνα στα 3,5 χιλ. και το 2015 κατευθείαν στα 4,2 χιλ. Αλλά αν υπολογισθούν ο πληθωρισμός και οι λοιποί δείκτες, τότε το 2014 έχουμε μείωση των μισθών κατά 10% και το 2015 ακόμη κατά 20%.

Ήδη φέτος μας υπόσχονται σημαντική βελτίωση της κατάστασης. Οι κυβερνητικές προγνώσεις βασίζονται στις προσδοκίες για αύξηση των μισθών κατά 12%, κάτι που μετά την αύξηση κατά 50% πέρυσι φαίνεται απόλυτα αποδεκτή. Την ισοτιμία της γρίβνα υπόσχονται να τη συγκρατήσουν στο 26:1. Και ακόμη συζητείται αν υπάρχει σκοπιμότητα για μια ακόμη αύξηση των τιμολογίων στο φυσικό αέριο. Ίσως κάτω από ευνοϊκές συνθήκες, η οικονομία θα μπορούσε να παρουσιάσει και μια μικρή αύξηση 1-2%.

Πηγή : http://112.ua/statji/yacenyuk-podal-v-otstavku-itogi-dvuhletnego-premerstva-303929.html