Σκηνικό πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, που απειλεί τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου

   

του Zulfugar Agayev 

Πιο κοντά σε ένα πόλεμο, για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του '90, βρίσκεται η περιοχή νοτίως της Ρωσσίας. 21 χρόνια έπειτα από την κατάπαυση του πυρός, σε μια σύγκρουση που εξερράγη κατά τις ύστατες ημέρες της Σοβιετικής Ένωσης, οι εχθροπραξίες μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας πολλαπλασιάζονται.

Όσο διαρκούσε η σχετική ηρεμία, εταιρείες, όπως η BP Plc, έριξαν δισεκατομμύρια δολλάρια στην εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αζερμπαϊτζάν και στην κατασκευή αγωγών για να συνδέσουν τη χώρα με την νότιο Ιταλία. Η αναζωπύρωση της βίας απειλεί να θέσει κάποιες από αυτές τις επενδύσεις σε κίνδυνο και να αποσταθεροποιήσει μια περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στη Ρωσσία, τη Τουρκία και το Ιράν.

Οι επικείμενες εκλογές, στις 3 Μαΐου, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, την περιοχή που οι Αρμένιοι κατέλαβαν κατά τον πόλεμο που διεξήχθη πριν από πάνω από μια εικοσαετία, μπορεί να πυροδοτήσει μια ευρύτερη αντιπαράθεση, όπως αναφέρει η Royal Bank of Scotland Plc. Η ψηφοφορία αυτή «θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις, αυξάνοντας τους κινδύνους μιας ευρύτερης αντιπαράθεσης επί των διαφιλονικούμενων εδαφών», τόνισε η Anna Tokar, αναλύτρια της RBS στο Λονδίνο. «Αυτοί οι κίνδυνοι βάζουν τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου στον νότιο Καύκασο/Υπερκαυκασία σε κίνδυνο». Στο επίκεντρο της σύγκρουσης, η οποία «σιγόβραζε» με ανταλλαγές πυροβολισμών και άλλα επεισόδια σε όλο το διάστημα που μεσολάβησε από την εκεχειρία, είναι το Ναγκόρονο Καραμπάχ, στο οποίο η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Αρμένιοι, αλλά παραμένει αναγνωρισμένο διεθνώς ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν.

            

Οι πιο θανατηφόροι μήνες

Στους πρώτους τέσσερεις μήνες του 2015 κατεγράφησαν οι περισσότερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές από τη λήξη του πολέμου, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Caspian Defence, στο Μπακού. Υπάρχουν 31 επιβεβαιωμένοι θάνατοι που προήλθαν από συγκρούσεις στη συνοριακή γραμμή, σύμφωνα με την Jasur Sumarinli, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Ενώ η διεθνής κοινότητα έχει επικεντρωθεί στη σύγκρουση στην Ουκρανία, η κλιμάκωση είναι ραγδαία σε μια περιοχή την οποία διασχίζουν ενεργειακοί αγωγοί, που έγιναν με επενδύσεις της BP και των συνεργατών της, το ύψος των οποίων ξεπερνά τα 50 δις δολ. σε προγράμματα που σχετίζονται με τις ενεργειακές πηγές στο Αζερμπαϊτζάν.

Οι αζερικές επιδρομές στις περιοχές που ελέγχονται από τους Αρμένιους στα περίχωρα του Ναγκόρνο Καραμπάχ αυξάνουν την πίεση κατά μήκος της γραμμής διευθέτησης μεταξύ των αντιπάλων, που τους χωρίζουν η θρησκεία και οι διεθνείς συμμαχίες. Ο Αρμένιος υπουργός άμυνας κατηγορεί τον αντίπαλό του ότι έχει εξαπολύσει έναν «υβριδικό πόλεμο» με «μικρο-δράσεις» που περιλαμβάνουν από επικοινωνιακές επιθέσεις έως ένοπλες εισβολές. Ο πρόεδρος Σέρζ Σαργκσιγιάν είπε, στις 21 Μαρτίου, στο κανάλι «France 24» ότι, «ένας γενικευμένος πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει και πάλι οποιαδήποτε στιγμή». Ο Αζέρος υπουργός άμυνας Zakir Hasanov είπε πως οι στρατιώτες του τον προηγούμενο μήνα «άρπαξαν κάθε ευκαιρία, μέρα και νύχτα» για να σκοτώνουν Αρμένιους που ελέγχουν ότι διεθνώς αναγνωρίζεται ως αζερικό έδαφος.          

«Πλήρης εμπιστοσύνη»

«Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι θα πάρουμε αυτό που θέλουμε» είπε ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ίλχαμ Αλίγιεφ σε τηλεοπτική του ομιλία τον Μάρτιο. «Θα αποκαταστήσουμε την εδαφική μας ακεραιότητα».

Ακόμη πέντε Αρμένιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν, όπως μεταδόθηκε, από το Αζερμπαϊτζάν στις 21 Απριλίου, με την αρμενική πλευρά, αργότερα, να το αρνείται. Με τη σειρά τους, οι ένοπλες δυνάμεις του Ναγκόρνο Καραμπάχ είπαν την ίδια ημέρα, ότι τουλάχιστον ένας Αζέρος στρατιώτης πέθανε κατά τη διάρκεια της μάχης στα νοτιο-ανατολικά της αμφισβητούμενης περιοχής. Ο υπουργός άμυνας του Αζερμπαϊτζάν είπε ότι ο στρατός του δεν είχε απώλειες.

«Δεν υπάρχει τίποτε να κλιμακωθεί – κάποια στιγμή θα συμβεί απλώς ένας λάθος υπολογισμός», είπε ο Lawrence Sheets, πολιτικός αναλυτής για τον Καύκασο, που εδρεύει στη γειτονική Γεωργία. «Για 20 χρόνια υπήρχαν μικρά όπλα. Έπειτα ξεκίνησε η χρήση πυροβολικού, μη επανδρωμένων αεροσκαφών, πολεμικών αεροσκαφών».  

Ενεργειακή υποδομή

Ένα ευρύτερο ξέσπασμα θα απειλούσε να υπονομεύσει την ενεργειακή υποδομή γύρω από το Αζερμπαϊτζάν, που παρέχει την μοναδική διαδρομή προς τα δυτικά για το κεντροασιατικό αργό πετρέλαιο, και η οποία παρακάμπτει τη Ρωσσία.

Ο αγωγός πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν, που ανήκει κατά πλειοψηφία στην ΒΡ, περνάει από μια έκταση που βρίσκεται σε μια απόσταση λιγότερη από 100 χιλιόμετρα από τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός.

Το έθνος της Κασπίας Θάλασσας υπέγραψε συμβόλαια 45 δισεκατομμυρίων με Ευρωπαίους αγοραστές το 2013 για παροχή φυσικού αερίου μέσω αγωγών μήκους 4.000 χιλιομέτρων, που εκτείνονται από το Μπακού στη νότιο Ιταλία, μέσω Γεωργίας, Τουρκίας, Ελλάδας και Αλβανίας.

Το Αζερμπαϊτζάν, η πρώην τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός αργού πετρελαίου, έχει χρησιμοποιήσει τον πετρελαϊκό της πλούτο για να ενισχύσει την στρατιωτική της ισχύ και να σφυρηλατήσει συμμαχική σχέση με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Το πρόγραμμα επανεξοπλισμού, κόστους πολλών δισεκατομμυρίων, έκανε το Αζερμπαϊτζάν δεύτερο μεγαλύτερο εισαγωγέα όπλων στην Ευρώπη για τα πέντε τελευταία έτη, με το 13% των συνολικών αγορών, σύμφωνα με έκθεση του International Peace Research Institute της Στοκχόλμης, που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα.

Η κυβέρνηση του Μπακού αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες για εφέτος κατά 27%, ύψους 3,8 δις μανάτ (3,6 δις.δολ.), ξεπερνώντας το σύνολο των ετήσιων δαπανών της Αρμενίας. Η Αρμενία, ωστόσο, είναι μέλος του υπό ρωσσικής ηγεσίας αμυντικού οργανισμού και φιλοξενεί στο έδαφός της μια ρωσσική στρατιωτική βάση.

Επτά Επαρχίες

Καθώς οι μάχες μαίνονταν το 1993, η Αρμενία πήρε τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ και επτά αζερικών περιοχών που το περιβάλλουν, δικαιολογώντας την κίνηση αυτή από την ανάγκη να δημιουργήσει μια ουδέτερη ζώνη. Περίπου 30 χιλιάδες σκοτώθηκαν και 1,2 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τέσσερες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ψηφίστηκαν, που ζητούσαν απόσυρση.

Μαζί με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, η Ρωσσία έχει μεσολαβήσει σε συνομιλίες μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας που ακόμη δεν έχουν καταλήξει σε μια τελική συμφωνία. Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολλάντ συνάντησε τον Αλίγιεφ στο Μπακού πριν από δύο ημέρες (το άρθρο δημοσιεύεται 26.4) για συνομιλίες που συμπεριελάμβαναν το Ναγκόρνο Καραμπάχ, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Αζέρου προέδρου.

Οι εντάσεις κατά μήκος της βαριά στρατιωτικοποιημένης γραμμής κατάπαυσης του πυρός, όπου οι στρατιώτες αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο μέσα σε χαρακώματα, με τον τρόπο του α΄ παγκοσμίου πολέμου, κλιμακώθηκαν τον περασμένο Αύγουστο. Τουλάχιστον 19 στρατιώτες επιβεβαιώθηκε ότι σκοτώθηκαν στις ημέρες των συγκρούσεων. Το Αζερμπαϊτζάν, για πρώτη φορά στα 20 χρόνια, χρησιμοποιεί πλέον όλμους 120 χιλιοστών, όπως είπε στις 26 Μαρτίου, ο Αρμάν Κιρακοσσιάν, εκπρόσωπος της Αρμενίας στον ΟΑΣΕ. Το Αζερμπαϊτζάν διατείνεται ότι οι θέσεις του βλήθηκαν από βλήματα 60 και 82 χιλιοστών.

«Σοβαρή προετοιμασία»

Αν και το Αζερμπαϊτζάν «προετοιμάζεται στα σοβαρά να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ» για να ανακτήσει κάποιες από τις περιοχές γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, η επίθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον έπειτα από τους πρώτους Ευρωπαϊκούς Αγώνες που θα διεξαχθούν στο Μπακού τον Ιούνιο, σύμφωνα με τον Ελχάν Σαχίνογλου, επικεφαλής της πολιτικής ερευνητικής ομάδας Atlas, στο Μπακού. «Συμβαίνει τώρα επειδή η Ρωσσία είναι απασχολημένη με την Ουκρανία» είπε ο Σαχίνογλου. «Το Αζερμπαϊτζάν έχει εντατικές συνομιλίες με τη Ρωσσία για να μετρηθούν οι αντιδράσεις του Κρεμλίνου».

http://www.bloomberg.com/news/articles

Απόδοση στα ελληνικά: Σωτήρης Δημόπουλος