Η «Φιλοσοφία» στο Κρεμλίνο

ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥ ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ, του Μισέλ Ελτσανινόφ, εκδ. Διάμετρος.

Στην πλειάδα των εκδόσεων που κυκλοφορούν σχετικά με το «φαινόμενο Πούτιν» και την νέα Ρωσία, λίγες είναι αυτές που διακρίνονται για τη διεισδυτική ματιά τους. Στην πλειοψηφία τους, είτε από θετική είτε από αρνητική αφετηρία, παραμένουν σε μια επιφανειακή προσέγγιση, μάλλον δημοσιογραφική, με προφανές κίνητρο την προπαγάνδα σε ένα κοινό, που βοηθούντος και του διαδικτύου, έχει εθιστεί στην αναζήτηση ευκολοχώνευτων εντυπώσεων. Μία από αυτές που ξεχωρίζει, είναι το βιβλίο -το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διάμετρος και σε μετάφραση της Τζίας Καραγεώργου- με τον τίτλο «Στο μυαλό του Βλαντίμιρ Πούτιν». Η αλήθεια είναι ότι ο, ρωσικής καταγωγής, συγγραφέας του, Μισέλ Ελτσανινόφ, μέλος τα αρχισυνταξίας του περιοδικού «Philosophie», έχει ως στόχο να επιβεβαιώσει στα μάτια του δυτικών την άποψη ότι ο Πούτιν είναι ιμπεριαλιστής, μιλιταριστής, νοσταλγός της ΕΣΣΔ αλλά και ανειλικρινής, υποχθόνιος και αδίστακτος. Η εργασία αυτή άλλωστε συγγράφεται όταν λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα στην Ουκρανία και στην Κριμαία, αλλά πριν την επέμβαση στη Συρία. Η διαφορά, όμως, με άλλα ανάλογων τάσεων βιβλία είναι ότι ο Ε. επιδιώκει να αναδείξει τις βαθύτερες ιδεολογικές και φιλοσοφικές επιρροές του Ρώσου προέδρου και του περιβάλλοντός του. Και αυτό το κάνει με ευσυνείδητα επιστημονικό τρόπο και συνεπή μεθοδολογία. Στις σελίδες τού, μάλλον μικρού σε μέγεθος για το θέμα που πραγματεύεται, βιβλίου ξετυλίγονται με ενάργεια οι εσωτερικές ιδεολογικές διεργασίες της μετα-σοβιετικής Ρωσίας.

Αυτό που κυρίως εντυπωσιάζει είναι όχι μόνον η πληθώρα των ιδεολογικών ρευμάτων και η αναβίωση θεωριών που έρχονται από τον 19^ο και 20^ο αιώνα αλλά ότι αυτά δεν συμβαίνουν ερήμην της εξουσίας αλλά στο κέντρο της εξουσίας. Όπως παραδέχεται ο συγγραφέας «η φιλοσοφία βασιλεύει στη Ρωσία του 2014 και είναι ο ίδιος ο πρόεδρος που σηματοδοτεί το κίνημα, με τις αναφορές του στους διανοητές» (σελ. 11). Πράγματι, οι ομιλίες του Ρώσου προέδρου διανθίζονται με αποσπάσματα μεγάλων Ρώσων διανοουμένων: Ιλίν, Σολοβιώφ, Ντοστογιέφσκι, Λεόντιεφ, Σολτζενίτσεν, Γκουμιλιώφ. Ενώ, στη ρωσική πρωτεύουσα διοργανώνονται, με επισημότητα, «Ημέρες Μπερντιάγιεφ».

Βεβαίως, πριν πάμε στiς πνευματικές μορφές που πρωταγωνιστούν σήμερα στη ρωσική πολιτική σκηνή, προηγείται η διαπίστωση ότι ο Πούτιν πριν απ’ όλα είναι και ένας ρεαλιστής πολιτικός. «Ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι ίσως σαν τον Ντμίτρι Καραμαζώφ, τον ήρωα του Ντοστογιέφσκι, μια ‘‘σύνθετη φύση’’ αλλά ταυτόχρονα κυνικός και ιδεαλιστής –ειλικρινής όμως και στις δύο περιπτώσεις»(σελ.15) Η ικανότητά του στην πραγματιστική πολιτική θεώρηση και δράση εκδηλώνεται πολύ νωρίς. Ίσως, όπως αφήνει να εννοηθεί και ο Ε., από τότε που ως πρώην(;) πράκτορας της KGB στην Αγία Πετρούπολη, μετά τη θητεία του στην Ανατολική Γερμανία, γίνεται σύμβουλος του φιλελεύθερου δημάρχου της πόλης Ανατόλι Σομπτσάκ. Καθώς η Ρωσία οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια σε απόλυτη οικονομική κατάρρευση, κοινωνική διάλυση και πολιτικό κατακερματισμό –δεδομένα στα οποία ο συγγραφέας αναφέρεται ακροθιγώς-, υπό την ηγεσία του Γιέλτσιν, και ενώ λαμβάνει χώρα ο «εξευτελισμός» του βομβαρδισμού της Σερβίας από το ΝΑΤΟ, η «ομάδα της Αγ. Πετρούπολης», αναλαμβάνει δράση. Ο Πούτιν ως πρωθυπουργός, αρχικά, και ως πρόεδρος, στη συνέχεια, εφαρμόζει το γιγαντιαίο έργο της ανόρθωσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας.