Ισλάμ και Εθνικά Κινήματα στο Βόρειο Καύκασο (Κιρκάσιοι, Αμπχάζιοι, Μπαλκάριοι, Καρατσάι)

Χάρτης του "Εμιράτου του Καυκάσου"

Η αναμφισβήτητη οικονομική και πολιτική επανάκαμψη της Ρωσσίας και το τέλος του πολέμου στην Τσετσενία δημιούργησαν νέα δεδομένα στις εθνοτικές αντιθέσεις στο εσωτερικό της ρωσσικής ομοσπονδίας. Τούτο, όμως, δεν σημαίνει ότι οι αντιθέσεις αυτές έπαψαν να υφίστανται. Ιδιαιτέρως στην ευαίσθητη περιφέρεια του Καυκάσου το τοπίο παραμένει ομιχλώδες και σε πρόσφατη έρευνα καταδεικνύεται ότι το 57% των Ρώσσων θεωρεί την κατάσταση ακόμη τεταμένη, ενώ το 10% κρίσιμη.

Ο Καύκασος αποτελεί για αιώνες έναν κομβικό γεωπολιτικό και πολιτισμικό χώρο. Οι ορεινοί όγκοι του προσέφεραν καταφύγιο σε δεκάδες καταδιωκόμενα φύλα, που προέρχονταν είτε από τις στέπες του βορρά είτε από την Μεσοποταμία και την ανατολική Μ. Ασία. Έτσι εξηγείται και η πανσπερμία εθνοτήτων που διαβιούν ακόμη εκεί. Οι ιδιαιτερότητες του μωσαϊκού αυτού δεν επέτρεψαν την ανάδυση μιας δυνάμεως που να συνενώσει το σύνολο των λαών του Καυκάσου και ως αποτέλεσμα η περιοχή ήταν μόνιμα στόχος εκτεταμένων επεκτατικών διαδικασιών από συγκροτημένες εξωκαυκασιανές εθνικές ομάδες: Σκύθες, Μογγόλοι, Χαζάροι, Πέρσες, Οθωμανοί, Ρώσσοι.

Οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις

 

Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης η Ρωσία και η Τουρκία βρέθηκαν σε νέες γεωπολιτικές συνθήκες όπου:

α. για πρώτη φορά (εκτός της περιόδου 1918-1920) δεν έχουν κοινά ηπειρωτικά σύνορα,

β. για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες δεν ανήκουν σε αντίπαλα πολιτικο-στρατιωτικά μπλοκ,

γ. η Ρωσία βρέθηκε σε αδυναμία, στρατιωτική και πολιτική, να διατηρήσει στην σφαίρα επιρροής της τις περιοχές του νοτίου Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας.

Το γεωπολιτικό κενό που προκάλεσε η ρωσική παρακμή ήλθε να το καλύψει η Τουρκία. Ιδιαιτέρως το πρώτο διάστημα, στηριζόμενη στις αρχές του παντουρκισμού, διεύρυνε την επιρροή της τόσο στον Καύκασο όσο και στην Κεντρική Ασία και προωθούσε το «τουρκικό μοντέλο» ανάπτυξης. Η πολιτική αυτή βρήκε υποστήριξη από την Δύση και πρωτίστως από τις Η.Π.Α. για δύο κυρίως λόγους:

α. την αποτροπή της επέκτασης του ισλαμικού φονταμενταλισμού.

β. τη δημιουργία αντίβαρου στην ρωσική επιρροή.

Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο της Ευρασίας

Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της ρεαλιστικής σχολής των διεθνών σχέσεων, κατά την περίοδο πού ακολουθεί την επικράτηση μιας μοναδικής ηγεμονικής δυνάμεως παρατηρούνται δύο ταυτόχρονες τάσεις:

α. το κράτος νικητής προωθεί αξίες που διεκδικούν οικουμενικότητα, ως όχημα εμπέδωσης της ηγεμονίας του, ενώ

β. αναδυόμενες εστίες ισχύος αμφισβητούν την μονοπολική κατάσταση, διεκδικώντας αύξηση της δικής τους επιρροής.
Πέραν πάσης αμφιβολίας η μετα-ψυχροπολεμική περίοδος διέπεται ακριβώς από αυτές τις αντίρροπες δυναμικές. Απέναντι στην αλματώδη αμερικανική επέκταση διαμορφώθηκαν ανταγωνιστικές διαθέσεις, σε μια εικόνα που grosso modo ανταποκρίνεται στην περιγραφή του Χάντινγκτον για τις πολιτισμικές ζώνες.  Η πλέον συγκροτημένη  αμφισβήτηση της αναδιαμόρφωσης των γεωπολιτικών συσχετισμών προέρχεται από τη Ρωσία. Η επανάκαμψη της ρωσικού παράγοντα στις διεθνείς εξελίξεις σε τέτοιο υψηλό βαθμό συνιστά οπωσδήποτε μία ιστορική έκπληξη, λαμβάνοντας υπ όψη το ελάχιστο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την διάλυση της ΕΣΣΔ.

Κράτος και Ιδεοληψίες των ελληνικών ελίτ

Γεγονός πέραν πάσης αμφισβητήσεως αποτελεί η στροφή που έχει επισυμβεί τα τελευταία χρόνια στην διεθνή σκηνή και στους προσανατολισμούς των ιδεολογικών τάσεων. Οι «προφητείες» για το επερχόμενο τέλος του θεσμού του «έθνους-κράτους» (ακόμη και του τέλους των εθνών) υπεχώρησαν εμπρός στην αυξανόμενα καταλυτική παρουσία των κρατικών οντοτήτων στο νέο διεθνές συγκρουσιακό περιβάλλον.

Χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα, αποτελούν οι ίδιες οι ΗΠΑ. Η επιδίωξή τους να διατηρήσουν και να επεκτείνουν την μονοπολική τους ηγεμονία πραγματοποιείται μέσω της κρατικής τους ισχύος. Γι’ αυτό τον λόγο και οι θεσμοί του αμερικανικού κράτους δεν έχουν υποστεί την ελάχιστη απονέκρωση ή έστω χαλάρωση στο προηγηθέν διάστημα.

Σε ανάλογες κατευθύνσεις οφείλεται, όμως, και το «κινεζικό θαύμα». Μια κεντρικά ελεγχόμενη  οικονομική επέκταση, που συνεχίζεται αδιαλείπτως από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ανάδειξη της Κίνας σε παγκόσμια δύναμη.

Αλλά και η επανάκαμψη της Ρωσικής Ομοσπονδίας,  ως κυρίαρχου παράγοντα της διεθνούς διπλωματίας, στηρίχθηκε, κυρίως, στην ενίσχυση των κρατικών δομών, του συγκεντρωτισμού και της συμπόρευσης κρατικής πολιτικής και οικονομίας.

 Παράλληλα, σε όλες τις περιπτώσεις, η κυρίαρχη εθνική ταυτότητα όχι μόνον δεν υφίσταται επίθεση, αλλ’ αντιθέτως ενισχύεται συστηματικά από την κεντρική εξουσία.